قازاخیستان: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش
ک Beautification Vikipediya) (۲.۷)
خط ۱:
{{Infobox country
|native_name=Қазақстан Республикасы <br/>''Qazaqstan Respublïkası''<br/>Республика Казахстан<br/>''Respublika Kazakhstan''<br/> ''Kazakh Eli''
|conventional_long_name=قازاقیستان جومهوریتی
|common_name=قاراقیستان
خط ۱۲:
[[File:Kazakhstan 2006.ogg]]
<br/>"[[Meniñ Qazaqstanım|منیم قازاقیستان]]"</small>
|official_languages=[[قازاق دیلی]] <small>()</small><br />[[روس دیلی]] <small>() </small>
|ethnic_groups=(۲۰۰۹)<br/>63.1% قازاق<br/>23.7% روس<br/>2.9% اوزبک<br/>2.1% اوکراینلی<br/>1.4%اویغور<br/>1.3% تاتار<br/> 1.1% جرمن<br/> 4.5% باشقا قروپلار <br/> <ref name="Census2009">{{cite web|title=Перепись населения Республики Казахстан 2009 года. Краткие итоги. (Census for the Republic of Kazakhstan 2009. Short Summary)|url=http://www.stat.kz/p_perepis/Documents/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C%20%D1%80%D1%83%D1%81.pdf|publisher=Republic of Kazakhstan Statistical Agency|accessdate=10 December 2010|language=Russian}}</ref>
|capital=[[آستانا]]
خط ۷۹:
}}
 
'''قازاخیستان'''، [[آسیا|آسیا]] قیطعه‌سینده بیر اؤلکه‌دیر. اورتا آسیادا ساحه‌سینه گؤره ان بؤیوک اؤلکه قازاخیستاندیر. [[باشکند|باشکندی]]ی [[آستانا|آستانا]] شهریدیر. قازاخیستان [[قوزئی|قوزئی‌ده]]،ده، قوزئی-دوغودا و قوزئی-باتی‌دا [[روسیه|روسیا]] ایله، دوغودا [[چین|چین]]، گونئی‌ده ایسه [[تورکمنیستان|تورکمنیستان]]، [[اؤزبکیستان|اؤزبکیستان]] و [[قیرغیزیستان|قیرغیزیستان]] ایله سینیرلاری وار. باتی‌دا [[خزر|خزر]] دنیزی ایله حودودلانیر. قازاخسیتان دونیا اوقیانوسلاریندان چوخ اوزاقدادیر. اما اطرافینداکی اؤلکه‌لرله قازاخسیتان اولدوقجا سیخ قارشیلیق‌لی ایلگیلره مالیک‌دیر.
 
== تاریخ ==
[[قازاخلار]] تورکلرین قیپچاق قولونون ان بؤیوک خالقی‌دیر. قازاخ آدینا کئچمیش‌دن قازاخلارلا علاقه قوران یازی مدنیتینه صاحب مملکتلرین یازی‌لی قایناقلارین‌دا راست گلمک مومکون‌دور. بونلار؛ چین، روس، عرب، فارس، بیزانس، موغول و تورک دیللرین‌ده یازیلان اثرلردیر. بو اثرلرین دیل خصوصیتلرینه گؤره "قازاخ" آدی، آسا، کاسا، هاسا، هایساک، کاسوک، قاساق، هاسیق، قزاق، کازساک و س. مۆختلیف شکیللرله یازیلمیش‌دیر. قازاخ آدینین نه زامان میدانا چیخدیغی تام اولاراق بیلینمیر. چونکی "قازاخ" کلمه‌سینین آدین اتیمولوژی(دیلین کؤکلرینی آراشتیرما بیلیم) تاریخین درین‌لیکلرینه گئدیر. قازاخلار حاقیندا تاریخچیلر مۆختلیف دلیللر گتیریرلر. مثلاً؛ آکادمیک مارر: "قافقازدا قازاخلار یاشاییرلار"، چک تاریخچی‌سی گروزنی: "قازاخلار میلاددان اوّل خزر دنیزینین شرق بؤلگه‌سین‌ده یاشایان هونلارین نوه‌لری و قافقاز کاسپین سؤزلرینین قاز، قاس کؤکون‌دن تؤرمیش اولدوغو، قازاخ آدینین دا بو کؤک‌دن قایناقلاندیغینی بیلدیریر". ائرمه‌نی تاریخچی‌سی موسا هئرئنی ایران پادشاهی وئلیریتتی‌سین دؤورون‌ده میلاددان اوّل ۱۹۷-۱۲۶-جی ایللرده قازاخلارین فارسلارلا ووروشدوغونو یازیر.
 
