آذربایجان (درگی-بلوری)
آذربایجان | |
|---|---|
|
| |
| سوروملو مودور | میرزا حاج‌آقای بلوری |
| باش یازار | علیقلی صفروف |
| یاییلان ایللر | ۱۹۰۶میلادی-۱۳۲۴آیسل |
| صحیفه‌لرین سایی | ۸ صحیفه - ایکی سوتونلو |
| دیل | آذربایجان تورکجه‌سی- فارسجا |
| یاییلان یئر | تبریز |
| موضوع | طنز |
| بوتون سایلار | ۲۰[۱][۲][۳] ۲۱ یا ۲۲ [۴] ۲۳ [۵][۶] |
آذربایجان درگیسی تبریزده تورکجه-فارسجا، سوربی صورتده ایلک یاییلان درگی. بو درگی‌نین داش‌تملین میرزا حاج‌آقای بلوری قویوبدور، اولی و یا علیقلی خان صفروف اونو ایداره ائدیب. بو درگی ملانصرالدین درگیسی‌نین شیوه‌سینده یاییلیرمیش. ملانصرالدین ایله آذربایجان درگیسی آراسیندا تورکجه شعر صورتینده، سوال-جاوابدا اولوبدور.[۷][۸]
ایران مطبوعات تاریخینده بو درگی، شاهسون و طلوع درگیلریندن سونرا اۆچونجو طنز درگیدیر و شاید سای، یایماق نوعو، شکیللر، مضمون ساریدان ایرانین ایلک اؤنملی درگیسیدیر.[۹][۱۰]
درگی‌نین سایی باره‌سینده اولان ایختیلافلار
دَییشدیردرگینین سایی باره‌سینده قایناقلاردا ایختیلاف واردیر. بعضی قایناقلا بو درگی‌نین ساییلارین ۲۰[۱][۲][۳] بیریسی ۲۱ یا ۲۲ [۴] بعضیلریده ۲۳ [۵][۶] دنه بیلیبلر. بونلارین آراسیندا ۲۳ سایی اولماق داها دوغرودور.[۱۱]
درگی‌نین دَیَری
دَییشدیردرگینین هر سایی‌نین دَیَری ۱۴ شاهی ایمیش و ایللیک آبونه تبریز شهری اۆچون ۴ تومان اولورموش. درگیده بیلدیری وورماق اۆچون هر سطیری ۵۰۰ دینار وئریلمه‌لی‌ایدی.[۴][۱۰][۱۲]
درگی‌نین یازارلاری
دَییشدیردرگینین یازارلاری علیقلیخان صفرف، خازن، صراف، حسین طاهرزادۀ بهزاد و میرزا مهدی خان ایمیشلر.[۱۰][۱۳][۱۴]
آذربایجان درگیسی ایله ملانصرالدین درگیسی‌نین جاوابلاشماسی
دَییشدیرآذربایجان درگیسی ملانصرالدین درگیسی شیوه‌سینده یازیلیردی. بعضی واختلار بو ایکی درگی آراسیندا سؤز آتما و جاوابلاشمادا اولوردو. میرزا علی اکبر صابر ایرانلیلاری دانلایاراق مشروطه حرکتین باشدان سوودو اولان بیر حرکت کیمی قیمتلندیریب بئله یازیر:
هه ده گؤروم نه اولدی بس
آی بالام ادعالرین؟!
دوتمیش ایدی یری گویی
ناله‌لرین نوالرین
یوقسا قانوبدا عیبنی
بوشلامیسان ادالرین
شمدی حریف سوز همان
من ده‌ین اولدی اولمادی؟
انجمن اهلی‌نین، قوچاق
سن دیمدن‌می بیر تکی
ورمیه‌جاق رضا گله
اولکه‌میزه اتابکی؟!
نولدی کی تز بوشالدی بس
ایش گورن انجمن‌ده‌کی؟!
کهنه قاپی همان دابان
من ده‌ین اولدی اولمادی؟!
