فعل: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

== ائیلم‌لرین قوُرولوشجا دسته‌لری ==

[[تورکجه|تۆرکجه‌تۆرکجه]]‌دهده اوْلان ائیلم‌لر اؤز قوُرولوش‌لارینا گؤره اۆچ جۆره دیر: ساده ائیلملر، دۆزَلتمه ائیلملر، مورکّب ائیلملر.<ref name="فعللر" />

=== ساده ائلیم‌لر ===

بیر کؤکدن عیبارت اوْلان و بیر حرفی دَییشیک‌ده معناسی ایتن یوْخسا دَییشن ائیلم‌لره، ساده ائیلم دئییلیر. ساده ائیلملر تۆرکجه‌نین ان قدیمی ائیلملری ساییلیر. اؤرنک: گۆل، سات، اوْخو، یاز، گَل، قاچ، دئ ...<ref name="فعللر" />

=== دۆزَلتمه ائیلم‌لر ===

*'''لا'''، '''له''': بوُ‌بوُ شکیلچی‌لر آد، صفت و سای‌دان ائیلم یارادار. اؤرنک: ایشله، دیشله، باغلا، ایزله، گؤزله، یۆکله، یانلا، باشلا ... خوْشلا، بوْشلا، قارالا، جۆتله، خیردالا، حاضیرلا، گیرده‌له ... ایکی‌له، اۆچله، یاریلا ...

*'''لاش'''، '''لش''': بوُ‌بوُ شکیلچی‌لر ده آد، صفت و سای‌دان ائیلم یارادار. اؤرنک: آیاقلاش، اۆزلش، سؤزلش، فیکیرلش، حاضیرلاش، شیرینلش، بیرلش ...

*'''لان'''، '''لن''': بوُ‌بوُ شکیلچی‌لر آد و صفت‌دن ائیلم یارادار. اؤرنک: یوْللان، گۆجلن، ائولن، گۆللن، سۆسلن، وئللن ...

*'''آل'''، '''ال'''، '''ل''': بوُ‌بوُ شکیلچی‌لر سای و صفت‌دن ائیلم یارادار. اؤرنک: چوْخال، آزال، دۆزَل، سارال، دینجل، دوُرول ...

*'''آر'''، '''ار''': بوُ‌بوُ شکیلچی‌لر آد و صفت‌دن ائیلم یارادار. اؤرنک: یاشار، قیزار، گؤیَر، بوْزار، آغار ...

*'''آ'''، '''ـه''': بوُ‌بوُ شکیلچی‌لر آد و صفت‌دن ائیلم یارادار. اؤرنک: اله، دیله، یاشا، بوْشا ...

*'''ێ'''، '''ی'''، '''وُ'''، '''ۆ''': بوُ‌بوُ شکیلچی‌لر تکجه صفت‌دن ائیلم یارادار. اؤرنک: برکی، توُرشو، آجی، تنگی ...

*'''وار''': بوُ‌بوُ شکیلچی چوْخ آز آدلاردان ائیلم یارادار. اؤرنک: سوُوار ...

*'''سا''': بوُ‌بوُ شکیلچی ده چوْخ آز آدلاردان ائیلم یارادار. اؤرنک: سوُسا ...

*'''ایمسه'''، '''اۆمسه''': بوُ‌بوُ شکیلچی‌لر بعضی ائیلملر و عوضلیکلردن ائیلم یارادار. اؤرنک: منیمسه، گۆلومسه، اؤزومسه، ...

*'''اێلد'''، '''ایلده'''، '''اوُلدا'''، '''اۆلده''' : بوُ‌بوُ شکیلچی‌لر نیدا سؤزلریندن، هابئله طبیعت سسلریندن ائیلم یارادار. اؤرنک: گۆرولده، پێچیلدا، زاریلدا، شێریلدا، اینیلده، شاققیلدا، جینگیلده، خوْرولدا، تاققیلدا، گۆببولده، جۆرولده ...