مۆعاصیر قازاخیستانین کؤکلری ۱۴۰۰-جو ایللره قدر گئتمک‌ده‌دیر. ۱۴۰۰-جو ایللرده مۆختلیف تورک طایفه لارینین بیرلشمه‌سی ایله مرکزی آسیادا یئنی بیر بوی یارانمیش‌دیر. قیزیل اوردا دؤولتی داغیلدیق‌دان سونرا تورک طایفه لری نوقای خان اطرافین‌دا بیرلشه‌رک نوقای خان‌لیغینی قوردولار. بو خان‌لیق سونرادان قازاخ خان‌لیغینا چئوریلدی. قازاخ خان‌لیغی اوچ حیصّه ‌دندن عبارت ایدی: [[Ulu juz|اولو ژوز]]، [[Kiçik juz|کیچیک ژوز]] و [[Orta juz|اورتا ژوز]]. ۱۷۷۱-جی ایلده‌ن اعتباراً اونلار بیر-بیرین‌دن وابسته اولمایان سیاست یئریتمه‌یه باشلادیلار. ۱۷۷۰-جی ایلین سونلارین‌دا قازاخ ژوزلاری روسیه و چین آراسیندا موباریزه میدانینا چئوریلدی. بو موباریزه روسلارین غلبه‌سی ایله باشا چات‌دی. بون‌دان سونرا روسلار ایشغال ائتدیکلری قازاخلارین اؤلکه‌سین‌ده موستملکه‌چی‌لیک سیاستی یئریتمه‌یه باشلادیلار. بو تورپاقلارین بوتون ایمکانلارینی منیم‌سه‌دیلر. یئرلی قازاخلاری کؤچه مجبور ائتدیلر. قازاخلارین دیلینه، دینینه و یاشاییشینا مۆختلیف قاداغالار قویولموش‌دور.
 
آجلیق و سیاسی سببلرله ۱۹۱۲-۱۷ جی ایللر آراسیندا روس حکومتینه قارشی اعتراض باشلادی. ۱۹۱۷-جی ایلده روسیهدا چارلیغین دئوریلمه‌سی ایله علاقه دار اولاراق مرکزی آسیا بیر مدت موستقیل اولدو. ۱۹۱۷-۲۰ جی ایللر آراسیندا کئچمیش قازاخ ژوزلاری بیرلشه‌رک "آلاش اوردا دؤولتی"نی قوردولار. بو دؤولت اوچ ایل یاشایا بیل‌دی. ۱۹۲۰-جی ایلده‌ن سونرا روسلار حاکمیّتی اله کئچیردیلر و بو تاریخ‌دن سونرا شوروی دؤورو باشلادی. روس حکومتی قازاخلارین میلّی شعورونو ایتیرمه‌سی اۆچون مۆختلیف یوللارا ال آتدی. ایستالینین واختین‌دا قازاخجادان عرب و فارسجا سؤزلر چیخاریلاراق بونلارین یئرینه روسجا کلمه‌لر قویول‌دو. گونوموزده ده قازاخجادا اولان بعضی کلمه‌لر اۆچون روس سؤزلری ایشلدیلیر. سووت حاکمیّتی آلتین‌دا اولان دؤورده ۱۹۳۳-جو ایلده صونعی آجلیق، ۱۹۳۷-۳۸-جی ایللرده سویقیریم، ۱۹۵۴-جو ایلده ۶ میلیون ۳۰۰ مین هئکتار یئرین زورلا روس موهاجیرلرینه پایلانماسی، ۱۹۶۰-جی ایللره قدر روس کؤچلری یئرلش‌دیرمه پلانلارینین حیاتا کئچیریلمه‌سی، ۱۹۸۶-جی ایلده مشهور "جئلتوک‌سان" حادثه‌سینی سؤیله‌مک مومکون‌دور.
 
۱۹۹۰-جی ایلده ایقتیصادی بحران و شوروی-نین سوقوطون‌دانا سونرا ۱۹۹۱-جی ایلده موستقیل اولاراق دونیا آرناسیندا اؤز یئرینی تاپ‌دی. نورسولتان نازاربایئو اؤلکه‌نین ایلک یاشکان اولدو.
 