مشروطه دوشمانی اولان اتابک محمدعلیشاه زامانی ایرانا قاییدیر و او زامان تبریزلی موجاهید عباس آقا الیله اولدورولور، علیقلی صفروف بو حادیثه‌نی بهانه ائدرک آذربایجانین ۱۶-جی ساییندا صابیرین شعرلرینه جاواب یازیر:
هه گوروسن یرینده‌دور
بیره‌بیر ادعامیزی؟!
گؤر نئجه مستجاب ایدوب
تاری بیزیم دعامیزی
وئردی کمال لطف‌له
مطلب و مدعامیزی
ایندی نئجه اولدی ملاعمو
من دین اولدی اولمادی؟!
انجمن اهلی‌نون دیدون
غیرت و همتی گرک
سن سایانی کناره قوی
گؤرنه‌لری سایر فلک
من دیمه‌دیم اتابکون
واردی باشیندا بیر کلک
ایندی نئجه اولدی ملاعمو
من ده‌ین اولدی اولمادی؟!
سالمیشیدی تزلزله
جانمی وا وطن سسی
گلدی قولاغه ناگهان
قاصد خوش خبر سسی
نالادیلار اتابکی
باتدی بو نشئه‌دن سسی
ایندی نئجه اولدی ملاعمو
من ده‌ین اولدی اولمادی؟!
من دیمه‌دیم کی وئرمه‌یون
یول بو دیاره هر کسی
هر گلنه تانیت‌مایین
انجمن مقدسی؟!
من دیمه‌دیم کی صبر ایله
گورنه چیخار نتیجه‌سی
ایندی نئجه اولدی ملاعمو
من دیه‌ن اولدی اولمادی؟!
ایندی آراده ملاعمو
ذره‌جه قالمایوب غرض
بیز هامومیز حقیقتا متحدوخ نه با غرض
واردی یادوندا من ده‌دیم
صحته ئوز قویار مرض!
ایندی نئجه اولدی ملاعمو
من ده‌ین اولدی اولمادی؟!
انجمن اهلی‌نون ده‌دون
ذره‌جه یوخدی همتی
ایندی نئجه اولدی آنلادون
وار نقدر همیتی؟!
بیرجه نفر مجاهدی
ویردی بو طبل شهرتی
ایندی نئجه اولدی ملاعمو
من ده‌ین اولدی اولمادی؟!
ملانصرالدین درگیسی یئنیدن جاواب یازیر:
لوغالاشوب آگؤرمه‌میش
چوخدا بیله فریلداما
تربیه‌سیز اوشاق کیمی بوش بوشونا هریلداما
باش قولاغون دوزل میوب
چوخدا باسوب گوریلداما
دینمه دانیشما یات بالام
سن ده‌ین اولمویوب هله
منتظم اولمامیش عمل
رونق کار اولورمی یا؟!
صبح طلوع ایتمه‌میش
وقت ناهار اولورمی یا؟!
بیر گل آچیل‌ماق ایله‌ده
فصل بهار اولورمی یا؟!
دینمه دانیشما یات بالام
سن ده‌ین اولمویوب هله
قتل ایله‌دیز اتابکی
منکی بو امری دان‌میرام
وار گنه مین اتابکیز
یوخسا عمل‌لی قانمیرام؟!
دینمه دانیشما یات بالام
سن ده‌ین اولمویوب هله
گیرم اتابک اولدی‌ده
توپ تفنگی‌نیز هانی؟!
بحر عمیق حربده
کشتی جنگینیز هانی؟!
دینمه دانیشما یات بالام
سن ده‌ین اولماییب هله
آذربایجان درگیسی ۲۰-جی ساییندا ملانصرالدینه جاواب یازیر:
گر اولالیم آخوش دماغ
عازم کوی ملک ری
ممکن اولورمی بو یولی
بیردن ایدک تمام طی؟
ترکی‌دی‌یر یواش، یواش
لفظ عرب شوی، شوی
سنده‌کی یوخدی حوصله
دینمه دانیشما صبر ایله
سن ده‌یی‌سن کی قیش گونی
موسم فروردین اولا
من ده‌ییرم کی فصل‌دی
گئت‌مه‌سه کیم امین اولا
باخما ریالی سوزلره
قلب گرک امین اولا
سنده‌کی یوخدی حوصله
دینمه دانیشما صبر ایله!
