آنالیتیک فلسفه: نوسخهلر آراسینداکی فرق
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
کبدون خلاصۀ ویرایش |
Vikibot (دانیشیق | چالیشمالار) اوچون»»»اۆچون using AWB |
||
خط ۲:
== '''يارانيشينا باغلي ان اساس آدلار''' ==
فلسفه تاريخچيلري موختليف فيلوسوفلاري آناليتيک فلسفهنين ياراديجيلاري کيمي گؤسترسهلر ده، اونلارين آراسيندا دؤرد فيلوسوفون آدي خوصوصي وورغولانير: قوتلوب فرئقئ [Gottlob Frege] (1848-1925)، [[برتراند راسل|بئرتران راسسئل]] [Bertrand Russell] (1872-1970)، [[جورج ائدوارد مور]] [George Edward Moore] (1873-1958) و [[لودويق ويتقئنشتاين]] [Ludwig Wittgenstein] (1889-1951). بو دؤرد فيلوسوف ايچريسينده آناليتيک فلسفهنين ياراديجيسي کيمي هانسينين داها چوخ پايا ماليک اولدوغونو موعين ائتمک چتيندير. مسلهيه آنقلوسئنتريک ياناشانلار بعضاً سادجه بئله دئييرلر: "آناليتيک فلسفه اينگيليسديللي فلسفهدير". بورادان ايسه بئله نتيجه چيخير کي، راسسئل و مور (بريتانييالي فيلوسوفلار اولدوقلاريندان) آناليتيک فلسفهنين يارانيشيندا دا اساس پايا ماليک اولوبلار (ديگر ايکي فيلوسوف – فرئقئ و ويتقئنشتاين – ايسه آلمانديلليديرلار). لاکين چتين کي آناليتيک فلسفهنين يالنيز اينگيليسديللي فلسفه کيمي قلمه وئريلمهسي مسله اوزرينده جيدي دوشونمهنين محصولو اولسون. خصوصی ایله، فرئقئنين آناليتيک فلسفهنين يارانيشينداکي رولونو نظره آلديقدان سونرا بو فيکرين اوزريندن تئز کئچمهلي اولوروق. (ديگر طرفدن، چاغداش دؤورده اينگيليس ديلينين فلسفهده ده آپاريجي ديل اولماسينا باخماياراق، آناليتيک فلسفهنين دونيانين موختليف اؤلکهلرينه ياييلماسي آناليتيک فيلوسوفلارين تک اينگيليسجه دئييل، داها فرقلي ديللرده اثرلر يازماسينا بير سبب اولموشدور). بونونلا بئله، بورادا آناليتيک فلسفهنين يارانيشيندا رول اوينايان اينگيليسديللي فيلوسوفلارين اوزرينده دايانماغين باشقا بير مهم اهميتي وار. آناليتيک فيلوسوفلارين اکثريتي رئاليستديرلر و ديلين فلسفي سواللاري اوزرينده اوداقلانماغا تاريخن چوخ اوستونلوک وئريبلر. بو خوصوصيتلر ـ رئاليست اولما و ديل فلسفهسينين اؤنه چکيلمهسي ـ خئيلي درجهده آناليتيک فلسفهنين اينگيليسديللي بريتانييالي قوروجولاري مور و راسسئلدن ميراث قالميشدير. ان آزي بو سببدن آناليتيک فلسفهنين نئجه يارانديغيني ايزلهمک
== '''مور و راسسئل بريتانييا ايدئاليزمينه قارشي''' ==
خط ۱۳:
بئلهليکله، راسسئل مور ايله بيرليکده بريتانييا ايدئاليزمينين علئيهينه اولاراق دونيايا رئاليست بير باخيش اورتايا قويوردولار. اونلار حساب ائديرديلر کي، دونيا واحيد و بؤلونمز غئيري ماددي بوتؤودن و يا موطلقدن دئييل، مکان و زامانجا آيري آيريليقدا مؤوجود اولان ماددي اوبيئکتلردن (ياخود فاکتلاردان) عيبارتدير. همچنين، هر بير آيريليقدا گؤتورولموش شئيين ماهيتيني بوتون باشقا شئيلره و بوتؤوه موناسيبتده دئييل، شئيين اؤزونده آختارماق لازيمدير. باشقا سؤزله دئسک، راسسئل و مور بئله حساب ائديرديلر کي، شئيلر اؤزو اؤزلویونده مؤوجوددورلار و (بورادان بئله چيخير کي) آيري آيريليقدا گؤتورولموش شئيلر حاقينداکي فيکير و جوملهلر ده اؤزو اؤزلویونده دوغرو اولا بيلر.