۱۹۹۲-جی ایلده قازاخیستان روسیه نین تشببوسونه اساساً یانواردا کوللئکتیو تهلوکه‌سیزلیک موقاویله‌سی ایمضالامیش‌دیر.
 
۱۹۹۷-جی ایلده باشکند آلماتی‌دان آستانایا کئچیریلمیش‌دیر.
 
قازاخیستانین خاریجی سیاست پریوریتئتلری روسیه، چین، آمریکا بیرلشمیش ایالتلری،اوستانلری، آوروپا بیرلیگی، اورتا آسیا دؤولتلری. همچینین دونیا اؤلکه‌لری ایله قارشی‌لیق‌لی فایدالی امکداشلیغین اینکیشاف ائتدیریلمه‌سینه یؤنلمیش‌دیر.
 
قئید: م. V. لومونوسوو آدینا موسکو دؤولت اونیوئرسیتئتینین آنالیتیک-بیلیشیم مرکزینین ائکسپئرت قروپونون رهبری آلکسی ولاسوو دوشونور کی، گورجوستان-اوسئتییا موناقیشه‌سی قازاخیستانین ۲۰۱۰-جو ایلده آتت-ا صدرلیگی زامانی پریوریتئتلر آراسیندا اولمایاجاق. بو گون گورجوستانا عایید اولان بو مسئله‌لر سیاسی‌دیر و بوردا ایقتیصادی مسئله‌لردن صحبت گئده بیلمز. آنلاماق لازیم‌دیر کی، اگر آذربایجانلا ائرمنیستانین وضعیتین‌ده تورک-ائرمه‌نی سرحدلرینین آچیلماسی اۆچون هله‌ده ایقتیصادی سببلر تاپماق اولسا دا بو روسیه و یا تۆرکیه بیزنئ‌سینین و ده ائرمه‌نی دیاسپورونون ماراقلاری‌دیر. گورجوستان ایله علاقه‌لر ایسه سیاسی‌دیر. بورادا ایقتیصادی منتیق ایشله‌مه‌یه‌جک.
 
ایسئسجو شوراسی سون ایجلاسین‌دا ۲۰۱۵-جی ایلده ایسلام مدنیتی شهری اعلان اولونماسی ایله باغلی آلماتینین نامیزدلیینی تصدیقله‌ییب.
 
== فیزیکی-جوغرافی خصوصیّت ==
[[fileFile:Astana-steppe-7748.jpg|thumb|300px]]
قازاخیستان اراضی‌سینین چؤللری چوخ دا مورکّب دئییل‌دیر. دوزه‌ن‌لیکلر داها گئنیش ساحه‌نی توتور. غرب‌ده [[خزریانی اووالیق]] و [[اوستورت یایلاسی]]، شرق‌ده ایسه قازاخیستان خیردا تپه‌لیگی دقتی جلب ائدیر. جنوب‌دا [[توران اووالیغی]]نین بیر حیصّه ‌سیسی قازاخیستان اراضی‌سینه داخیل اولور. شیمال‌دا [[تورغای چؤکک‌لیگی]] قازاخیستان اراضی‌سی ایله غربی سیبیر اووالیغینی بیرلشدیریر. اؤلکه‌نین ان هون‌دور یئری شرق‌ده [[آلتای داغلاری]]نین قازاخیستان اراضی‌سینه داخیل اولدوغو حیصّه ‌دیردیر. ان آلچاق یئر ایسه غرب‌ده خزر ساحللرین‌ده یئرلشه‌ن کاراگیئ چؤکک‌لیگی‌دیر (-۳۲ متر). قازاخیستان اراضی‌سین‌ده بیر سیرا فایدالی قازینتیلارین زنگین یاتاقلاری واردیر. بونلاردان قاراغان‌دی،ائکیباستوز و تورغای [[داش کؤمور]] یاتاقلارینی، جئزقازغان،ساییک،بوزشاکول،بالخاش و کوونراد،قازاخیستان خیردا تپه‌لیگی [[میس]] معده‌نلرینی، تورغای،[[کوستانای]] ویلایتین‌ده‌کی [[دمیر فیلیزی]] یاتاقلارینی خصوصی قئید ائتمک اولار. قازاخیستان اراضی‌سی چوخ زنگین [[آلیمینیوم]] یاتاقلارینا، و ده [[قورغوشون]]، [[سینک]]، [[گوموش]]، [[وولفرام]]، [[فوسفوریت]](مانغیستاو،کاراتاو)، [[نیکل]]، [[قیزیل]] و باشقا نادر دمیر یاتاقلارینا مالیک‌دیر. جومهوریتی اراضی‌سینین غرب (خزرساهی‌لی) حیصّه ‌لرین‌دهلرین‌ده زنگین نفت(تنگیز،تورغای،مانغیستاو) و قاز یاتاقلاری(مانغیستاو،قاراجانباس،اؤزئن) دا واردیر. بئله‌لیکله، دئمک اولار کی، قازاخسیتان یاناجاغا و ان باش‌لیجا صنایع ساحه‌لری اۆچون لازیم اولان بوتون خام احتیاطلارینا مالیک‌دیر.
 
