بیوتکنولوژی: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۷۴:
ایریبوینوزلو قارامال‌دان سوتکا عرضین‌ده ۱۵ تون [[پروتئین]] آلماق اۆچون ۵۰۰۰۰ باش حئیوان
لازیم‌دیر؛
== ژنلرین آلینماسی ==
DNA و RNA آردیجیل یئرلشن نوکلوتیدلردن تشکیل اوْلونموش‌دور. هر اۆچ
نوکلوتید بللی معلومات داشیییر، مثلاً: هر نوکلوتید اۆچلویو و یا تریپلت
بللی آمین تورشوسونا اۇیغون گلیر. بئله تریپلت کودون آدلانیر. آمین
تورشولارین‌دان عبارت چوْخ بؤیوک اوْلمایان تکزنجیرلی پولیپپتید موْلکولونون (ساده
پروتئینین) سینتزین‌ده چوْخ‌لو میقداردا کودونلار ایشتیراک ادیر. بیر پولیپپتید زنجیرینی
سینتز‌دن کودونلار ییغی‌می سیسترون آدلانیر.
بیر نچه پولیپپتید زنجیری ([[مورکّب پروتئین]]) سینتز اتمک اۆچون چوْخ‌لو سایدا
سیسترونلار لازیم گلیر. بئله سیسترونلار چوْخ‌لوغونا [[ژن]] دییلیر. پروتئین و یا باشقا
متوبولیت سینتزینی کودلاش‌دیران ژن DNA زنجیرینین بللی بیر ساحه‌سی‌دیر.
بیولوژی فعال ماده‌لرین سینتزینی کودلاش‌دیران ژنلرین آلینماسی ژنتیک
موهندیسلیین ایلک مؤهوم مرحله‌سی‌دیر. بۇ مرحله‌نین موفقیت‌لی حلی
آشاغی‌داکی شرطلره عمل اوْلونماسین‌دان وابسته‌دیر:
۱. ژن و دونور گنمون‌دا اوْنون وضعیتی؛
۲. ژن طرفین‌دن کودلاش‌دیریلان معلومات RNA-نین آیریلما اۆصوللارینین حاضیرلانماسی؛
۳. ژن محصولونا گؤره اوْنون آکتیولیینین بللی ادیلمه‌سی یوْل لاری؛
۴. ژن و گنمون اوْنا یاخین اوْلان ناهییه‌لرینین قورولوش خصوصیتلری؛
۵. ژن طرفین‌دن کودلاش‌دیریلان م-RNA-نین میقداری.
ژنلری اۆچ مۆختلیف اۆصوللا آلیرلار:<br />
1.ژنلرین کیمیوی-فرمنتاتیو سینتز یولو ایله؛<br />
2.ژن طبیعی قایناق‌لردن بیلاواسیته آییرماقلا؛<br />
۳.معلومات-RNA اساسین‌دا ژنلر سینتز اتمکله.
=== ژنلرین کیمیوی-فرمنتاتیو سینتزی ===
[[File:Conjugation.svg|left|250px|thumb|Overview of bacterial conjugation]]
[[File:DNA Under electron microscope Image 3576B-PH.jpg|thumb|[[Electron micrograph]] of a DNA fiber bundle, presumably of a single bacterial chromosome loop.]]
[[File:Plasmid emEN.jpg|thumb|Electron micrograph of a bacterial DNA plasmid (chromosome fragment).]]
اگر ژنین کودلاشدیردیغی [[پروتئین]]و یا [[پولی پپتید]] زنجیرینین ایلکین قورولوشو معلوم‌دورسا اوْنو کیمیوی-فرمنتاتیو
سینتز یولو ایله آلیرلار. پروتئینین ایلکین قورلوشونو DNA زنجیرین‌ده‌کی نوکلوتیدلر
آردیجیل‌لیغی تامین ادیر. دمه‌لی، ایلکین قورولوشو بیلمکله پروتئینی کودلاش‌دیران ژن‌ده
نوکلوتیدلر آردیجیل‌لیغینی بللی اتمک مۆمکون‌دور. بۇ آردیجیل‌لیغی بیلدیک‌دن
سوْنرا ژنی لابوراتوریا شرایطین‌ده سینتز اتمک ایمکان یارانیر.
ژنین کیمیوی سینتزینی آپارماق اۆچون ایکی مثلاًین حلی طلب اوْلونور.
