'''چنگیز خان''' ـ بؤیوک [[موغول ایمپیراتورلوغو|موغول ایمپراتورلوغو]]<nowiki/>نون قوروجوسوقوروجوسویدی.
== آنادان اولماسی ==
اونون دونیایا گلمهسینی ودونیادان گئتمهینی بیرکیمسه بیلمیر آمما نئچه ایل اختلافلا یازیلیب بعضیلری 1155 یا 1162 یا 1167 یازیبلار کی او دونیایا گلدی و بیلینمیر کی نئجه بؤیودو و اوشاقلیغی نئجه ایدی.
== اوشاقلیغی ==
بئله بیلینیر کی اونون آتاسی تورکلر الینده اؤلدو و تورکلر اونون آتاسین اؤلدوروب و ائلین قیردیلار. اونون آتاسی [[اویغور تورکلر]]ی ایله وروشدو و [[اویغورلار]] اونلاری اؤلدوردولر. آتاسی یسوگی موغوللارین قیرات ائلینین سرکردهسی ایدی. قیرات یا کیناد ائلی یازیلیب کی تورکلرین یوردونا و اؤلکهسینه یورودولر و ایستهدیلر [[کاشقار|کاشغر]]ی آلسینلار آمما اویغورلار اونلاری اؤلدوروب و اونلارین ائللرینده قیرغین سالدیلار. موغوللار داغلارا کؤچدولر و یئرلرینی اویغورلار آلدیلار آمما نئچه ایل سونرا تیموچین موغوللارین باشچیسی اولدو و آتاسی یسوگینین قانین آلماغا کاشغره یوروش ائتدی.
چنگیزین آتاسی اؤلندن سونرا اونگ خان موغوللارین باشچیسی اولدو و چنگیزی بؤیوتدو. چنگیز اونگ خانین قوشونوندا یاخشی وروشدو آمما قیراتلار ایستهدیلر کی اونگ خان باشچیلیغی چنگیزخانا کی یاسوگینین اوغلو ایدی قایتارسین آمما اونگ خان اونلارین سؤزونه باخمادی و چنگیز اونگ خانی شکست وئردی. اونگ خان کاشغره قاچدی و اوردا اونو اؤلدوردولر.
چنگیزخان نئچه دفعه اویغورلارلا وروشدو و اونلاری شکست وئردی. اونا گؤره بوتون موغوللار 1206-نجی میلادی ایلده(602) قورولتایدا چنگیزخانی موغوللارین بؤیوک خانی ائتدیلر و اونون آدینی چنگیز قویدولار. چنکیز یا دونگیز یا تنگیز دونیا معناسی وئریردی یانی تنگیزخانی (دنیاخانی) تنگیز یا دونگیز موغول دیلینده اؤلکه و دونیا معناسی وئریر.
== دونگیزخانی ==
چنگیز یا تنگیزخان موغوللاری بیر قوشوندا بیرلشدیردی و باشچیلاری ایشدن سالدی و اونلارین یرئینه اؤز باشچیلارینر قویدو و باشچیلارا یوز باشی، مین باشی و اون باشی درجهسی وئردی و قوشونون هرهسینه بیر نیظامدا ایش وئردی. او کاشغری آلدی و [[چین]] چؤللرینه گئتدی و قوشونون چین چؤلونده چوخالتدی. اونون اوغوللاری اونون یولون گئتدیلر و نوهسی هلاکوخان آتاسینین دئدیگینه گؤره تورکلری دوشمان بیلدی.
باشدا تورکلری قیرماغا باشلادی آندذایچدی کی هاردا بیر تورک گؤرسه اونو اؤلدورسون آمما سوندا بو ایشدن ال چکدی و تکجه تورکلرین قوللوغونو و آوارا اولماغینی ایستهدی. او تورکلری کاشغرده [[اورومچی|اورومچو]]دا و گوبی چؤلونده قیردی و اونلار چین حؤکومتینه گئتدیلر. او چینده، [[منچوری]]ده و تبتده اولان تورکلری قیردی و سوندا سلجوق تورکلرینین و اوغوز تورکلرینین یوردونا ال آتدی و اوغوز تورکلرینی اؤلدوردو. سوندا [[اوشار]]لارین یوردونا گئتدی و نیشابوردا بوتون اوشارلاری قانا بویادی. تورکلرین دالیسیجا [[خوراسان]]دا و کیرماندا قیرغین سالدی و آراگی تورکلرین آراگ (ری) و [[قوم]]دا و [[همدان]]دا اؤلدوردو. سوندا باتی آراگیلری [[اربیل]]ده و [[بغداد|باغداد]]دا اؤلدورمک اوچون گئتدی و [[آذربایجان]]دا قوتتی و ماننا تورکلرین اؤلدوردو و [[کاشان]]دا کاسان تورکلرین قیرماقا باشلادی. [[آنادولو]]دا و گوموشقایادا([[دمشق]]ده) بوتون تورکلری قیلینجدان گئچیردی و دوغو [[اوروپا]]دا باشقیر و قیبچاق و هونقاریا تورکلرینه دانوب چایینین بویوندا یورودو. اونلار تورکلرین بوتون یوردلارین آلدیلار آمما سوندا تورکلر اونلارین اؤلکهلرینده قول اولدولار و بئله اولدو کی تورکلر اونلارین حؤکومتینی اله کئچیریب و بوتون باشچیلاری تورکلردن اولدولار.
== موغوللار وکاسان(غازان) تورکلری ==
کاسان تورکلری قبول ائتدیلر کی موغوللار اگر اونلاری اؤلدورمهسه اونلارا قول اولسونلار و بئله اولدو کی موغوللار کاساندا ([[قزوین]]ده) بیر قصرصاحبی اولدولار. کاسان تورکلری موغول باشچیلارین کازوین یا غازوینه گتیردیلر و اورادا وزیرلر و ایش گورنلر کاسان یا غازان تورکلریندن اولدولار. بئلهلیکله هلاکو اؤلندن سونرا ارخون غازان تورکلرینه باغلی اولدو و ارخون اؤز قارداشلارینین وروشماسیندا غازان تورکلریندن یاردیم ایستهدی وحؤکومت غازان یا کاسان تورکلرینین الینه دوشدو.
== باتی ==
تیموچینین اؤلومو تاریخده بللی اولماییب. تاریخ اونا گؤره هئچ زاد بیلمیر اونون 4 اوغلو وار ایدی: جوجی، جغتای، اوگتای و تولی. هلاکو تولی خانین اوغلو ایدی.