== ایقلیمی ==
اؤلکه اراضی‌سینین ایقلی‌می کسکین کونتینئنتال‌دیر. قیشی چوخ سویوق کئچیر. آرکتیک هاوا کوتله‌لرینین اراضییه مانعه‌سیز داخیل اولماسی نتیجه‌سین‌ده شیمال و مرکز حیصّه ‌لردهلرده شاختالار داها گۆج‌لو (شیمال‌دا -۴۵&نبسپ؛°سی، مرکزده -۳۵&نبسپ؛°سی) اولور. یای ایسه چوخ ایستی کئچیر. اورتا ایول تئمپئراتورو شیمال‌دا +۲۴&نبسپ؛°سی، جنوب‌دا +۲۸&نبسپ؛°سی-دیر. بعضاً ایستیلار +۴۴&نبسپ؛°سی-یه کیمی چاتیر. یاغینتیلارین میقداری آزدیر. گئنیش دوزه‌ن‌لیک ساحه‌لرده ایللیک یاغینتیلار جمعی ۲۰۰-۴۰۰ مم-دیر. خزر ساحللرین‌ده و مرکزین دوزه‌ن‌لیک حیصّه ‌لرین‌دهلرین‌ده ایسه داها آزدیر (۵۰-۱۰۰ مم). بو یئرلرده سهرا و یاریم صحرا لاندشافتلاری اوستونلوک تشکیل ائدیر. یالنیز داغلارین اتکلرین‌ده و یاماجلاردا (جنوب-شرق‌ده) یاغینتیلار چوخ آرتیر (۴۰۰-۱۶۰۰ مم). قازاخیستانین ایقلی‌می کسکین کونتینئنتال اولدوغونا گؤره چای شبکه‌سی ده ضعیف‌دیر. نیسبتاً ایری چایلارین‌دان [[Sırdərya|سیردریا]]، [[Ural çayı|اورال]]، [[امبا]]، [[İle|ایلئ]]، [[İrtış|ایرتیش]]، [[Esil|اسیل]] چایینی گؤسترمک اولار. دیگر چایلارینین اکثریتی یای‌دا قورویور. چایلار بؤیوک سووارما اهمیتینه مالیک‌دیر. ایری گؤللرین‌دن [[بالخاش]] و [[زایسان]] گؤللرینی گؤسترمک اولار. [[آرال]] و [[خزر دنیزی]]نین ده بیر حیصّه ‌سیسی قازاخیستان اراضی‌سین‌ده‌دیر. قازاخیستان اراضی‌سینین شیمال و شیمال-شرق حیصّه ‌لرین‌دهلرین‌ده مونبیت تورپاقلاری اولان چؤل زوناسی گئنیش ساحه‌نی احاطه ائدیر. قازاخیستانین ان بؤیوک تاخیل‌چی‌لیق رایونلاری دا ائله بورادادیر. جنوبا گئتدیکجه [[یاریم صحرا]]لار و [[صحرا]]لار بیر-بیرینی عوض ائدیر. صونعی سووارما شرایطین‌ده بو تورپاقلاردا دا مۆختلیف کند چیفتلیک (مزرعه) بیتکیلری (پامبیق، اوزوم، چلتیک، آلما، اریک، نار) بئجرمک اولور.
 
