لیبرالیسم: نوسخهلر آراسینداکی فرق
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
بدون خلاصۀ ویرایش |
4321bot (دانیشیق | چالیشمالار) کبدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۲:
{{لیبرالیسم مفهوملاری}}
'''لیبرالیسم''' ( اینگلیسجه : [[:en:Liberalism|Liberalism]] )، لغوی معناسی آزادلیق ایسته مک دیر ، غربده تشکیل تاپان بیر سیاسی - فلسفی دوشونجه دیر و اصلی هدفی فردی آزادلیق لاری و خصوصی مالکیتی تضمین ائتمک دیر.
لیبرالیسم-ین قایناغی [[اوروپا]] نین آیدینلیق دوره سینده ،[[کلیسا]] و دینه قارشی یئنی فلسفی دوشونجه لرین اورتایا چیخماسی ایله باغلی دیر ، لیبرالیسم-ین چئشیتلی قوللاری اولماغینا رغما ، نئچه اساسدا اورتاقلیغی دانیلمازدیر : دوشونجه آزادلیغی ، ایفاده اوزگورلویو ،دوولت لرین کیچیکلیب و توپلوم دا داها آز مداخله ائده بیلمه سی ، قانون-ون محور توتولماسی ،ایقتیصاد دا بازار آزادلیغی ، دوولت سیستم-ینین آچیق و آیدین اولماسی و حکومت لرین وطنداشلارین آزاد رای و سسی ایله سئچیلمه سی ، هر کسین قانون قارشیسیندا برابرلیگی ، قادین - ارکک برابرلیگی ، دین ، سوی منسوبیتینین اوستونلوک ساغلاماماسی و ... بو اورتاقلارین اونملی لری ساییلا بیلر.
== دوغوشو ==
سطر ۱۲ ⟵ ۱۰:
اورتا چاغ'دایسا مسیحیت و ایسلام دونیاسیندا بعضی لیبرال دوشونورلره راستلانیلیر. مسیحیت دونیاسیندا سنت توماس د'آگوینو ایلک دفعه اقتیدارین سینیرلاندیریلماسی و اؤزگورلویون قورونماسی یؤنونده فیکیرلر اورتایا آتمیشدیر. آگوین بو آنلامدا آنایاساجیلیغین، اقتیدارین سینیرلاندیریلماسی آنلاییشینین، ایلک ساوونوجولاریندان بیریسی اولاراق قبول ائدیله بیلیر. او دؤنمده ساینت پاولوس'اون بوتون اقتیدار تانری'دان گئلیر سؤزونه قارشیلیق، ساینت تهوماس، بوتون اقتیدار تانری'دان گئلیر، فاکات خالقین آراجیلیغایلا کوللانیلیر گؤروشونو ساوونموشدور. گئنه اورتا چاغ'دا بویوک ایسلام دوشونورو ابن'i هالدون لیبرالیسمین ایلک هابئرجیلریندهندیر. ابن'i هالدون'اون موکاددیمه آدلی اثرینده لیبرالیسمین بعضی تمل ایلکه لرینه راستلانیر.
لیبرال کلمه سی لاتینجه اؤزگور آنلامینا گلن لیبئر'دن توره میشدیر. کلمه ، اؤنجه لری اینگیلیس قایناقلی، یابانجی قایناقلی پولیتیکالاری ایفاده ائتمک آماجی ایلا کؤتوله ییجی و سوچلاییجی بیر آنلامدا کوللانیلمیشدیر. ایزله ین ایللرداه ایسه ایسپانیوللار لیبرال صیفاتینی اینگیلیس قایناقلی پولیتیکالارین نیته له ندیریلمه سی آماجی ایله قوللانمایا باشلامیش و لاک آناقانونی مونارشی ایله پارلامئنتئر یؤنه تیم ایلکه لرینی ساوونان میلت وکیللرینی لیبرالئس اولاراق ایسیمله ندیرمیشدیر. بیر باشقا گؤروشه گؤره، آدام اسمیت، اولوسلارین زنگینلییی'نده کی لیبرال صادرات و واردات سیستمی ایفاده سیله لیبرال قاورامینی ( مفهومونو ) ایلک قوللانان یازار اولموشدور. زامانلا استفاده سی یایغین لاشان قاورام، یوزایلین اورتالارینا و سونلارینا دوغرو سیاست سؤزلوگونه اییییجه یئرلشه رک بیراخین یاپسینلار، بیراخین گئچسینلر ایفادهسینین یئرینی آلمیش و دوشونجه اؤزگورلویونو، ایفاده اؤزگورلویونو، باسین ( مطبوعات ) اؤزگورلویونو و آزاد تیجارتی ساوونانلارین آدلاندیریلماسیندا قوللانیلان ائتیکت دورومونا دؤنوشموشدور. آنجاق داها سونرالاری دونیانین موختلیف یئرلرینده لیبرالیسمین بیر قاورام اولاراق آشیری مقبولیت قازاندیغی گؤرولموشدور.