مور گوندهليک حياتلا باغلي "بو، الدير" ،"دونيا مؤوجوددور" ،"من بدنه ماليکم" کيمي عادي (هامييا بللي) فيکيرلرين يانليشليغيني ايديعا ائتمگي خوصوصيله تهلوکهلي حساب ائديردي. او قئيد ائديردي کي، اگر کيمسه ايديعا ائديرسه کي، بو جور رئاليست فيکيرلر يانليشدير، اوندا او، گوندهليک (عادي) ديلين ايفاده ائتديگي آنلاييشلاري اينکار ائتميش اولور، چونکي دونيايا رئاليست باخيش عادي ديلدهکي سؤزلرين معنالارينا پرچيملهنيب (باخ مور 1925). مثلا، "بو، الدير" جوملهسي ماهيتي هانسيسا بوتؤوه موناسيبتده اولان نسنهني دئييل، اتي سومويو اولان، تانيديغيميز کونکرئت بير نسنهني بيلديرير. اگر کيمسه بو جوملهنين و يا اونون ايفاده ائتديگي فيکرين گئرچک اولان بير نسنهني ـ يعني، بيزيم باشا دوشدويوموز معنادا الي ـ دئييل، هانسيسا ايدئاليست بير آنلامدا باشا دوشولهجک بير نسنهني بيلديرديگيني ايديعا ائديرسه، دئمهلي او، "بو، الدير" جوملهسينين ايفاده ائتديگي عادي (هامييا بللي) معناسيني اينکار ائتميش اولور. مورا گؤره، بيزيم دونياني آنلاماق ايمکانلاريميز چوخ واخت بو جور سوالا وئريلمهين و اؤز اؤزونه آيدين اولان عادي فيکيرلر طرفيندن موعين ائديلير و همين فيکيرلري شوبهه آلتينا آلماق فلسفي رئفلئکسييا
== '''کونسئپتوال آناليز''' ==
خط ۲۰:
ياخشي، بس آناليز ندير؟ اصليند، آناليز فلسفهده و علمده قديم واختلاردان ايشلهديلن عومومي بير مئتوددور. موختليف فيلوسوفلار و يا علم آداملاري موختليف جور آناليز (تحليل) مئتودلاري وئرميشلر. ان عومومي شکيلده ايفاده ائتسک، آناليز دئديکده، وئريلميش هر هانسي بير نسنهني (شئيي) اونو تشکيل ائدن داها فوندامئنتال ترکيب حيصهلره بؤلمک و سؤزوگئدن نسنهني همين حيصهلردن چيخيش ائدهرک ايضاح ائتمک نظرده توتولور. طبيعي کي، آناليزه وئريلهبيلن نسنهلر موختليف طبیعتلی اولا بيلر. مثلا، فيزيک و کيمياچي هانسيسا ماددَنين آناليزيندن، ديلچي ايسه جوملهلرين و يا سؤز بيرلشمهلرينين آناليزيندن (تحليليندن) دانيشا بيلر.
بس آناليتيک فيلوسوف هانسي نسنهلرين آناليزي ايله مشغولدور؟ آناليتيک فيلوسوفون آناليز مقصدي
گلين دئديکلريميزي ميثاللا ايضاح ائتمهيه چاليشاق. سوباي کونسئپتينين آناليزي اينسان و ائولنمهميش کونسئپتلري واسيطهسي ايله وئريلير. بو، او دئمکدير کي، سوباي کونسئپتينين تطبيق اولوندوغو نسنهنين (سوبايليغين) گئرچکلشمهسي
== '''منطيق و آناليز''' ==
خط ۳۷:
جوملهلرينده کوانتور ايفادهلردن ايستيفاده اولونموشدور. فرئقئ منطيقينين ايضاح ائديجي گوجو و آريستوتئل منطيقي ايله موقاييسهده داها يارارلي اولماسي دا بو تيپ جوملهلري و يا اونلارين ايفاده ائتديکلري فيکيرلري آناليز ائتديکده اورتايا چيخير. آريستوتئله و ديگر عنعنهوي منطيق طرفدارلارينا گؤره، (1) و (2)، "سوقراط اينساندير" جوملهسينده اولدوغو کيمي، سوبيئکت و پرئديکاتدان عيبارتدير و داها قيسا فورمادا بو جور ايفاده اولونا بيلر:
(1) بوتون اي-لر ج-دير.
(2) بعضي ه-لر او-دور.