بیرینجی‌سی، مونونوکلوتیدده‌کی فوْسفور قروپونو کیمیوی فاللاش‌دیرماق اۆچون آگنتین
(عامیلین) تاپیلماسی‌دیر. بۇ فعالیّت حسابینا فوسفودیفیر رابطه‌سی و یا
نوکلوتیدلراراسی علاقه یارانیر. عادته‌ن نوکلوتیدلرین بیرلشمه‌سینی تامین اد‌ن
آکتیولشدیریجی کیمی [[دی سیکلو هگزیل کاربودیمید]]، [[مزیتیلن سولفونیل کلورید]] و
ترییزوپروپیلبنزولسولفونیلخلوریددن ایستیفاده ادیلیر. ایکینجی‌سی، پورین و پیریمیدین
اساسلارین‌دا اوْلان ۳-هیدروکسیل، ۵-هیدروکسیل، آمین و فوسفات قروپلارینین اؤزلرینی
محافظه اد‌ن اۆچون خصوصی قروپلار سچمک طلب اوْلونور. محافظه قروپلاری اله
ماده‌لردن تشکیل اوْلونمالی‌دیر کی، اوْنلار نوکلوتیدلره ضرر وورمامالی، نوکلوتی‌ده
چوْخ آسان‌لیقلا بیرلشمک و اوْندان آیریلماق خاصه‌لرینه مالیک اوْلمالی‌دیر. سینتز
پروسسی پیلله‌لی آپاریلیر: اوّلجه، دی-، تری- و تترانوکلوتیدلر آلینیر، سوْنرا ایسه آیری-
آیری تترانوکلوتید بلوکلاری لیقازا آنزیمی واسطه‌سیله بیر-بیرینه بیرلشدیریلیر.
بیر زنجیر سینتز اوْلوندوق‌دان سوْنرا اوْنا کومپلمنتار اوْلان ایکینجی زنجیر ده
سینتز ادیلیر. بئله‌لیکله، ژن و یا ایکی زنجیرلی DNA موْلکولو فراقمنتی آلینیر.
=== ژنلرین طبیعی قایناق‌لردن بیلاواسیطه آلینماسی ===
ژنلرین طبیعی قایناق‌لردن بیلاواسیطه آلینماسی. طبیعی قایناق‌لردن
بیلاواسیطه ژن آلماق اۆچون DNA موْلکولو سلول‌دن آیریلیر و آختاریلان ژن
اندونوکلازا آنزیملرینین کمکی ایله «کسیلیب» گؤتورورلر. لاکین بۇ اۆصولون بیر
سیرا چاتیشمایان جهتلری واردیر. بیرینجی‌سی، لازیم اوْلان ژنی آییرماق اۆچون ایسته‌نیله‌ن
ناحییه‌دن DNA موْلکولونو پارچالایان آنزیمی تاپماق چوْخ چتین باشا گلیر.
عادته‌ن آنزیم DNA-نی اله فراقمنتلره پارچالاییر کی، آختاریلان ژن یئرلشن
فراقمنت‌ده لازیم‌سیز نوکلوتیدلر آردیجیل‌لیغی دا اوْلور، بۇ دا ژن‌دن ایستیفاده
اوْلونماسینا مانع‌چی‌لیک تؤره‌دیر. بعضاً ده آنزیم DNA-نی اله فراقمنتلره
پارچالاییر کی، بیر ژنین آیری-آیری حیصّه لری مۆختلیف فراقمنتلره بیرلشمیش اوْلور،
داها دوغروسو، ژن آنزیم طرفین‌دن ایکی یئره بؤلونور، نتیجه‌ده ایسه تام فونکسیونال
ژن آلماق مۆمکون اوْلمور.
ایکینجی‌سی، اوکاریوت اوْرقانیزملرین ژنلری موزایک قورولوشا مالیک‌دیر، یعنی
ژن‌ده فعال (اگزون) و غیری-فعال (اینترون) ناحییه‌‌لر واردیر. اگزون ناحییه‌‌لر
کودلاشمادا ایشتیراک اتدیکلری اۆچون اوْنلارا فعال ناحییه‌‌لر دییلیر. اینترونلار ایسه
عکسینه، پاسسیو اوْلوب، کودلاشمادا ایشتیراک اتمه‌یه‌ن ناحییه‌‌لردیر. اینترون ناحییه‌‌لر
باکترییا سلول‌سین‌ده آیریلمادیقلاری اۆچون بئله ژنلرین [[پروکاریوت]] (باکتریی)
سلول‌ده نورمال فعالیّتی برپا اوْلونمور.
اۆچونجوسو، ژن DNA زنجیرینین چوْخ کیچیک بیر حیصّه سینی تشکیل اتدیین‌دن اوْنون
DNA-دن آیریلماسی و تعیین ادیلمه‌سی بیر سیرا متودیک چتین‌لیکلرله باغلی‌دیر.
=== معلومات – RNA اساسین‌دا ژنلرین سینتزی ===
ژنلرین فرمنتاتیو سینتز یولو ایله آلینماسی عملده چوْخ گنیش یاییلمیش و تطبیق اوْلونان اۆصولودور.
