آرچورا
آرچورا - تۆرک و چۇواش میفوْلوْژیسینده مئشه جینی. آرچورای (آرچوری، آرسوری، آرچوری) اوْلاراق دا دئيیلر. مئشهلرده ياشايان شیطان، کؤتوجول وارلیق. اۇزون ساچلی، قارا گؤرونوشلو، بۆتون بدنی تۆکلرله اؤرتولودور. ایکیسی قاباقدا ایکیسی آرخادا دؤرد گؤزو وار. اۆچ قوْلو و اۆچ آياغی واردیر. ساچلاری يئره ديَهجک قدر اۇزوندور. اؤلدورمز، آمّا اینسانا بدنله ضرر وئرر. کیشی و يا قادین نوْعلری واردیر. بۇ آکتیوین راحتلیغینی پوْزماق تهلوکهلیدیر. قۇربان ایستر. اینسانلاری قیدیقلایاراق اؤلدوردويو ادعالاری دا واردیر. قێرمیزی گؤزلودور. گئجه آت بئلینده گزمهيی سئور. گئجهلری سۇ ساحلینده ساچ دارايان قێزلار طرفیندن سێخلیقلا گؤرولور. ایستهدیگی شکله "کابولگار" (فوْرما ديَیشدیرر). گؤز آچیب قاپايانا قدر آغساققاللی بیر آدام، يايینبالیغی، قۇش، کئچی وس. اوْلا بیلر. قهقههلر آتاراق و يۇمروق ساخلاماسی کیمی دانیشاراق اینسانلاری چاغیریر. بۇ سسه دؤنوب باخان اوْلسا اوْ آداما ضرر وئرر. اوْنون قێر ساققاللی بیر قوْجا و يا ياراشیقلی بیر گنج قێلیغیندا اوْلدوغونا اینانیلماقدادیر. بعضا اۆچ الی، اۆچ آياغی و اۆچ گؤزو واردیر: بیری قاباقدا، ایکیسی آرخادا. مئشه ده قهقهه چکر و تۇتدوغو اینسانلارین دیشلرینی چکر. چۇواشلارین اینانجلارینا گؤره مئشه رۇحو دئيیلن شیطانی بیر وارلیقدیر.
پااسوْنئن سؤزلویونده اۇزون بوْيو، يئره ديَهجک قدر اۇزون ساچلاری شکلینده تعیین اوْلونار. ایری، اۇزون و يئللنن سینهلرینی چیگینلری اۆزریندن گئریيه دوْغرو تعیین ائدر. آنجاق کیشی گؤرونوشونده ده تصور ائدیلیر. اێنانجلارا گؤره بۇ رۇح اینسانی کئچدی، بدنینه ضرر وئرر.
آرچورا، چۇواش اینانجلاریندا مسیحیتین قبولوندان سوْنرا پیس بیر رۇح اوْلاراق قبول ائدیلمهيه باشلانمیشدیر. اوْوون اۇغورلو کئچیب کئچمهمهسی اوْنون الینده ایدی. مئشه ده اوْنو ناراحات ائدیجی بیر سسله بیر-بیرلرینی چاغیرانلارین عاغیلیندا تۇتار، سوْنرا تۇتوب قیدیقلایاراق اؤلدورردی. قۇربان ایستهين بۇ وارلیغی ناراحات ائتمک تهلوکهلی اوْلاردی. آت بئلینده گزمکدن خوْشلايان بۇ وارلیغا بعضا سۇ کنارلاریندا دا راستلانیلیردی. ديَیشنلیک بئجریسیيله ایستهدیگینده آغ ساققاللی آدام، ایستهدیگینده بالینا اوْلا بیلن بۇ وارلیق گؤز آچیب قاپايینجايا قدر بیر چوْخ اوْبيئکته دؤنوشه بیلیردی. ان چوْخ خوْشلاندیغی ایسه يۇمروق سسینه بنزهين سسیيله اۆرپردیجی بیر قهقهه آتاراق اینسانلاری چاغیرماق. اگر بیری دؤنوب باخارسا بۇ سسه، اوْنا ضرر وئرر. زامانسیز اؤلنلرین و يا اجلی ايله اؤلمهيَنلرین رۇحلارینین اؤلدوکدن سوْنرا آرچوری يه چئوریلدیگینه اینانیلار.
ائتیموْلوْژی
دَییشدیر(آر/ائر/ار) کؤکوندن تؤرهمیشدیر. بۇ کؤکده؛ گئریده اوْلان، گؤرونمهين معناسی واردیر. چۇرا قیسیمی ایسه اسکیکلیک، ياریملیک معنالاری وئرر. چوْر آنلايیشیيلا دا علاقه داردیر.
بیرده باخین
دَییشدیرقایناقلار
دَییشدیر- آذربایجان جۆمهۇریتی تۆرکجهسی ویکیپدیاسینین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«Arçura»، مقالهسیندن گؤتورولوبدور. (۲۴ اوْکتوبر ۲۰۱۷ میلادی تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).
- Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) Archived 2022-03-21 at the Wayback Machine.
- Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi
- Мифологический словарь/Гл. ред. Мелетинский Е.М. - М.: Советская энциклопедия, 1990 г.- 672 с.
- Мифы народов мира/под ред. Токарева С. А. - М., Советская энциклопедия, 1992 г. - т.2 - 719 с.