== اینضیباطی اراضی بؤلگوسو ==
قازاخیستان جومهوریتی اینضیباطی جهت‌دن ۱۴ ایالت،اوستان، ایکی ایالتاوستان وضیّعت شهر، ۸۳ شهر، ۱۶۰ منطقه، ۲۰۰ قصبه، ۷۷۴۳ کنددن عبارت‌دیر. باشکند آستانا و ان بؤیوک شهر آلماتی ایلت ایستاتوسونا صاحب‌دیر.
 
== ایقتصادیات ==
[[fileFile:Astana centr.JPG|thumb|450px]]
 
 
تخمیناً اؤتن عصرین ۶۰-جی ایللرینه کیمی قازاخیستان حئیواندارلیق (خصوصیله قویونچولوق) چیفتلیک (مزرعه) ایله فرق‌لنه‌ن بیر اؤلکه ایدی. لاکین حاضیردا او، الوان متالوژی، کؤمورچیخارما، کیمیا، ماشینقاییرما، یونگول و یئیینتی صنایع‌سی اولان بیر اؤلکه‌یه چئوریلمیش‌دیر. یاناجاق صنایع‌سین‌ده کاراغان‌دی و ائکیباستوز کؤمور حؤوزه‌لرینین بؤیوک اهمیتی واردیر. کؤمورله ایشله‌یه‌ن اونلارلا الکتریک مرکزلارین‌دان ان بؤیویو ائکیباستوزدا یئرلشیر. ان بؤیوک میس ائمالی زاوودلاری بالخاش و جئزقازغان شهرلرین‌ده‌دیر. ائرتیس چایی اوزرین‌ده‌کی [[Su Elektrik Stansiyası|سو الکتریک مرکزلارمرکزلارینین]]ینین انرژی‌سی و زنگین پولیمئتال یاتاقلاری اساسین‌دا [[Öskemen|اؤسکمناؤسکمندئ]]دئ،، [[Pavlodar|پاولودارپاولوداردا]]دا مۆختلیف الوان دمیرلار و عالیمینیوم اۆرتیم (تولید) ائد‌نائدن کومبیناتلار یارادیلمیش‌دیر. [[قارا متالوژی]] صنایع‌سی ده (چوقون، پولاد، پروکات اۆرتیم (تولید)ی) گئتدیکجه اینکیشاف ائدیر. اونون اساس موس‌سی‌سه‌لری [[Temirtau|تمیرتاو]] و [[Rudnı|رودنی]] شهرلرین‌ده یئرلشیر. قازاخیستانین کیمیا صنایع‌سین‌ده مینرال گوبره اۆرتیم (تولید)ی اساس یئر توتور. [[Cambıl|جامبیل]] شهرین‌ده نهنگ [[superfosfat|سوپئرفوسفات]] زاوودو تیکیلمیش‌دیر. قازاخیستان‌دا [[maşınqayırma|ماشینقاییرما]] صنایع‌سی ده اینکیشاف ائدیر. [[Petropavl|پئتروپاول]] و [[Aqmola|آقمولاآقمولادا]]دا کند چیفتلیک (مزرعه) ماشینلاری، آلماتی‌دا ائلئکتروتئخنیکی ماشین و آوادان‌لیقلار اۆرتیم (تولید) اولونور. قازاخیستان هم ده اینکیشاف ائتمیش یئیینتی و یونگول صنایعیه مالیک‌دیر. [[Semey|سمی]]، پئتروپاول، آلماتی، شیمکند (چیمکند) یئیینتی و یونگول صنایعنین ایری مرکزلری‌دیر. [[Kənd təsərrüfatı|کند چیفتلیک (مزرعه)ندا]]ندا بوغ‌دا، قارغی‌دالی، پامبیق و چلتیک بیتکیلری، همچینین قویونچولوق باش‌لیجا ساحه‌لردیر. اکین ساحه‌لرینین ۷۰%-دن چوخون‌دا دن‌لی بیتکیلر (اساساً یازلیق بوغ‌دا، قارغی‌دالی، چلییک، داری) اکیلیر. بوغ‌دا اکینی ساحه‌لری اساساً قازاخیستانین شیمال حیصّه ‌سین‌دهسین‌ده یئرلشیر. قازاخیستان بئجردیی بوغ‌دانین بؤیوک حیصّه ‌سینیسینی خاریجی اؤلکه‌لره ایخراج ائدیر. پامبیق و چلتیک ایسه جنوب‌دا (جامبیل و شیمکند ایالتلریاوستانلری) سوواریلان تورپاقلاردادیر. هئیواندارلیغین اساس چیفتلیک (مزرعه) ساحه‌لری شیمال، مرکز و شرق رایونلارین‌دادیر. اؤلکه‌ده ۳۵ میلیون داوار، ۸ میلیون قارامال ساخلانیلیر. حئیواندارلیق محصوللارینین دا (ات-سود محصوللاری، یون) بؤیوک حیصّه ‌سیسی خاریجی اؤلکه‌لره ایخراج اولونور.
 