اوّلجه م-RNA سلول‌دن آیریلیر، سوْنرا خصوصی شرایط‌ده اوْنون اساسین‌دا عکس
[[ترانسکریپتاز]]ا (رورتازا) آنزیمینین کمکی ایله اوْلیقونوکلوتیدلردن DNA سینتز
اوْلونور. بونا کومپلمنتار DNA (ک-DNA) دییلیر. داها سوْنرا هیدرولیز یولو ایله ک
DNA-نی آییریب تمیزلییر و ینی DNA موللوکو سینتزی اۆچون ماتریکس (قلیب) کیمی
ایستیفاده ادیرلر. DNA-نین کومپلمنتار DNA اساسین‌دا سینتزی باکتری لردان
آلینان رورتازا و DNA-پولیمرازا آنزیملری واسطه‌سیله آپاریلیر. بۇ پروسس اۆچ
ایستیقامت‌ده گدیر. بیرینجی حال‌دا (آ) ژنین سانجاقواری سینتزی گدیر و زنجیرلری بیر
بیرینه بیرلش‌دیره‌ن ناحییه ژن تام سینتز اوْلوندوق‌دان سوْنرا تمیز نوکلازا
آنزیمی واسطه‌سیله «کسیلیر» و آختاریلان ژن آلینیر. ایکینجی اۆصول‌دا (ب) باشلانغیج
نولوتید کیمی سینتتیک نوکلوتیدلردن ایستیفاده اوْلونور و ایکیزنجیرلی ژن آلینیر.
اۆچونجو اۆصول‌دا (V) باشلانغیج نوکلوتید کیمی [[هتروپولیمر]] اوْلیقونوکلوتیددن
ایستیفاده اوْلونور.
گؤستریله‌ن اۆصوللارلا اینسولین، بوی [[هورمون]]و، [[اینترفرون]]، [[قلوبین]]، [[آلبومین]]،
ایممونوقلوبولینلر، پاراتوهورمون، خیموزین و س.-نی کودلاش‌دیران ژنلر آلینمیش‌دیر
آلینان DNA [[فراقمنت]]ینین حقیقی آختاریلان ژن اوْلماسینی بللی اتمک
اۆچون مۆختلیف اۆصوللاردان ایستیفاده ادیلیر. اگر ژن طرفین‌دن کودلاش‌دیریلان پروتئینین
ایلکین قورولوشو معلوم‌دورسا، اوْندا آلینان DNA فراقمنتینین نوکلوتیدلر آردیجیل‌لیغی
اؤیرنیلیر و اوْنون زالالین ایلکین قورلوشونا اۇیغون گلیب-گلمه‌مه‌سی یوخلانیلیر. باشقا
بیر اۆصول ایسه آلیناجاق ژنی ایسته‌نیله‌ن پروتئین سینتزینی تامین اد‌ن م-RNA ایله
هیبریدلش‌دیرمه‌یه اساس‌لانیر. بۇ زامان ژن م-RNA ایله کومپلمنتاردیرسا، اوْندا
ایسته‌نیله‌ن‌دیر.
== مولکولیار کلونلاشما [[وکتور]]لاری ==
[[File:pBR322.svg|thumb|The [[pBR322]] plasmid is one of the first plasmids widely used as a [[cloning vector]][[File:Plasmid replication (english).svg|400px|thumb|left|There are two types of plasmid integration into a host bacteria: Non-integrating plasmids replicate as with the top instance, whereas [[episomes]], the lower example, can integrate into the host [[chromosome]].]]]]
ژنتیک موهندیسلیین اساس عملیّاتلاردان بیری ژنتیک معلوماتی سلول‌یه داخیل ادیب اوْنون اوْرادا فعالیّت
گؤسترمه‌سینی تامین ادمک‌دیر. بونو بیلاواسیطه وکتور موْلکوللارینین کمکی ایله
حیاتا کچیرمک مۆمکون‌دور. عادته‌ن وکتورسوز DNA موْلکولو باکترییا
سلول‌سینه داخیل ادیلدیک‌ده اوْ، یا سلول‌ده‌کی نوکلازالارین تأثیرینه معروض قالیر
قالیب نوکلوتیدلره قدر پارچالانیر، یا دا پارچالانماسینا باخمایاراق،
سلول‌نین بؤلونمه‌سی زامانی بیر نسیل‌دن باشقا نسله وریلمیر و بئله‌لیکله ده
ایتیریلیر.