فرئقئ ايسه بئله حساب ائديردي کي، کوانتورلارين ايشتيراکي ايله قورولان فيکيرلري آناليز ائتمک
(1f) ex (Ix®Cx)
"e" ايشارهسي بورادا طبيعي ديلده "بوتون" و يا "هر بير" سؤزلري ايله ايفاده اولونان اونيوئرسالليق کوانتورونو، "I" اينسان اولما، "c" جانلي اولما علامتيني، "®" کونديسيونالليغي (شرت علاقه سيني) بيلديرير. "x" ايسه دييشندير، يعني x-ين يئرينه ايستهنيلن اينساني قويماق اولار. (1ف)-ين اوخونوشو بو جوردور: بوتون x-لر
(2)ـنين منطيقي آناليزي ايسه آناليتيک فيلوسوفلارا گؤره بئله ايفاده اولونور:
خط ۵۱:
(2f) Îx (Hx e Ux)
"Î" ايشارهسي بورادا "بعضي" کوانتورونو، "H" حيوان اولما علامتيني، "U" اوزون عؤمورلو اولما علامتيني، "e" کونيوکسيياني (منتيقدهکي بيرلشديريجي و باغلاييجيسيني) بيلديرير. "x" ايسه، يئنه ده دييشندير، يعني x-اين يئرينه ايستهنيلن حيواني قويماق اولار. (2ف)-ين اوخونوشو بو جوردور: بعضي x-لر
(1ف) و (2ف) اونو گؤسترير کي، (1) و (2) جوملهلرينين منطيقي استروکتورو بير بيريندن فرقليدير. (1)-ده ايفاده اولونان فيکيرلر آراسينداکي منطيقي علاقه کونديسيونالليق اولدوغو حالدا، (2)-ده ايفاده اولونان علاقه کونيوکتيولييه عاييددير. فرئقئ و راسسئلين کوانتور منطيقي بو علاقهني آيدين گؤسترديگي حالدا، عنعنهوي سوبيئکت پرئديکات آناليزي بونو ايفاده ائده بيلمیر.
خط ۵۹:
(3) يئرين ايکينجي پئيکي مؤوجود دئييل.
جوملهسي نئقاتيو ائکزيستئنسيال فيکري ايفاده ائدير. يعني، جومله اينکاردادير و ايلک باخيشدان سوبيئکتين مؤوجودلوق علامتينه (و يا خوصوصيتين) ماليک اولماديغيني بيلديرير. عئيني زاماندا جومله (و يا مووافيق فيکير) دوغرودور – يعني، يئرين ايکينجي پئيکي حقيقتن مؤوجود دئييل. (3) و ديگر دوغرو نئقاتيو اگزيستئنسيال جوملهلرله باغلي پروبلئم آشاغيداکي کيميدير. "يئرين ايکينجي پئيکي" سينقولار تئرميندير. بوتون سينقولار تئرمينلر (سؤزلر) کيمي اونون دا وظيفهسي بير اوبيئکتي بيلديرمکدير. آنجاق يئرين ايکينجي پئيکي اولماديغينا گؤره "يئرين ايکينجي پئيکي" ايفادهسي گئرچکليکده هئچ نهيي بيلديرمير – يعني، بو تئرمينين بيلديريمي يوخدور. باشقا سؤزله، گئرچکليکده اولان هئچ بير شئي "يئرين ايکينجي پئيکي" تئرمينينه اويغون گلمير. بيلديريمي اولمايان تئرمين و سؤزلرين ايشتيراک ائتديگي جوملهلر ايسه دوغرو اولا بيلمزلر. مثلا، "يئرين ايکينجي پئيکي اونون اطرافيندا فيرلانير" جوملهسي دوغرو دئييل، چونکي "يئرين ايکينجي پئيکي" ايفادهسينين بيلديريمي يوخدور. حالبوکي، (3) ترکيبينده "يئرين ايکينجي پئيکي" تئرميني اولماسينا باخماياراق، يئنه ده دوغرودور. پروبلئم بودور کي، اگر "يئرين ايکينجي پئيکي" سينقولار تئرمينديرسه و اونون بيلديريمي يوخدورسا، اوندا نئجه اولور کي، (3) دوغرودور؟
فرئقئ و راسسئل بئله حساب ائديرديلر کي، بو پروبلئمين منبعيي عنعنهوي سوبيئکت پرئديکات آناليزيندهدير. چونکي اگر بيز (3)-ون سوبيئکت و پرئديکاتدان عيبارت اولدوغونو دوشونوروکسه، اوندا هم ده بئله قرارا گلميش اولوروق کي، سوبيئکت يئرينده اولان تئرمين ("يئرين ايکينجي پئيکي") نييسه بيلديرمهليدير کي، بيز اونون موعين بير علامته ماليک اولوب اولماديغيني دوغرو اولاراق دئيه بيلک. "يئرين ايکينجي پئيکي" ايسه هئچ نهيي بيلديرمهديگيندن بئله بير پروبلئم اورتايا چيخميش اولور. آناليتيک فلسفهنين قوروجولارينا گؤره ايسه کوانتور منطيقينين کؤمکليگي ايله بو پروبلئمين حليني وئرمک اولار. اونلارين فيکرينجه، بو جور پروبلئملر اونا گؤره مئيدانا چيخير کي، بيز سوبيئکت پرئديکات آناليزينه سؤيکنهرک، "___ مؤوجوددور" (و يا "___ مؤوجود دئييل") پرئديکاتيني اوبيئکتلرين مؤوجودلوق علامتينه ماليک اولوب اولماديغيني بيلديرمک
(3a) ¬ □xPx
("¬" منطيقده اينکار سيمبولو، "P" ايسه بورادا "يئرين ايکينجي پئيکي" ايفادهسي
بئلهليکله، کوانتور منطيقينين کؤمکليگي ايله هم ده آيدين اولور کي، "___مؤوجوددور" و يا "___ مؤوجود دئييل" تيپلي پرئديکاتلارلا قورولان جوملهلرين منطيقي ستروکتورو "___ پئيکدير" ،"___ يونگولدور" ،"___ قيرميزيدير" و س. تيپلي پرئديکاتلارلا قورولان جوملهلرين منطيقي استروکتوروندان فرقليدير.