چوخلاری اولکه‌دن قیراخ
باخدی بیزه هریلدادی
اسکی قاپی دابانی تک
بیر نفسه جریلدادی
دور زمانی گورمه‌دن
فرفرا تک فریلدادی
سنده‌کی یوخدی حوصله
دینمه دانیشما صبر ایله
نفس نفیسه وئرمه‌دوخ
رمز ایله بیرجه تزکیه
طفل وضیع اۆچون
بیر اولونیدی تربیه
من بونا چوخ تعجبم
بیله عجول‌سن نیه؟!
سنده‌کی یوخدی حوصله
دینمه دانیشما صبر ایله
گندمی بیز گتیردوروخ
اولکه‌میزه بصیر ایله
ایندی مساوی دور هامی
شاه و گدا امیر ایله
بیز یاتانی آییلداروخ
دوغروسی شاه نفیر ایله
سنده کی یوخدی حوصله
دینمه دانیشما صبر ایله[۸]
قایناقلار
دَییشدیر- ^ ۱٫۰ ۱٫۱ کسروی، احمد، تاریخ مشروطۀ ایران، تهران، ۱۳۶۴
- ^ ۲٫۰ ۲٫۱ سرداری نیا، صمد (۱۳۶۰). تاریخ روزنامه ها و مجله های آذربایجان، تهران: دنیا ص ۱۳۱
- ^ ۳٫۰ ۳٫۱ ناهیدی آذر، عبدالحسین(بی تا.). تاریخچه روزنامه های تبریز در صدر مشروطیت به انضمام مجموعه روزنامه ناله ملت، تبریز: هادی ص۵۴
- ^ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ براون، ادوارد (۱۳۸۶). تاریخ مطبوعات و ادبیات ایران در دوره مشروطیت، ترجمه محمد عباسی، تهران: علم ص ۴۷۰ قایناق خطاسی برچسب
<ref>نامعتبر؛ نام «براون» چندین بار با محتوای متفاوت تعریف شده است - ^ ۵٫۰ ۵٫۱ پروین، ناصرالدین (۱۳۷۷). تاریخ روزنامه نگاری ایرانیان و دیگر پارسی نویسان، جلد اول و دوم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی ص ۵۴۶
- ^ ۶٫۰ ۶٫۱ مجیدی، موسی (۱۳۸۲). تاریخچه و تحلیل روزنامه های آذربایجان ۱۲۳۰-۱۳۸۰، تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران ص ۲۹
- ^ تاریخ جراید و مجلات ایران، جلد اول، محمد صدر هاشمی، انتشارات کمال، چاپ دوم ۱۳۶۳ ، صص ۱۰۶-۱۱۰
- ^ ۸٫۰ ۸٫۱ عبدالحسین ناهیدی آذر (۲۴ شهریور ۱۳۸۹). (فارسجا) روزنامه فکاهی آذربایجان ملانصرالدین ایران. rezahamraz.com. یوخلانیلیب ۲۰۱۳-۰۲-۲۶.
- ^ محیط طباطبایی، محمد، تاریخ تحلیلی مطبوعات ایران، تهران، ۱۳۶۶ ص ۲۲۰
- ^ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ ناصر شعاریان ستاری (۲۴ شهریور ۱۳۸۹). (فارسجا) آذَرْبایْجان. دانشنامه ایران، جلد: ۲ شماره مقاله:۲۲۷۵. یوخلانیلیب ۲۰۱۳-۰۳-۰۲.
- ^ محمود محمودزاده (۱۶ تیر ۱۳۹۱). (فارسجا) فهرست روزنامه‌های دوره قاجار؛ منتشر شده در تبریز. کتابخانه، موزه، و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. یوخلانیلیب ۲۰۱۳-۰۳-۰۲.
- ^ آذربایجان، شماره ۱، ص۲
- ^ آخوندف، ناظم، آذربایجان طنز روزنامه لری (۱۹۰۶-۱۹۲۰)، تهران، ۱۳۵۸ ص ۳۳۳
- ^ آرین‌پور، یحیى، از صبا تا نیما، تهران، ۱۳۵۰