بۆتون بونلاری آرادان قال‌دیرماق آماچله وکتور آدلان‌دیریلان DNA
موْلکولون‌دان ایستیفاده اوْلونور، داها دوغروسو آختاریلان ژن موْلکولو ایله بیرلشدیریلیب
سلول‌یه داخیل ادیلیر. وکتورلار سربست یاشاماق و رپ‌لیکاسییا قابیلیتینه
مالیک اوْلدوقلاری اۆچون سلول‌یه داخیل ادیلمیش رکومبینات موْلکولون فعالیّتینی
تامین ادیرلر. یاد DNA-نی سلول‌یه کچیره‌ن و اوْنون آمپلیفیکاسییاسینی
(چوخالماسینی) تامین اد‌ن DNA موْلکولونا وکتور دییلیر. وکتور کیمی حئیوان
ویروسلاری، باکتریوفاق DNA-لری و پلازمیدلردن ایستیفاده اوْلونور. اوْنلار سربست
یاشاماق و رپ‌لیکاسییا اوْلونماق قابیلیتینه مالیک اوْلدوقلاری اۆچون سلول‌یه
داخیل ادیلمیش رکومبینات موْلکولون فعالیّتینی تامین ادیرلر.
وکتورلار عینی زامان‌دا رکومبینات موْلکول اوْلان سلول‌لری سچمک اۆچون
ژنتیک معلومات داشیییرلار. بونلارا مارکر (نیشانلانمیش) وکتورلار دییلیر. مارکر
وکتورلار عادته‌ن آنتی‌بیوتیکلره قارشی داوام‌لی‌لیق گؤستره‌ن ژنلر داشیییر، مثلاً β-
لاکتامازا ژنی سلول‌لره پنیسیللینه قارشی داوام‌لی‌لیق وریر. اگر وکتور β-
لاکتامازا ژنی ایله مارکرلنیب‌سه، گنومون‌دا بۇ وکتور اوْلان سلول پنیسیللین‌لی
موحیط‌ده بیتیر. نتیجه‌ده آختاریلان ژن اوْلان سلول‌لری سچمک ایمکانی یارانیر.
قارشییا قویولان مقصددن وابسته اوْلاراق ایکی قروپ وکتورلار آلینیر:<br />
۱. عادی کلونلاش‌دیرما وکتورلاری. اوْنلارین کمکی ایله ژن ییغیمین‌دان لازی‌می ژن
سچیلیر؛<br />
۲. خوسوسیلشدیریلمیش وکتورلار. کلونلارین آلینماسی و ژنلرین اکسپرس‌سییاسی (اۆزه
چیخماسی) بۇ وکتورلار واسطه‌سیله حیاتا کچیریلیر.<br />
ژنتیک مۆهندیس‌لیک‌ده عادی وکتورلار کیمی ان چوْخ ا. جولی باکترییاسین‌دان
آلینان پلازمیدلردن ایستیفاده ادیلیر. کلونلاش‌دیرما و آمپلیفیکاسییا اۆچون ایستیفاده
اوْلونان پلازمید وکتورلاری آشاغی‌داکی طلبلره جواب ورمه‌لی‌دیر:
۱. [[پلازمید]] چوْخ کیچیک اؤلچویه و [[سلول]]نین زیفلشمیش نظارتی آلتیندا
رپ‌لیکاسییا خاصه‌سینه مالیک اوْلمالی‌دیر؛
۲. پلازمیدده بیر و یا بیر نچه ژنتیک مارکر اوْلمالی‌دیر کی، اوْنون باکترییا
پوپولیاسییاسین‌دا قالماسی و سچمه آپاریلماسینی تامین اتمه‌لی‌دیر؛
۳. پلازمیدین رپ‌لیکاسییایا مانع اوْلمایان ساحه‌سین‌ده بیر و یا بیر نچه
رستریکتازا آنزیمی اۆچون واحید سایت (آنزیمین تأثیر ادجیی نقطه) اوْلمالی‌دیر.
حاضیردا باجیللوس سوبتیلیس، ب. جروس و ایستاپهیلوجوججوس، ایسترپتوجوججوس جینس‌لی
باکتری لرین پلازمیدلرین‌دن عبارت وکتورلار دا آلینیر. اوْنلار کیچیک
فراقمنتلردن (۱۰ مین جوت اساسلاردان) عبارت گنوملارین کلونلاشدیریلماسی اۆچون
چوْخ الوریش‌لی‌دیر.
بیتکی و حئیوان (اؤلچولری چوْخ بؤیوک – ۴۰ مین و داها چوْخ جوت اساسلاردان
عبارت اوْلان) ژنلرینین کلونلاشدیریلماسی اۆچون پلازمید وکتورلار یارامیر و بۇ
مقصدله اساساً λ آدالانان باکتریوفاق‌دان (DNA-دن) ایستیفاده اوْلونور.
== قایناق==
[[بؤلمه:بیولوژی]]
[[بؤلمه:فیزیولوژی]]
| |||