قازاخیستان‌دا [[BP]] شیرکتینین معلوماتینا گؤره ۲۰۰۹-جو ایلین اوّلین‌ده نفتین ثبوت ائدیلمیش احتیاطلارینین حجمی ۳۹،۶ میلیارد باررئل و یا ۶،۵ میلیارد تون تشکیل ائدیر، بو دا عمومی دونیا احتیاطلارینین ۳،۲%-نی تشکیل ائدیر. نفتین پروقنوزلاش‌دیریلان احتیاطلاری یالنیز خزر دنیزینین قازاخیستان قیسمتونا عایید اولان یئرلرین‌ده ۱۷ میلیارد تون‌دان چوخ اولدوغو تخمین ائدیلیر. [[مرکزی کشفیات ایداره‌سی]]نین ایستاتیستیکاسینا اساساً قازاخیستان ۲۰۰۹-جو ایلده ۷۵ میلیون تون نفت حاصیل ائتمیش‌دیر. قازاخیستان حکومتی ۲۰۱۱-جی ایلده نفت هاسیلاتینی ۱۰۰ میلیون تونا، ۲۰۱۵-جی ایلده ایسه ۱۵۰ میلیون تونا قدر آرتیرماغی پلانلاشدیریر. قازاسیتان موستقیل‌لیک ایللرین‌ده نفت‌دن چوخ بؤیوک گلیرلر الده ائتمیش و بونون نتیجه‌سین‌ده قازاخیستان آسیادا ان یوکسک حیات سوییه‌سینه مالیک اولان اؤلکه‌لردن بیرینه چئوریلمک‌ده‌دیر. ۲۰۰۹-جو ایلین اوّلینه اولان معلوماتا گؤره قازاخیستانین آشکار ائدیلمیش طبیعی قاز احتیاطلاری ۱،۸۲ تریلیون م³ (بپ-نین حسابلامالارینا اساساً) تشکیل ائدیر کی، بو دا دونیا احتیاطلارینین ۱،۷%-نه برابردیر. قازاخیستانین مانغیستاو (مانقیشلاق) یاریماداسین‌دا بؤیوک نفت و قاز صنایع‌سی یارادیلمیش‌دیر.
سطر ۱۲۲ ⟵ ۱۲۱:
 
== اهالی‌سی ==
قازاخیستان جومهوریتینده اورتا حسابلا ۱ km²-ا ۶ نفر اهالی دوشور. لاکین اهالی اراضی اوزره غیری-برابر مسکونلاشیب. اؤلکه‌نین شیمال، شیمال-شرق و جنوبون‌دا داغتیی حیصّه ‌لردهلرده (خصوصیله [[آلماتی]] و اونون اطرافین‌دا) اهالی نیسبتاً سیخ‌دیر. اؤلکه‌نین اساس اهالی‌سی قازاخلاردیر.
 
=== ائتنیک ترکیبی ===
سطر ۱۳۳ ⟵ ۱۳۲:
! میللیت
! سایی<ref> Агентство Республики Казахстан по статистике : [http://www.stat.kz/news/Pages/pr_04_02_10.aspx Численность населения Республики Казахстан по итогам переписи населения ۲۰۰۹ года]...Численность населения Республики Казахстан по итогам переписи населения ۲۰۰۹ года на момент счета на ۱۲ часов ночи с ۲۴ на ۲۵ февраля ۲۰۰۹г. составила ۱۶۰۰۴،۸ тыс. человек . Доля уйгуров в общей численности населения страны составила – ۱،۴%.Численность казахов увеличилась по сравнению с предыдущей переписью на ۲۶،۱% и составила ۱۰۰۹۸،۶ тыс. человек. Увеличилась численность узбеков на ۲۳،۳%، составив ۴۵۷،۲ тыс. человек، уйгур – на ۶%، составив ۲۲۳،۱ тыс. человек. Снизилась численность русских на ۱۵،۳%، составив ۳۷۹۷،۰ тыс. человек؛ немцев – на ۴۹،۶%، составив ۱۷۸،۲ тыс. человек؛ украинцев – на ۳۹،۱%، составив ۳۳۳،۲ тыс. человек؛ татар – на ۱۸،۴%، составив ۲۰۳،۳ тыс. человек؛ других этносов – на ۵،۸%، составив ۷۱۴،۲ тыс. человек.</ref>
 
