'''آمریکا بیرلشمیش اوستانلریایالتلری''' ([[اینگیلیسجه]]: ''United States of America'' (''USA''))، [[شومالی آمریکا]] دا بیر دؤلتدؤولت. مرزلرینی شومالدا [[کانادا|کانادا]]، جنوبدا [[مکزیک|مکزیک]] ایله (شومالی آمریکا حیصصه‌سینده آلاسکا تکجه کانادا ایله) بؤلوشور. آمریکا فئدئراتیو جمهوریدیر. آمریکا[[آنایاسا]]سی ۱787۱۷۸۷-جینجی ایلده قبول ائدیلمیشدیر (۱789۱۷۸۹-جونجو ایلدن قوه‌ده‌دیر). اساسی قانونا بوگونه قدر ۲6۲۶ دَییشیکلیک ائدیلمیشدیر، اونلاردان ۱0۱۰-او ۱789 ۱۷۸۹-جونجو ایلده حوقوق‌لار حاقیندا بیلل آدی ایله قبول اولونموشدور. علیعالی قانون‌وئریجی حاکیمیت اورقانی اولان آبش کونگره‌سی سئنادان و نوماینده‌لر پالاتاسین‌دان عیبارتدیر. محکمه سیستمی فدرال و یئرلی محکمه‌لردن تشکیل ائدیلیب.
== تاریخ ==
[[آوروپا|آوروپا]] کولونیستلری شومالی آمریکا قارهقاره‌سینه گلنه‌دک (۱6۱۶نجی عصر) آمریکانین ایندیکی اراضیسینده [[قیزیل دریلر]] و [[اسکیمولار]] یاشاییردی. ۱607۱۶۰۷-جینجی ایلده اینگیلیسلر ایندیکی [[ویرجینیا]] اوستانی‌نینایالتی‌نین اراضیسینده ایلک دایمی مسکن سالدیلار. اوجوز زنجی امه‌یی ۱7۱۷-۱8۱۸ عصرلرده جنوب اوستانلرینینایالتلرینین پلانتاسیا تصرروفاتینین اینکیشافیندا موهوم رول اوینادی. کاپیتالیزمین اینکیشافی ایله قاباقجیل ایدئولوژی اؤزونه یول آچیردی (توماس جفرسون، بئنجامین فرانکلین). شیمالی آمریکادا اینگیلتره‌نین حؤکمرانلیغینا سون قویموش ایستیقلالیت موحاریبه‌سی (۱775۱۷۷۵-8۳۸۳) گئدیشینده آبش-دا آبش ایستیقلالیت بیان‌نامه‌سی قبول ائدیلمیشدیر (۱776۱۷۷۶ ایل یولون 4۴-ده). یورکتاون یاخینلیغیندا ووروشمادان (۱78۱۱۷۸۱) سونرا اینگیلیس ایجماعلار پالاتاسی موحاریبه‌نین داوام ائتمه‌سی علئیهینه سس وئردی و حوکومتی صولح باغلاماغا وکیل ائتدی. ۱78۱۱۷۸۱ ایلده خاریجی ایشلر، مالیه و حرب دپارتامنتلری یاراندی. همین ایلده مالیه دپارتامنتی باشچیسی روبرت مورریس پول بوراخیلیشی اوچون شیمالی آمریکا بانکی کونگره لیسانسینی وئردی. ۱787 ایلده قبول ائدیلمیش یئنی آنایاسا آبش-ای فدرال دؤولت کیمی رسمیلشدیردی. ۱789 ایلده ایلک پرزیدنتی [[جرج واشنگتن|جورج واشینگتون]] سئچیلمیشدیر. ۱789۱۷۸۹-9۱۹۱-جی ایللرده ایلک سیاسی پارتیاسی - فئدئرالیستلر و رئسپوبلیکاچیلار مئیدانا گلدی (۱8۲8۱۸۲۸ ایلده فئدئرالیستلر آدینی دئموکرات پارتیاسیا دَ‌ییشدیلر). ۱79۱۱۷۹۱ ایلده میللی [[بانک]] یارادیلدی. بئین‌الخالق مئیداندا اؤز مؤوقعینی مؤحکملتمه‌یه‌سی گؤسترن آمریکا ۱808۱۸۰۸-09۰۹ ایللرده [[روسیه|روسیه]] ایله دیپلوماتیک موناسیبتلری باغلاندی. اینگیلتره-آمریکا موحاریبه‌سی (۱8۱۲۱۸۱۲-۱4۱۴) آبش-این