محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
|
|
|
[[file:Caspi ira.JPG|thumb|300 px|خزر دنیزی]]
دوغال چوره یا دا'''اطراف موحیط''' - (فارسجا: محیط زیست) [[اینسان]]لاری احاطه اد‌ن، اوْنلارلا قارشی‌لیق‌لی علاقه‌ده اوْلان [[گونش]] شوالاری، [[سو]]، [[تورپاق]]، [[هاوا]] و جانلیلار، آنتروپوگن ماده‌لر، اشیالار و قورغولار نظرده توتولور. اینسان اؤزو ده اطراف موحیطین آیریلماز و چوْخ گۆج‌لو تأثیره مالیک اوْلان حیصّه سی‌دیر.
عالیملر اطراف موحیطی طبیعی موحیط و صونعی موحیط اوْلاراق ایکی حیصّه یه آییرمیشلار. اینسانلارین همیشه وابسته اوْلدوقلاری موحیط طبیعی‌دیر. صونعی موحیط ایسه جمعیتین اینکیشافی ایله الاقدر اینسانلارین فعالیّتی نتیجه‌سینده یارادیلمیش‌دیر.
== اطراف موحیطین مونیتورینقی ==
''اطراف موحیطین مونیتورینقی'' — طبیعی و آنتروپوگن تسیرلرتاثیرلر نتیجه‌سینده اطراف موحیطه یاییلان ضررلی قاز، مایع و برک حال‌داکی توللانتیلارا کمیت و کیفیت جهت‌دن نظارتین علمی اساسلارلا حیاتا کچیریلمه‌سی اوْلوب، هاوا، سو، تورپاق موحیطلرینین وضعیتلرینین قیمتلندیریلمه‌سی و پروقنوزلاشدیریلماسی آماچ ایله اوْنلارین کیمیوی ترکیبینی، چیرکله‌نمه درجه‌سینی، رادیواکتیو، هیدروبیولوژی خصوصیتلرینی، فیزیکی خاصه‌لرینی بللی اد‌ن مۆنتظم مۆشاهیده و آراشتیرمالار سیستمین‌دن عبارت‌دیر. <ref> [http://www.eco.gov.az/qanunlar/qerarlar/nk/90.doc اطراف موحیطین و طبیعی احتیاطلارین دؤولت مونیتورینقینین آپاریلماسی قایدالاری حاقیندا اساسنامه]</ref>
== "اینسان-اطراف موحیط" سیستمی ==
* مسکونلاشما موحیطی و اینسانلار طرفین‌دن اؤزونه قارشی نقاتیو تسیرلردن قورونما سیستمی یارادیر و ایستیفاده ادیر.
اطراف موحیطه خاص اوْلان نقاتیو تسیرلرتاثیرلر دونیا دوردوقجا مؤوجوددور. بیوسفرده طبیعی نقاتیو تسیرلرین منبعی ایقلیمین دییشمه‌سی، [[توفان]]لار، [[زلزه‌له]]لر و س.-دیر. حیات اۇغرون‌دا موباریزه اینسانی بۇ تسیرلردنتاثیرلردن قورونما واسطه‌لرینی آختاریب-تاپماغا و تکمیللش‌دیرمه‌یه دایم وادار ادیردی. عصرلر اؤتدوکجه یاشاییش مسکه‌نی کیمی اولرین یارادیلماسی، اوْددان و دیگر مدافعه واسطه‌لردن گنیش ایستیفاده اوْلونماسی، ییئجئک حاضیرلانماسین‌دا اۆصول و واسطه‌لرین تکمیللشدیریلمه‌سی اینسانی طبیعی نقاتیو تسیرلردن قوروماقلا یاناشی اطراف موحیطه ده تأثیر ادیردی. عصرلر بویونجا اینسانین یاشام موحیطی دییشیر، دییشمه‌یه‌ن نقاتیو تسیرلرین نؤعو و سوییه‌لری ایدی. ۲۰-جی عصرده [[یر]] اۆزون‌ده [[بیوسفر]]ین یۆکسک چیرکله‌نمه‌سی زونالاری یاران‌دی، بۇ ایسه، اؤز نؤوبه‌سین‌ده قیسمه‌ن و حتی تام بؤلگه تنززوله سبب اوْلدو. بۇ کیمی دییشیک‌لیکلره:
* یر اهالی‌سی سایینین یۆکسک آرتیم سرعتی (دموقرافیک پارتلاییش) و اوْنون اۇربانیزاسییاسی؛
* ایستهلاک آرتیمی و انرژی قایناق‌لرینین تمرکوزلشمه‌سی؛
|
