قاراباغ: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

عرب ایشغالی نتیجه‌سینده آلبانییانین خریستیان اهالیسینین اکثریتی ایسلامی قبول ائتدی، قالانلاری، خوصوصیله آلبانییانین قاراباغ یوکسکلیکلرینده یاشایان اهالی ایسه دؤرد عصرده آلبانییانین دؤولت دینی ائلان اولونموش خریستیانلیقدان ایمتیناع ائتمه‌دی. اون دوققوز عصرین اوللرینده شیمالی آذربایجان اراضیلرینین روسییا طرفیندن ایشغالیندان سونرا ائچمیدزینین تزییقی و ایصرارلی موراجیعتلری نتیجه‌سینده روس چارینین آلبان کاتالیکوسونون لغوی باره‌ده قراری قاراباغ یوکسکلیکلرینین آلبان اهالیسینین گورجولشدیرمه و ائرمنیلشدیرمه پروسئسینین باشلانغیجینی قویدو. قاراباغ ساجیلر، سالاریلر، شددادیلر، آتابیلر، هولاکیلر (ئلخانیلرائلخانیلر)، قاراقویونلو، آغقویونلو کیمی عربلرین ایشغالیندان سونرا آذربایجاندا بیری بیرینی عوض ائتمیش موختلیف موسلمان دؤولتلرینین ترکیبینده اولموشدور. آذربایجان صفویلر دؤولتینین (1501) یارانماسی بوتون آذربایجان تورپاقلارینین مرکزلشدیریلمه‌سینین اساسینی قویدو. صفویلر طرفیندن یارادیلمیش دؤرد عیالتدن بیرینین آدی قاراباغ و یا گنجه ایدی. صفویلر دؤولتینین مؤوجودلوغونا سون قویموش نادیر شاهین اؤلوموندن سونرا آذربایجاندا یئنی موستقیل و یاری-موستقیل دؤولتلر، خانلیقلار و سولطانلیقلار یاراندی. اونلاردان بیری قاراباغ خانلیغی ایدی. قاراباغ خانلیغی آذربایجانین گؤرکملی دؤولت خادیملریندن بیری اولان پناهه‌لی بی جاوانشیر طرفیندن یارادیلمیشدیر. اونون اوغلو ایبراهیم خانین دؤورونده قاراباغ خانلیغی داها دا گوجلندی. 1805-جی ایلده ایبراهیم خان روسییا سیلاهلی قوووه‌لرینین کوماندیری پ.د.سیسیانوو ایله کورکچایدا موقاویله ایمضالادی. کورکچای موقاویله‌سینه اساسن قاراباغ خانلیغی موسلمان – آذربایجان تورپاغی کیمی روسییایا بیرلشدیریلدی. کورکچای موقاویله‌سی قاراباغین، اونون داغلیق بؤلگه‌سی ده داخیل اولماقلا، تاریخی آذربایجان تورپاغی اولدوغونو ثوبوت ائدن ان موهوم سندلردن بیریدیر. شیمالی آذربایجانین ایشغالیندان سونرا بو تورپاقلاردا مؤوقئعیینی مؤحکملندیرمک مقصدی ایله چاریزم ائرمنیلشدیرمه سییاستینی تطبیق ائتمه‌یه باشلادی. 1828-جی ایل تورکمنچای موقاویله‌سی و 1829-جو ایل ادیرنه موقاویله‌سینه اساسن ایران و تورکییه‌دن کؤچورولموش ائرمنیلر قاراباغ دا داخیل اولماقلا شیمالی آذربایجاندا مسکونلاشدیریلدیلار. 1918-جی ایل مایین 28-د، تخمینن 100 ایللیک روسییا موستملکه‌سیندن سونرا آذربایجان خالقی شیمالی آذربایجاندا یئنی موستقیل دؤولتینی یاراتدی. آذربایجان خالق جومهوریتی قاراباغ اوزرینده ده سیاسی حاکیمیتی ساخلادی. عئینی زاماندا، یئنی یارانمیش ائرمنیستان (ارارات) رئسپوبلیکاسی دا قاراباغا قارشی اساسسیز اراضی ایدیعالاری ایله چیخیش ائتدی. قاراباغی اله کئچیرمک مقصدی ایله بو دؤورده ائرمنیلر اوللر ده حیاتا کئچیردیکلری سویقیریم آکتلارینی تؤرتمه‌یه داوام ائتدیلر. وزیتله علاقه دار اولاراق، 1919-جو ایلین یانواریندا آذربایجان هؤکومتی شوشا، جاوانشیر، جبراییل و زنگزور قزالارینی احاطه ائدن باش قاراباغ عیالتینی یاراتدی. 1920-جی ایل آپرئلین 28-ده آذربایجاندا سووئت دؤولتینین برقرار اولماسیندان بیر نئچه ایل سونرا، 1920-1923-جو ایللرده حیاتا کئچیریلمیش مقصدیؤنلو تدبیرلر نتیجه‌سینده کئچمیش قاراباغ خانلیغینین ترکیبینده اولموش آذربایجان تورپاقلاری اؤزلرینین عنعنه وی تاریخی و گئوجوغرافی بوتؤولوگونو ایتیردی. سووئتلشدیریلدیکدن سونرا آذربایجان داغلیق قاراباغا موختار ویلایت ستاتوسو وئرمه‌یه مجبور ائدیلدی. بئله‌لیکل، آذربایجانین آیریلماز حیصه سی اولان قاراباغ صونعی شکیلده آران و داغلیق حیصه لره بؤلوندو. بوتون بو تاریخی عدالتسیزلیکلره باخمایاراق، داغلیق قاراباغ موختار ویلایتینین سیاسی، سوسیال، ایقتیصادی و مدنی اینکیشافینی تمین ائتمک اوچون آذربایجان بو بؤلگه‌ده کومپلئکس ایصلاحاتلار حیاتا کئچیردی. آما یئنه ده ائرمنی سئپاراتچیلاری اؤز منفور سییاستلرینی حیاتا کئچیرمه‌یه و بونونلا دا آذربایجانا جیدی زییان وورماغا داوام ائتدیلر.سسری-نین سوقوتو عرفه سینده اونلار اؤز فعالیتینی سورعتلندیردیلر. آذربایجانا قارشی تجاووزکار موحاریبهباشلاندی. سسری-نین سوقوتو عرفه سینده اونلار اؤز فعالیتینی سورعتلندیردیلر. ائرمنیستان آذربایجانا قارشی تجاووزکار موحاریبه یه باشلادی. 1992-جی ایلین فئورال آییندا 25-دن 26-سینا کئچن گئجه ائرمنی تئررور قروپلاشمالاری 366-جی موتواتیجی آلایین دستگیله خوجالیدا 20-جی عصرین ان دهشتلی قیرغینلاریندان بیری اولان خوجالی سویقیریمینی تؤرتدی.