== رونسانس حرکتی ==
سطر ۲۱ ⟵ ۱۷:
رونئسانسین وورغوسو، اونونلا بیرلیکده گلیشه ن یئنی بیر اینسان آنلاییشی و بو آنلاییشا باغلی اولاراق وورغولانان اؤزگورلوک قاورامیدیر. رونئسانسین اصیل اؤنمی اؤزگورلوک قاورامی اطرافیندا اولوشان بیرئیجیلیک آنلاییشینین گلیشیمینه تمل اولوشدوران یئنی بیر اینسان فلسفه سی دوغورموش اولماسیدیر. بو فلسفه لیبرالیسمین ان اؤنملی ایلکه لری اولان بیرئیجیلیک و اؤزگورلوک آنلاییشینین گلیشمه سینه قاتقئیدا بولونموشدور. رونئسانسین اینسان آنلاییشینین ان اؤنملی اؤزه للیگی؛ اینسانین اوز ائیلم ایله اوزونو گئرچک لشدیرن، اوز تاریخینی اوزو یاپیپ ائتدیکلریله اولوشدوران بیر وارلیق اولدوغو آنلاییشیدیر. رونئسانس ایله بیرلیکده اینسان، بیرئی ( فرد ) اولاراق توپلومدان آیری بیر وارلیق حالینده آنلاشیلمایا باشلانمیشدیر. اینسانی جماعت، ایله و یا توپلومسال طبقه لرین اؤنجه دن هیرارشیک و دئییشمز قالیب لرینین دیشیندا، آیری بیر وارلیق اولاراق آنلاشیلماسینین کؤکلری آتیلمیشدیر. اینسان عقلی نین تک یول گؤسته ریجی اولدوغو قبول ائدیلمیش، اینسان عقلی نین سوره کلی بیر شکیلده ایلری یه دوغرو گلیشدییی آنلاییشی سونوجو عقل دیشی انگل لرین قالدیریلاراق عقله اویغون «راسیونل» بیر دوزه ن قورمانین گرکلی اولماسی آنلامیندا پروژه لر و آراییشلار باشلامیشدیر. لیبرال آراییشلار و فرانسه انقلابی ایله اؤزگورلوک، ائشیتلیک، قارداشلیق شعارلاری بو آراییشلارین تاریخی سونوچلاری اولموشدور.