موستقیل‌لیگینی موحکم‌لندیردی. ۱9 عصرین اول‌لرینده آبش-این اراضیسی خئیلی گئنیشلندی. ۱9۱۹ عصرین سونون‌دان [[جنوب کارولینا]] و [[جورجیا]] دان [[میسیسیپی]]، [[آلاباما]]، [[لوئیزیانا]]و [[آرکانزاس]]ا کیمی گئنیشلنمیش پامبیقچیلیق اینکیشاف ائتمه‌یه باشلادی. ۱80۳۱۸۰۳ ایلده آبش حکومتی [[لوئیزیانا]]نی [[فرانسه|فرانسه]]دن ساتین آلمیشدی، ۱8۱9۱۸۱۹ ایلده [[ایسپانیا|ایسپانیا]] غربی و شرقی [[فلوریدا]]نی آمریکایا گذشته گئتمه‌یه مجبور اولدو. ۱867۱۸۷۶ ایلده روسیه‌دن آلاسکانی و آلئوت آدالارینی ساتین آلدی. ۱9۱۹ عصرین ۳0۳۰-جونجو ایللرین اولینده آمریکادا آبولیسیونیزم حرکاتی گئنیشلندی. لاکین جنوب قولدارلارلیق اوستانلری شیمال جمعیتی آراسینداکی ضدیت‌لری کسکینلشدیردی. ۱860۱۸۶۰ ایل دئکابرین ۲0۲۰-ده جنوبی کارولینا فئدئرال کونستیتوسیاسین اؤز راتیفیکاسیاسینی پوزموش، شیتات‌لار اتفاقین‌دان چیخدی. فئورالین 7-ده آمریکا کونفدراتیو اوستانلری‌نین مووقتی آنایاساسی قبول ائدیلمیشدیر. بو آبش-دا وطنداش موحاریبه‌سی (۱86۱۱۸۶۱-65 ۶۵) ایله نتیجه‌لندی. بو دؤورده پرئزیدئنت آبراهام لینکولن کؤله‌لرین فدرال سویه‌ده آزاد ائتمه‌سی حاقیندا بیان‌نامه‌سی ایمضالادی (۱86۳۱۸۶۳ ایل یانوارین ۱-ده). ۱869۱۸۶۹ ایلده وایومینق اراضیسی، ۱89۳۱۸۹۳ ایلده ایسه کولورادو اوستانی قادین‌لارا سس‌وئرمه حوقوقو وئردی. وطنداش موحاریبه‌سیندن سونرا مالدارلیغین گئنیشلنمه‌سینه گؤره کابویلار مئیدانا گلمیشدیلر. ۱886۱۸۸۶ ایل سئنتیابرین 4۴-ده جئرونیمونون توتولماسی ایله هیندیلرله موحاریبه‌لر اصلینده باشا چاتدی. همین ایلده آبش یوزایللیگی موناسیبتی ایله فرانسه‌دن پای آزادلیق هیکلی نیو-یورک یاخینلیغیندا آچیلمیش‌دیر. ۱89۲۱۸۹۲ ایلده ۱954۱۹۵۴ ایله قدر ایشلمیش ائللیس آیلئند كؤچریلر قبول مرکزی آچیلمیش‌دیر. ۱89۳۱۸۹۳ ایلده آبش هاوایی آدالاری، ایسپانیا-آمریکا موحاریبه‌سینده (۱898۱۸۹۸)، [[فیلیپین]]، قوام آدالاری و [[پورتو ریکو]] توتولدو. ۱90۳۱۹۰۳ ایلده ایسه [[پاناما کانالی]] زوناسی توتولموش‌دور. بیرینجی دونیا موحاریبه‌سینده آبش اولجه بیطرفلیک اعلان ائتمیشدیر. ۱9۱4۱۹۱۴ ایل اوکتیابر آییندا پرزیدنت وودرو ویلسون آنتانتایا قیسامودتلی کردیتلری وئرمه‌یه ایجازه وئردی. آمریکالیلارین باتیرمیش خاریجی گمیلرده هلاکلارین‌دان سونرا آبش [[آلمان|آلمان]] ایله دیپلوماتیک موناسیبتلری لغو ائتمیشدیر و ۱9۱7 ایل آوریلین 6-دا اونا موحاریبه اعلان ائتدی. آمریکا اوروپاداکی سیلاحلی قوه‌لری‌نین باشچیسی جون پرشینق اولدو. همین ایل دئکابرین ۱8۱۸-ده کونگره آنایاسایا قورو قانونو داخیل ائدن ۱8-جی دوزلیشی قبول