بهایی‌لیک: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
ک Beautification Vikipediya) (۲.۷)
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲:
 
'''بهایی‌لیک''' حال-حاضیردا دونیانین 235 اؤلکه‌سینده 6 میلیوندان چوخ آردیجیلی اولان بیر دین.
'''بهایی''' دینی 19نجو عصرین ایکینجی یاریسیندا [[ایران|ایران]]دان [[آذربایجان|آذربایجان]]، [[تورکیه|تورکیه]]، اورتا [[آسییا|آسییا]]، [[روسییا|روسییا]]، [[اوروپا|اوروپا]] و [[شیمالی آمئریکا|شیمالی آمئریکا]]یا، 20نجی عصرین 30-50-جی ایللرینده ایسه جنوبی آمئریکا، [[آفریکاآفریقا|آفریکاآفریقا]]، [[آوسترالییا|آوسترالییااوستورالیا]] و اوکئانییا آدالارینا یاییلمیشدیر. بو دینی قبول ائتمیش شخصلرین نوماینده سی اولدوغو میلتلرین، خالقلارین و ائتنیک قروپلارین سایی 2100 کئچمیش، بهای دینی ادبیاتی 802 دیله ترجومه ائدیلمیشدیر.
 
== بهایلیک و آذربایجاندا بهای دینی نین تاریخی ==
19نجو عصرین 40-50جی ایللرینده [[ایران|ایران]]دا یارانمیش بهای دینی دونیا دینلری آراسیندا ان سون یارانانلارداندیر. تام موستقیل دینی تعلیم اولماسینا باخمایاراق، اونو بعضا یالنیش اولاراق «ایسلام طریقتی» و یاخود «ایسلام داخیلینده رئفورماسییا حرکاتی» کیمی تقدیم ائدیرلر.
بهایلر واحید بین‌الخالق تشکیلاتدا – بهایلرین بینخلق الخالقآراسی بیرلیگینده بیرلشمیشدیر. بو بین‌الخالقخلق دینیقورومونآراسی دین قورومون عالی روحانی و اینظیباطی اورقانی،تشکیلاتی، " آللاهین اوجا عدالت ائوی" (بیت العدل اعضماعظم الهی) و موقدس زیارتگاهلاری ایسرایلین [[حایفا|حایفاحیفا]] و عککا[[عکا]] شهرلرینده یئرلشمیشدیر.
بهایلرین بینخلق الخالقآراسی بیرلیگی– پلانئتیمیزدهبیرلیگی– صولحو، قلوبالجماعت ائکولوگییانیواوچون اینسان حاقلارینی قوروماق، خالقلارین ایقتیصادی، سوسیال و مدنی اینکیشافی نا نایل اولماق یوللاریندا [[بیرلشمیش میلتلر تشکیلاتی|بمت]]-نین بیر سیرا اورقانلاری– [[ئکوسوس|ئکوسوس]](Ecosos)، [[یونیسئف|یونیسئف]](UNISEF)، [[یونئپ|یونئپ]] ایله امکداشلیق ائدیر. بیرلیک هر ایل دونیانین موختلیف یئرلرینده تحصیل، صحیییه، ائکولوگییا، اینسان حوقوقلاری ساحه سینده [[1500|1500]]-ه قدر لاییحه حیاتا کئچیریر. [[آمریکا|آمریکا]]، [[کانادا|کانادا]]، [[آوسترالییا|آوسترالییااوستورالیا]] و بعضی آوروپا،اوروپا، آسییاآسیا و آفریکاآفریقا اؤلکه‌لرینده بهای ایجماعلاری نوفوضلونفوسو دینی آزلیق ساییلیرلار.
بهای دینینین تاریخی، [[باب|علی محمد باب]]، [[بهاالله|بهااللهحسینعلی نوری (بهاء الله)]] و [[عبدالبها|عبدالبها]] دؤورونون دراماتیک حادیثه لرله دولو ایلکین چاغلاری باره دهایشلرینه بیرگوره چوخ کیتابلار یازیلمیشدیر. بو کیتابلاردان بعضیلرینین آذربایجان دیلینه ترجومه‌سی وار:
 
-[[نبیل زرندی|نبیل زرندی]]. دان یئرینین شفقلری.