*'''ێق'''، '''ێخ'''، '''یک'''،‌، '''وُق'''، '''وُخ''': بوُ‌بوُ شکیلچی‌لر آد، صفت و ظرف‌دن ائیلم یارادار. اؤرنک: داریخماق، یوْلوخماق، گئجیک‌مک، دوُروخماق ...<ref name="فعللر" />

=== مۆرکّب ائیلملر ===

بوُ ائیلملر دؤرد دسته‌یه بؤلونور<ref name="فعللر" />:

==== ایدی، ایمیش ====

بوُ گۆنکو تۆرکجه‌ده اوْلمایان «ایمک» ائیلمیندن قالان کؤمکچی ائیلملر، ائیلمین امر و مۆطلق‌گئچمیش‌دن باشقا بۆتون زامانلاری ایله ایشلَنیب مۆرکّب ائیلم یارادار. اؤرنک: آلمیش‌ایدیق (آلمیشدیق)، گلمیش‌ایدیک (گلمیشدیک)، گله‌سی‌ایدی (گله‌سی‌دی)، گلیر ایدی (گلیردی) ...<ref name="فعللر" />

==== اوْل، ائت،‌ائت، ائله ====

بوُ قسماً مۆستقیل اوْلان ائیلملر، کؤمکچی ائیلملر کیمی اکثراً آیری دیللردن آلینما آد و صفتلردن سوْنرا گلیب، مۆرکّب ائیلم یارادار. اؤرنک: حاضیر اوْل، امر ائت، رد ائله ...<ref name="فعللر" />

==== بیل ====

ائیلمین باجاریق حالتی آدلانان «بیل» ایله دۆزَلن مۆرکّب ائیلملر: آلا بیلدیم، قازانا بیلمیشم، ساتا بیلَرمیشم ...<ref name="فعللر" />

==== آد + ائیلم ====

*یئرلیک حالدا اوْلان آدلار ایله دۆزَلن مۆرکّب ائیلملر: گؤزده-قوُلاقدا اوْلماق، آرخادا سۆرونمک ...<ref name="فعللر" />

== ائیلملرده دوْغرولاما و دانما ==

ایش و حرکتین گؤرولدویونو گؤسترن ائیلملره دوْغرولاما، گؤرولمه‌مه‌سی‌نی بیلدیرنه ایسه دانما دئییلیر.<ref name="دانما"> «قیساجا آذربایجان تورکجه‌سی حاققیندا»، سعید نجاری، ص ۴۶</ref> دانما آنلامی‌نین علامتی «ما/مه» دیر. دانما علامتی بۆتون شکیلچی‌لردن قاباق ائیلمین کؤکونه یاپیشار. ووُرغولار بوُ علامتدن قاباقکی هیجالاردا اولار. دانما علامتی ووُرغو آلتینا دۆشمز.<ref name="اینکار">«معاصیر ادبی آذری دیلی»، پروفسور دوْکتور محمدتقی زهتابی، آشینا اینتیشاراتی، ۱۳۷۹، ص ۲۰۸</ref> اؤرنک: یاتـ'''ما'''(ماق)، بیلـ'''مه'''(‌مکمک)، سۆر'''مه‌مه'''(مک)<ref name="دانما" />

== تأثیرلی و تأثیرسیز ائیلملر ==

تأثیرلی (مۆتعّدی) ائیلملر واسیطه‌سیز تاماملیق (مفعول) ایستیر.<ref name="تأثیر">«معاصیر ادبی آذری دیلی»، پروفسور دوْکتور محمدتقی زهتابی، آشینا اینتیشاراتی، ۱۳۷۹، ص ۲۱۰-۲۱۵</ref> تأثیری ایش گؤرن‌ده قالیب، واسیطه‌سیز تاماملیق ایسته‌مه‌ین ائیلمره ایسه تأثیرسیز (لازیم) ائیلم دئییلیر.<ref name="ت"> «قیساجا آذربایجان تورکجه‌سی حاققیندا»، سعید نجاری، ص ۴۷</ref> تأثیرلی ائیلملر «نه‌یی؟»، «کیمی؟» و «نه؟» سواللارینا جاواب وئریر؛ آنجاق تأثیرسیز ائیلملر بوُ سواللارا جاواب وئرمیر.<ref name="تأثیر" />