ائتدی. ۱9۲9۱۹۲۹-۳۳ ایللر دونیا ایقتصادی بوحرانی آمریکایا خوصوصیله آغیر ضربه ووردو. ۱94۱۱۹۴۱ ایل دئسامبرین 7-ده آبش-آ موحاریبه اعلان ائدن [[ژاپون|ژاپون]] پیورل-هاربور، فیلیپپین و بیر سیرا باشقا اراضیلرده‌کی حربی-دنیز بازالارینا هوجوم ائتدی. دئکابرین ۱۱-ده [[آلمان|آلمان]] و [[ایتالیا|ایتالیا]] دا [[ژاپون]] طرفینده آمریکایا موحاریبه اعلان ائتدیلر. ۱94۲۱۹۴۲ ایلده سووئت ایتیفاقی-آمریکا دانیشیقلاری نتیجه‌سینده همین ایل اوروپادا ایکینجی جبهه آچماق باره‌ده تام راضیلیق الده ائدیلدی. ساکیت اوقیانوسدا ژاپون قارشی فعالییت‌لری آدمیرال چئستئر نیمیتس و ژنرال دوقلاس ماکارتور باشچیلیق ائتمیشلر. موحاریبه بیتمیش کیمی سویوق موحاریبه باش وئرمیشدیر. آمریکانین سووئت ایتفاقی ایله موناسیبتلری پیسلشمیش کیمی ۱948۱۹۴۸ ایلده جورج کئننان ساخلاما (containment) دوکتریناسینی ایره‌لی سوردو.
[[File:Lower Manhattan from Staten Island Ferry Jan ۲006.jpg|thumb|left|۳00px|مانهاتانین منطقه سیندن بیر شکل]]
همین دؤورده [[اوروپا]]نین برپاسی اؤچون مارشال طرحی قبول ائدیلمیشدیر. ۱949۱۹۴۹ ایل آوریلین 4۴-ده [[ناتو|ناتو]]-نو یاراتمیش پاکت ایمضالامیشدیر. 50۵۰-جینجی ایللرده آمریکاداکی ایستهلاک سویه‌سی خئیلی یوکسلمیشدیر، عینی زاماندا دئموقرافیک دوغوم پارتلاییشی (بابی بووم) باش وئرمیشدیر. آمریکا اورتا صینفی یئنی‌یئتمه‌لرییه گؤره اؤلکه‌ده‌کی روک-ائن-رولل (rok-en-roll) اَیلنجه صنایعسی‌نین چیچکله‌ین ساحه‌سی اولدو. ۱96۲۱۹۶۲-6۳۶۳ ایللرده کاراییب بوحرانی باش وئرمیشدیر. ۱96۳۱۹۶۳ ایل آوقوستون ۲8۲۸-ده [[ایرقچیلیک|ایرقچیلیک]] و ایسقرقاسیا قارشی موباریزه واشینگتونا مارشلا نتیجه‌لندی. ۱966۱۹۶۶ ایلده آبش عالی محکمه‌سی حبس ائدیلمیش شخصه اونون حوقوقلارینی خبر وئرمه‌سی حاقیندا قرار وئردی. نؤبتی ایلده پرزیدنت لیندون جانسون مولکی حقوقلار حاقیندا فرمانی ایمضالادی. لاکین جونسونون بؤیوک جمعیت پروگرامینا باخمایاراق، آمریکا [[ویتنام]] موحاریبه‌سینه جلب ائدیلمیشدیر. ۱968۱۹۶۸ ایلدن هیپی حرکاتی یارانمیش‌دیر. ۱974۱۹۷۴ ایلده اووترگئیت مساله‌سی‌نه گؤره [[ریچارد نیکسون]] پرزیدنت وظیفه‌سینی ترک ائتدی و اونون عوضینه [[جرالد فورد]] تعیین ائدیلمیشدیر. 80-جی ایللرده آمریکادا QİÇS اپیدمیاسی باش وئرمیشدیر. سووئت ایتفاقی داغیلمیش کیمی [[جرج دبلیو بوش|جورج بوش]] پرزیدنت سئچیلمیشدیر. ۱990-جی ایلده نؤوبتی ایلده بیتمیش [[کنگر کورفزی|کنگر کورفزی]]نده موحاریبه باشلاندی. ۲00۳۲۰۰۳-جونجو ایل ۲0۲۰ مارتین ۲0۲۰-ده [[عیراق|عیراق]]دا موحاریبه باش وئردی.<ref>http://www.usahistory.info/</ref>