خط ۱۸:
***
19نجو عصرینیوز ایلین اوّل لریندهباشلانیشیندا [[ایران]] اؤلکه‌سینین اینسانلاری مین ایل اولغیبت غئیبه چکیلمیشائدمیش اون ایکینجی[[ایمام مئهدی|ایمام مئهدیمهدی]] [[صاحیب-از-زامانین|صاحیب-از-زامانین]](ایمام ([[قایم|قایم]]ینزمان) تئزلیکله ظوهور ائده جگینی گؤزلهگلماقین ییردیلرگوزلوردولر. اینانیردیلار کی،، او، اوّلکی گؤرکمینده قاییداجاق، اؤزونو عالی حؤکمدار ائلان ائده جک، یئرده ظولمون کؤکونو کسیب، عدالتی برپا ائده جکدیرقوراجاق. مئهدینینمهدینین یاخین گونلرده ظوهور ائتمه سینهگلماقینا اینام [[شئیخیلر|شئیخیلرشیخیه]] طریقتینده داها گوجلو ایدیبیلینیردی. طریقتینمسلکین لیدئری [[شئیخ احمد احسایی|شئیخشیخ احمد احسایی]] نین نظرینجه، مئهدینینمهدینین حاکیمیتی میستیک خاراکتئرلیتئزلیقجا اولاجاقدیر. اونون شؤهرتیمهدی دونیویدونیاده دئییل،آدلیمدی، روحانی سجیییه داشییاجاقدیر. اونون غلبه لری اینسان قلبلرینین قالالارینی فتح ائتمکدن عیبارت اولاجاقدیر. موسلمانلار ایلاهی ظوهورون 1260-جی ایلده (یعنی[[1844|1844]]-جو ایل) باش وئره جگینی گؤزله ییردیلر. چونکی ایمام علینین (ع.ص.) دیلیندن نقل اولونان حدیثده دئییلیردیکی، " آغاج ایلینده (1260) ایلاهینین دوغرو یول گؤسترن آغاجی دونیایا گله جکدیر " . ایمام جفر صادیق (ع.ص.) ده مئهدی باره ده دئمیشدیر: " 60-جی ایللرده اونون فعالیتی اوزه چیخاجاق و آدی تئز-تئز خاطیرلاناجاق " .
همین ایللر خریستیان دونیاسیندا دا اینسانلار هیاجان ایچینده ایدی: آسیادا یوزئف وولف، اینگیلتره ده ائدوارد ایروینق، پئنسیلوانییادا ویلیام میللئر، آلمانییادا لئونارد کولبئر بیر-بیریلریندن خبرسیز – تؤورات و اینجیل یازیلارینین تدقیقیعصاسیندا [[1844|1844]]-جو ایلده (1260) ایسا[[عیسی مسیحینناصری ایکینجیزوهورونون(پئیغمبر)|عیسی ناصری ]] ایکینجی گلماقین باش وئره جگینیسؤیله ییردیلر.
[[و. آ. سپایسئر|و. آ. سپایسئر]] «مواسیرلیکجویوتلر پئیغمبرلیکلر ایشیغیندا» کیتابیندا یازیردی: «موقددس یازیلارین تدقیقاتچیلاریعومومیبیر ره یه گلیبلر کی، دانییئل پئیغمبرین بشریت اوچون تعیین ائتدیگی2300 ایل سونا چاتیر و اورادا [[1844|1844]]-جو ایل قییامت گونو کیمیگؤستریلمیشدیر».
[[1844|1844]]-جو ایل [[23 مای|23 مای]]یندا [[باب|باب]] (ربجه «قاپی» دئمکدیر) ایرانین [[شیراز|شیراز]] شهرینده اؤز ایلاهیمیسسییاسینیائلان ائتدیگیگون بهایدینینین قورولوش تاریخیحساب اولونور. او بیلدیریر کی، گلیشینده عصاس مقصد اینسانلاریموقدس کیتابلاردا ود اولونموش و زامانین سونوندا زوهور ائده جک کسین گلیشیله موجدله مک و اونلاریبو فؤوقالاده حادیثه یه حاضیرلاماقدیر. او یازیردی: " من آنجاق بو قودرتلیکیتابین حرفییم و بو هودودسوز دریانین داملاسییام. او زوهور ائدنده منیم اسل طبیعتیم، منیم سیرلریم، مواممالاریم و ائیهاملاریم آشکار و آنلاشیلان اولاجاقدیر... "
[[شئیخی|شئیخیشیخیه]] طریقتینین 18 نفر عوضوو باباباب ایمانمسلکینه گتیره رک،چونوب، یئنیدینین موژده سینی اینسانلارا چاتدیرماق اوچون ایرانین شهر و کندلرینه سپله نیرلر. بابین، اؤز گؤروشونه گؤره، معنوی دیرچه لیشه، خورافاتدان، مؤوهوماتدان اوزاقلاشماغا، عدالته و قارداشلیغا، قادینلارین عصارتدن آزاد ائدیلمه سینه دایر آلوولو چاغیریشلاری ایراندا یاخین و اورتا شرقی لرزه یه گتیرن بابیلر حرکاتینا سبب اولور (باخ: [[نبیل زرندی|نبیل زرندی]]، '''دان یئرینین شفقلری'''). بیر سیرا قرب تدقیقاتچیلارینین فیکرینه گؤره بابین سوسیال ایدئیالاری اؤز قاباقچیللیغینا گؤره 19 نجو آوروپا ایجتیمای فیکرینی دفعه لرله آرخادا قویوردو (باخ: فرانسا سفیرلیگینین مأمورو ل. م. نیکولا و آوسترییانین حربی آتتئشئسی '''آلفرئد فون قومئن'''سین اثرلری). بابیلر حرکاتینین گئنیش ووسعت آلماسیندان قورخویا دوشموش شاه حؤکومتی و روحانیلر بابی محو ائتمک قرارینی وئریرلر. باب [[تبریزه|تبریزه]] گتیریلیر و [[1850|1850]]-جی ایل [[9 اییول|9 اییول]]دا جاماعات قارشیسیندا اعدام ائدیلیر. حؤکومت قوشونلاری150 مین اینسانی اؤلدوردوکدن سونرا بابیلر هرکاتییاتیریلیر.