== فرانسه اینقلابی ==
سطر ۳۳ ⟵ ۲۷:
آنجاق، گئنیش لیبرال گله نک ایچه ریسینده یئر آلان بوتون دوشونورلر، اؤزگورلویون بو منفی یورومونا باغلی قالمازلار. نئجه کی، ۱۹. یوزایلده توماس هیلگرین، بیرئیله رین ( فردلرین ) دیشاریدان بیر باسقی یا معروض بوراخیلمامالارینین اونلارین گئرچک دن اؤزگور اولدوقلاری آنلامینا گلمه دیگینی ایفاده ائتمیشدیر. هیلگرین’ا گؤره، بیرئیله رین ( فردلرین ) اؤزگور ساییلابیلمه سی اوچون اونلارین انسانلیق پوتانسیئللرینی گئرچک له شدیرمه دوغرولتوسوندا ایسته دیکلری شئیلری انجام وئرمه یه قادر اولمالاری دا گرکدیر. گرین اوچون اؤزگورلوک؛ یاپمایا و یا ذوق آلمایا ده یر بیر شئیی یاپماق، یاخود دا ذوق آلماق باره سینده اولوملو بیر گوج و یا باشاریق دیر. دولاییسایلا، اینسانین گئرچک دن اؤزگور اولابیلمهسی اوچون، یالنیزجا اونا بو ایمکانی ساغلایان حقوقی بیر چرچیوه نین اولماسی یئترلی دئییلدیر. عئینی زاماندا فعلی ایمکانلاردان، توپلومون اوره تدیگی مال و خیدمتلردن پای آلمالی و بیرئیین گوجو اورتاق رفاها قاتقئیدا بولوناجاق اؤلچوده آرتمالیدیر. اؤرنه یین سیاحت اؤزگورلویونه گئرچک آنلامدا صاحیب اولابیلمهسی اوچون اونون سیاحت ائتمک ایسته مهسی حالینده انگل لنمه مهسی یئتمه ییب، بیلیت آلابیله جک مادی ایمکانلارا دا صاحیب اولماسی گرکدیر. گرین، بو باغلامدا توپلوما، بیرئیی رفاه دوولتی بنزه ری مثبت دستکلر ساغلایاراق اؤزگورله شدیرمه آماجی یوکلر. اؤزگورلویون بو مثبت یورومونا باغلی قالان لیبرال لار، «مدرن لیبرال لار» اولاراق تانینیرلار. مدرن لیبرال لارا گؤره بیرئیله رین ( فردلرین )، اوز یاخشی حایات آنلاییشلارینی اولوشدورابیلمه لری اوچون اونلارین دیش باسقیدان قورونمالاری (منفی اؤزگورلوک) یئتمئز؛ بیرئیلر عئینی زاماندا ایمکانلارلا (مثبت اؤزگورلوک) دا گوجلنمه لیدیرلر.
== خوشگؤرو ==
سطر ۵۱ ⟵ ۴۴:
=== کلاسیک لیبرالیسم ===
کلاسیک لیبرالیسم، سیویل اؤزگورلوکلر و پولیتیک اؤزگورلوک ایله حقوقون ائگئمنلییی آلتیندا تمثیلی دموکراسینی ساوونان و اکونومیک اؤزگورلویو وورغولایان لیبرالیسمین بیر دالیدیر.
=== مدرن لیبرالیسم ===
سوسیال لیبرالیسم، مدرن لیبرالیسم و یا رئفورم لیبرالیسمی اولاراق دا بیلینیر. بیرئیسل اؤزگورلوک و سوسیال عدالت آراسیندا دنگه ( تعادل ) قورمایی آماجلایان پولیتیک بیر ایدئولوژیدیر. کلاسیک لیبرالیسم کیمی بازار اکونومیسی، سیویل و سیاسی حاقلار ایله اؤزگورلوکلرین گئنیشله مهسینی اونایلاماسی باخیمی ایله هماهنگ اولور آنجاق بونلارا اضافه اولاراق حکومتین مشروع رولونون یوخسول لوق، ساغلیق و ائییتیم کیمی اکونومیک و سوسیال قونولاری دا ایچردیگی فیکرینی باریندیریر. سوسیال لیبرالیسمده توپلومون یاخشیلیغی بیرئیین اؤزگورلویو ایله اویوملو گؤرولور. ایکینجی دونیا ساواشی سونراسیندا سوسیال لیبرال فیکیرلر دونیانین بیرچوخ اولکه سینده منیمسنمیش دیر. سوسیال لیبرال دوشونجه لر ایله پارتیلر مرکز و یا مرکز سول اولاراق قبول ائدیلیر.
==قایناقلار==
سطر ۷۴ ⟵ ۶۴:
[[بؤلمه:لیبرالیسم]]
[[بؤلمه:سیاسی مدنیت]]
[[بؤلمه:Egalitarianism]]
[[بؤلمه:History of political thought]]
[[بؤلمه:Human rights concepts]]
[[بؤلمه:Individualism]]
[[بؤلمه:Secularism]]
[[بؤلمه:سوسیال نظریهلر]]
|