تأثیرلی و تأثیرسیز ائیلملری کامیل آییرماق اوْلماز؛ ایشلندیکلری یئره گؤره تأثیرلی و تأثیرسیز اوْلا بیلن ائیلملر واردیر. اؤرنک: باشلا(ماق)، ایشله(‌مکمک)، ایشلت(مک)، اوْخو(ماق)<ref name="تأثیر" />

=== تأثیرلی ائلیملرین دسته‌لری ===

۱) هئچ بیر اؤزل علامته مالیک اوْلمایان: گؤر(مک)، آت(ماق)،‌، آنلا(ماق)،‌، یاز(ماق)، ایزله(مک)، ...<ref name="تأثیر" />

*'''یر''' ('''یر'''، '''ێر'''، '''وُر'''، '''ۆر'''): قاچیر(ماق)،‌، آشیر(ماق)، بیتیر(مک)، ... (بوُ ائیلملره '''ت''' آرتیریلسا دا، ائیلمین معناسی دَییشیلمز: قاچـ'''یرت'''(ماق)، آشـ'''یرت'''(ماق)، ... '''یر''' تأثیرلی و تأثیرسیز ائیلملرین ایندیکی و مۆضارع زامانلاریندا دا ایشلنیر، آنجاق '''ت''' آرتیرماق ایله بوُ دوْلاشیق‌لی‌لار آرادان قالخیر.)

*'''یز''' ('''یز'''، '''ێز'''، '''وُز'''، '''ۆز'''): قالخـ'''ێز'''(ماق)، قوْرخـ'''وُز'''(ماق)، ...<ref name="تأثیر" />

== ائیلملرین نوعلاری ==

=== ائتکن ائیلم ===

=== ائدیلگن ائیلم ===

*دؤرد چئشیدلی '''ین''' ('''ین'''، '''ێن'''، '''وُن'''، '''ۆن'''): بوُ اکلر داها چوْخ کؤکلری «ل» ایله بیتَنلره آرتیریلاراق، اوْنلاردان ائدیلگن ائیلم یارادار. بیلـ'''ین'''(مک)، آلـ'''ێن'''(ماق)، بؤلـ'''ۆن'''(مک)، یوْلـ'''وُن'''(ماق)، ...<ref name="نوعلار" />

دۆزلتمه ائیلملردن یالنیز «لا/له» ایله دۆزلنلر تأثیرلی اوْلور؛ بوُنا گؤره ده تکجه اوْنلاردان ائدیلگن نوع دۆزلتمک اوْلار. اؤرنک: باغلا'''ن'''(ماق)، ایزلـ'''ن'''(مک)، گؤزلـ'''ن'''(مک)، ... بوُ ائیلملره «یل» ده آرتیرماق اوْلار: باغلانـ'''ێل'''(ماق)، ایزلنـ'''یل'''(مک)، گؤزلنـ'''یل'''(مک)، ...<ref name="نوعلار" />

== قاییدیش نوع ==

=== ین/ ێن/ وُن/ ۆن ===

اؤرنک: سئو(مک) ← سئو'''ین'''(مک)، گؤر(مک) ← گؤر'''ۆن'''(مک)، دَل(مک) ← دلـ'''ین'''(مک)<ref name="قاییدیش" />

=== یل/ ێل/ وُل/ ۆل ===

آچ(ماق) ← آچـ'''یل'''(ماق)، اۆز(مک) ← اۆز'''ۆل'''(مک)، بۆز(مک) ← بۆز'''ۆل'''(مک)<ref name="قاییدیش" />