***
خط ۳۶:
همین واختلاردا بابی‌لیک حرکاتی شیمالی آذربایجاندا دا اؤز آردیجیللارینی تاپیردی. باب اؤز میسسییاسینی اعلان ائتدیگی واخت اونون شاگیردلریندن بیری[[موللا صادیق ونندلی|موللا صادیق ونندلی]] [[اوردوباد|اوردوباد]]ین [[ونند|ونند]] کندینین و اطراف کندلرین آداملارینی اؤز اطرافینا توپلایاراق بو تعلیمی اونلارا چاتدیریر. قیسا واخت عرضینده بوتون [[ناخچیوان|ناخچیوان]] و [[زنگزور|زنگزور]] ماحالیندا اون مین نفره قدر اونون طرفداری یارانیر. روس حؤکومتی گئنئرال [[بئهبودوو|بئهبودوو]]و بئش مین نفرلیک اوردو ایله موللا صادیق ونندلییه قارشی گؤندریر. او زامان آرتیق حکیمیتدن سالینمیش ناخچیوان خانی و اونون نایبی شئیخعلی بی ده بو تعلیمین طرفدارلاریندان ایدیلر (باخ: م. س. اوردوبادی«حیاتیم و موحیطیم»، آذرنشر، باکی، 1996).
ایراندا بابیلیک حرکاتی یاتیریلان زامان حرکاتین فعال عوضوی میرزه حسینعلی– بهاالله (عربجه – «اللاهین نورو») [[عثمانلی دؤولتی|عثمانلی دؤولتی]] نین اراضیسینه سورگون اولونور. بهاالله [[1863|1863]]-جو ایل آپرئلین 21-ده [[باغداد|باغدادبغداد]] شهرینده اؤزونو بابین اؤنجه دن موژده له دیگی " ایلاهی زوهور " ائلان ائدیر و بشریته آللاهدان " یئنی ایلاهی تعلیمین " (دینین) نازیل اولدوغونو بیلدیریر.
او، بیان ائدیر کی، اونون گلیشیله " یئرده ابدی صولح ائراسی" قورولاجاق. بو " یئنی ائرادا " بشریت واحید وطنده، دینلر واحید دینده بیرلشه جک، پلانئتیمیزده عدالت، امین-آمانلیق، قارداشلیق برقرار اولاجاق، مؤوهوماتلارین، خورافاتلارین، ظولمون کؤکو کسیله جک، قادین و کیشی حوقوقلاری برابرلشه جک، علمله دین هارمونییا الده ائده جک، بشریت یاخین مین ایلده قودرتلی اینکیشافا نایل اولاجاقدیر.
بهاوللاهین [[باغداد|باغدادبغداد]]داکی فعالیتیندن ناراحات اولان ایران شاهی[[عثمانلی|عثمانلی]] حؤکمدارینا موراجیعت ائدیر. سولطانین گؤستریشی ایله بهاوللاه باغداددان اوزاقلاشدیریلیراق [[ایستانبول|ایستانبول]]ا، اورادان ادیرنه یه، سونرا اککا شهرینه (فلستین) گتیریله جک حبسخانایا سالینیر. رسمن ایکیحؤکمدارین – تورکییه سولطانینین و ایران شاهینین محبوسو اولدوغو حالدا، او، حبسخانادان فرانسا ایمپئراتورو 3نجو ناپولئونا، روس ایمپئراتورو ایآلئکساندرا، آلمان کایزئریویلهئمه، آوسترییا ایمپئراتورو فرانس ایوسیفه، اینگیلتره کرالیچاسیویکتورییایا، تورکییه سولطانینا و ایران شاهینا مکتوب گؤندره رک، اونلارا " میسسییاسینی" تانیماغیتؤوسییه ائدیر.
بهاالله [[خریستیان|خریستیان]] دینی روحانی باشچیلارینا، او جومله دن روما پاپاسی '''ایخ پییه''' موراجیعت ائده رک بیلدیریر کی، مسیح اونون شخصینده ظوهور ائتمیش و او، اینسانلارین معنوی جهتدن تمیزلنمه سی اوچون قانونلار گتیرمیشدیر.