محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
|
|
|
'''دوغال چئوره''' یا دا '''اطراف موحیط''' — [[اینسان]]<nowiki/>لاری ایحاطه ائد‌ن، اوْنلارلا قارشی‌لیق‌لی علاقه‌ده اوْلان [[گونش]] شوالاری، [[سو]]، [[توپراق]]، [[هاوا]] و جانلیلار، آنتروپوگن ماده‌لر، اشیاءلار و قورغولار نظرده توتولور. اینسان اؤزو ده اطراف موحیطین آیریلماز و چوْخ گۆج‌لو تأثیره مالیک اوْلان حیصّه‌سی‌دیر.
عالیملر اطراف موحیطی طبیعی ([[دوغا|دوغال]]) موحیط و صونعی (مصنوعی) موحیط اوْلاراق ایکی حیصّه یهحیصّه‌یه آییرمیشلار. اینسانلارین همیشه وابسته اوْلدوقلاری موحیط طبیعی‌دیر. صونعی موحیط ایسه جمعیتین اینکیشافی ایله الاقدر اینسانلارین فعالیّتی نتیجه‌سینده یارادیلمیش‌دیر.
مۆعاصیر بیلیمین کومیی ایله یارادیلمیش ینی چوخسای‌لی بیتکی و حئیوان تۆره‌لری، صونعی دریالار، گؤللر،گؤللر، قوروقلار و س. صونعی موحیطین اوْبیکلری‌دیر.
آرتیق ۲۰-جی عصرین اوْرتالارین‌دا اکولوژی بحران اؤزونو بیل‌دیرمه‌یه باشلادی. بۇ دؤورو، اطراف موحیطین نظارت‌سیز ایستیسمارینینایستیسماری‌نین گت-گده آرتماسی دؤورودؤورۆ کیمی قیمتله‌ن‌دیرمک اوْلار.
== اطراف موحیطین مونیتورینقی ==
''اطراف موحیطین مونیتورینغیمونیتورینقی'' — طبیعی و آنتروپوگن تاثیرلر نتیجه‌سینده اطراف موحیطه یاییلان ضررلی قاز، مایع و برک حال‌داکی توللانتیلارا کمیت و کیفیت جهت‌دن نظارتین علمی اساسلارلا حیاتا کچیریلمه‌سی اوْلوب، هاوا، سو، توْرپاق موحیطلری‌نین وضعیتلرینین قیمتلندیریلمه‌سی و پروقنوزلاشدیریلماسی آماچ ایله اوْنلارین کیمیوی ترکیبینی، چیرکله‌نمه درجه‌سینی، رادیواکتیو، هیدروبیولوژی خصوصیتلرینی، فیزیکی خاصه‌لرینی بللی اد‌ن مۆنتظم مۆشاهیده و آراشدیرمالار سیستمین‌دن عبارت‌دیر.<ref>[http://www.eco.gov.az/qanunlar/qerarlar/nk/90.doc اطراف موحیطین و طبیعی احتیاطلارین دؤولت مونیتورینقینینمونیتورینقی‌نین آپاریلماسی قایدالاری حاقیندا اساسنامه]</ref>
== "اینسان-اطراف موحیط" سیستمی ==
* مسکونلاشما موحیطی و اینسانلار طرفین‌دن اؤزونه قارشی نقاتیو تسیرلردن قورونما سیستمی یارادیر و ایستیفاده ادیر.
اطراف موحیطه خاص اوْلان نقاتیو تاثیرلر دۆنیا دوردوقجا مؤوجوددور. بیوسفرده طبیعی نقاتیو تسیرلرین منبعی ایقلیمین دییشمه‌سی، [[توفان]]لار، [[زلزله]]<nowiki/>لر و س.-دیر. حیات اۇغرون‌دا موباریزه اینسانی بۇ تاثیرلردن قورونما واسطه‌لرینی آختاریب-تاپماغا و تکمیللش‌دیرمه‌یه دایم وادار ادیردیائدیردی. عصرلر اؤتدوکجه یاشاییش مسکه‌نی کیمی اولرینائولرین یارادیلماسی، اوْددان و دیگر مۆدافیعه واسطه‌لردن گئنیش ایستیفاده اوْلونماسی، ییئجئک حاضیرلانماسین‌دا اۆصول و واسطه‌لرین تکمیللشدیریلمه‌سی اینسانی طبیعی نقاتیو تسیرلردن قوروماقلا یاناشی اطراف موحیطه ده تأثیر ادیردیائدیردی. عصرلر بویونجا اینسانین یاشام موحیطی دییشیر، دییشمه‌یه‌ن نقاتیو تسیرلرین نؤعو و سوییه‌لری ایدی. ۲۰-جی عصرده [[یریئر]] اۆزون‌ده [[بیوسفر]]<nowiki/>ین یۆکسک چیرکله‌نمه‌سی زونالاری یاران‌دی، بۇ ایسه، اؤز نؤوبه‌سین‌ده قیسماً و حتی تام بؤلگه تنززوله سبب اوْلدو. بۇ کیمی دییشیک‌لیکلره:
* یر اهالی‌سی سایینین یۆکسک آرتیم سرعتی (دموقرافیک پارتلاییش) و اوْنون اۇربانیزاسییاسی؛
* ایستهلاک آرتیمی و انرژی قایناق‌لرینین تمرکوزلشمه‌سی؛
|