 
! اهالی ایچین‌ده پایی (فایزله)
سطر ۱۵۷ ⟵ ۱۵۵:
|}
</center>
 
 
 
{| class="wikitable sortable" style="text-align:right;"
سطر ۱۷۳ ⟵ ۱۶۹:
 
|}
 
 
=== قازاخیستان‌دا آذربایجان دیاسپوراسی ===
سطر ۱۸۵ ⟵ ۱۸۰:
 
== آذربایجان-قازاخیستان علاقه‌لری ==
آذربایجان جومهوریتی ایله قازاخیستان جومهوریتی آراسیندا دیپلوماتیک علاقه‌لر ۳۰ آوقوست ۱۹۹۲-جی ایل تاریخین‌ده یارادیلمیش‌دیر.
۹ یانوار ۱۹۹۳-جو ایلده قازاخیستان جومهوریتی آذربایجان جومهوریتیسین‌داکی، ۱ مارت ۲۰۰۴-جو ایلده آذربایجان جومهوریتی قازاخیستان جومهوریتیسین‌داکی سفیرلیکلری فعالیّته باشلامیش‌دیر.
ایبراهیم آمانقالیئو قازاخیستان جومهوریتی آذربایجان‌دا ایلک سفیری اولموش‌دور.
سطر ۱۹۲ ⟵ ۱۸۷:
۱۳
۶ سئنتیابر ۲۰۰۸-جی ایل تاریخین‌دن آذربایجان جومهوریتی [[آکتاو]] شهرین‌ده‌کی باش کونسول v.i.ائ. ر.محمد اوف فعالیّتینه باشلامیش‌دیر.
ایکی اؤلکه آراسیندا ایندیدک سیاسی موناسیبتلرده دئمک اولار کی، هئچ بیر پروبلم مؤوجود اولمامیش‌دیر. بو موناسیبتلر ۱-۲ مارت ۲۰۰۴-جو ایل تاریخلرین‌ده قازاخیستان جومهوریتی یاشکان نظربایف دعوتیله آذربایجان جومهوریتی یاشکان İ.الیئوین قازاخیستانا و ۲۴-۲۵ مای [[2005|۲۰۰۵]]-جی ایل تاریخلرین‌ده آذربایجان جومهوریتی یاشکان İ.الیئوین دعوتی ایله قازاخیستان جومهوریتی یاشکان نظربایف اؤلکه‌میزه رسمی سفرلرین‌دن سونرا کئیفیتجه یئنی مرحله‌یه قده‌م قویموش‌دور.
آذربایجان طرفی قازاخیستانین آسیادا تهلوکسیزلیین مؤحکمله‌نمه‌سی ساحه‌سین‌ده "آسیادا قارشی‌لیق‌لی ایشداش‌لیق و اعتیماد تدبیرلری اوزره موشاویره"نین (آقئم) یارادیلماسی تشببوسونو تام دستکلمیش‌دیر.
[[2006|۲۰۰۶]]-جی ایلین ایول آیین‌دا آر خین طرفین‌دن غیری-رسمی قایناق‌لر واسطه‌سیله آلماتی شهرین‌ده کئچیریلمیش "آوتوموبیل احتیاط حیصّه ‌لری،لری، قاراژ تجهیزاتلاری و یاناجاقدول‌دورما مرکزلاری" اوزره ۳-جو بئینلخالق سرگینین (تهئ تهیرد اینتئرناتیونال ائخهیبیتیون فور آوتوپارتس، گاراگئ ائقویپمئنت & پئترول ایستاتیون) رئکلام بروشوراسی الده اولونموش‌دور. بو بروشورادا عکس اولونموش رنگ‌لی خریطه‌ده آذربایجان جومهوریتی اراضی‌سین‌ده داغ‌لیق قاراباغ بؤلگه‌سی خصوصی اولاراق و ائرمنیستان اراضی‌سینین عکس اولوندوغو رنگ‌ده وئریلمیش‌دیر. بونونلا علاقه دار، قئید اولونان رئکلام بروشوراسین‌دا وئریلمیش سهوین دوزلدیلمه‌سی ایله باغلی جدی تدبیرلرین گؤرولمه‌سی اۆچون قازاخیستان جومهوریتی خاریجی ایشلر نازیرلیینه، هابئله سؤزوگئ‌دن تدبیرین تشکیلات‌چیلارینا مراجعت ائدیلمه‌سی حاقیندا آر خین طرفین‌دن قازاخیستان‌داکی سفیرلییمیزه مۆافیق تلیمات وئریلمیش، عینی زامان‌دا قر-ین باکی‌داکی سفیرلیینه مراجعت ائدیلمیش‌دیر. مسئله ایله باغلی سفیرلییمیز قر-ین خاریجی ایشلر نازیرلیینه نوتا ایله مراجعت ائد‌رکائدرک رئکلام بروشورون‌دا بوراخیلمیش سهوین آرادان قالدیریلماسینی طلب ائتمیش‌دیر. ۲۰۰۶-جی ایلین ۱۱ آوقوست تاریخین‌ده قازاخیستان خین-دن سفیرلییمیزین اونوانینا داخیل اولموش نوتادا سرگی تشکیلات‌چیلارینین باش وئرمیش حادثه ایله باغلی مؤقیعتی آچیقلانمیش، اونلارین بیرلشمیش میلتلر تشکیلاتی-نین باش آسسامبلئیاسی و تهلوکه‌سیزلیک شوراسینین داغ‌لیق قاراباغا دایر قبول ائتدیکلری قرارلاری دستکلدیکلری، رئکلام بروشورونون نشری زامانی یول وئریلمیش سهوین تکنیکی سبب‌دن باش وئردیی و گله‌جک‌ده بو کیمی حاللارین تکرارلانماماسی اۆچون داها دقت‌لی اوْلاجاقلاری بیلدیریلمیش‌دیر. بونونلا یاناشی، سفیرلییمیز طرفین‌دن سرگینین تشکیلات‌چی‌سی M.Arslanla علاقه ساخلانیلمیش، صحبت زامانی او، رئکلام بروشورلارینین نشری زامانی یول وئریلمیش سهوین تکنیکی سبب‌دن باش وئردیینی بیل‌دیره‌رک، بونا گؤره رسمی عذر ایستمیش و آرتیق یئنی رئکلام بروشورلارینین سیفاریش وئریلدیینی قئید ائتمیش‌دیر.
۱۴ مارت ۲۰۰۸-جی ایل تاریخین‌ده بیرلشمیش میلتلر تشکیلاتی باش آسامبلیاسینین ۶۲-جی سئس‌سییاسین‌دا "آذربایجانین ایشغال اولونموش اراضیلرین‌ده وضعیت" آدلی قتنامه لاییحه‌سینه دایر کئچیریلمیش سسوئرمه‌ده قازاخیستان جومهوریتی بیترف سس وئرمیش‌دیر.
 
سطر ۲۲۵ ⟵ ۲۲۰:
== سیلاح‌لی قوه‌لر ==
 
== ایستینادلار ==<references/>
<references/>
 
== خاریجی کئچیدلر ==
سطر ۲۵۴ ⟵ ۲۴۸:
</gallery>
 
== بیرده باخ ==
* [[ پورتال:قازاخیستان]]
* [[Qazaxıstan Futbol İttifaqı|قازاخیستان فۇتبول اتفاقی]]
* [[Qazaxıstan baş nazirlərinin siyahısı (1991-ci ildən)|قازاخیستان باش نازیرلرینین سیاهی‌سی (۱۹۹۱-جی ایلده‌ن)]]
* [[Qazaxıstan mətbəxi|قازاخیستان مطبخی]]
* [[Qazaxıstanda neft sənayesi|قازاخیستان‌دا نفت صنایع‌سی]]
 
 
== قایناقلار ==
{{قایناق}}
{{قایناق}}
 
{{Template:اوروپا اؤلکه لری}}
{{شابلون:آسیا اؤلکه‌لری}}
[[Category:قازاقیستان]]
[[بؤلمه:تورک دیللی اؤلکه‌لر]]
[[بؤلمه:اوروپا اؤلکه‌لری]]
[[بؤلمه:تورک دیللی اؤلکه‌لر]]
 
[[Category:قازاقیستان]]