خط ۷۴:
مايکل داميت [Michael Dummett] آناليتيک فلسفهده ديلين اهميتيني قئيد ائدهرک بيلديريردي کي، آناليتيک فلسفهني ديگر فلسفي مکتبلردن فرقلنديرن اساس جهت اوندان عيبارتدير کي، آناليتيک فيلوسوفا گؤره فيکرين فلسفي ايضاحي احاطه ائديجي شکيلده يالنيز ديلين فلسفي ايضاحي واسيطهسي ايله الده ائديله بيلر (باخ Dummett 1993، 5). اگر بيز آناليتيک فلسفهنين تاريخين، خوصوصيیله اونون ايلک اينکيشاف مرحلهلرينه نظر سالساق، داميتين بو فيکرينين دوغرو اولدوغو قناعتينه گلميش اولاريق. فرئقئ، راسسئل، مور، ويتقئنشتاين، کارناپ [Carnap]، کواين [Quine] و باشقالاري نه قدر بير بيريندن فرقلي آناليز مئتودلاري تکليف ائتسهلر ده، فيکرين فلسفي تحليلينده ديلي هميشه اؤنه چکميشلر. فيکريمجه، ان آزي بو سببدن داميتين مووافيق ايدئياسي اوزرينده دايانماغا احتيياج واردير.
آناليتيک فيلوسوفلارين فيکرين فلسفي ايضاحيني نهيه گؤره ديلين فلسفي ايضاحي واسيطهسي ايله وئرمهلرينين سببيني آنلاماق
فيکيرلر بير نئچه آسپئکتدن تدقيق اولونا بيلرلر. مثلا، بير پسيخولوق موعين بير سوبيئکتين نهيه گؤره بوتون کيشيلر مرحمتسيزديرلر فيکرينه صاحيب اولدوغونو اونون اوشاقليق کئچميشي ايله علاقهلنديريب آراشديرا بيلر. و يا چوخ اوپتيميست بير نئيرولوق همين فيکرين بئييندهکي کوررئلياسيياسيني (يعني، بئييندهکي هانسي نئيرونال کونفيقورياسييانين بو فيکره عاييد اولدوغونو) آختارا بيلر. آنجاق آناليتيک فيلوسوفون فيکري آراشديرماقدا وظيفهسي تام فرقليدير. آناليتيک فيلوسوف
آناليتيک عنعنهنين بعضي فيلوسوفلاري ديلين رولونو داها دا اؤنه چکهرک قئيد ائديرديلر کي، اصلينده فلسفهنين مقصدي لينقويستيک (کونسئپتوال) تحليل اولماليدير. ويتقئنشتاين حساب ائديردي کي، فلسفي پروبلئملرين قويولوشونداکي يانليشليقلار ديلين منطيقينين نئجه ايشلهديگينين يانليش آنلاشيلماسينا گؤرهدير و همين پروبلئملرين حليني ائله ديلين تحليلي واسيطهسي ايله وئرمک مومکوندور (باخ Wittgenstein 1922). م. شليک [Schlick] ايسه فيلوسوفلار آراسيندا ايندي ده مشهور اولان Erkenntnis ژورنالينين ايلک جيلدينده "Die Wende der Philosophie" ("فلسفهده دؤنوش") آدلي مقالهسينده يازيردي: "[فلسفه] ائله بير فعاليتدير کي، اونون واسيطهسي ايله جوملهلرين معناسي موعين ائديلير و آچيلير. فلسفه واسيطهسي ايله جوملهلر ايضاح، علم واسيطهسي ايله وئريفيکاسييا اولونور. سونونجو جوملهلرين دوغرولوغو، اولکي ايسه جوملهلرين اصلينده نه معنا وئرمهسي ايله مشغولدور" (Schlick 1930، 8). شليکين بورادا سؤيلهديگيني باشقا سؤزله ايفاده ائتسک: علمين اساس وظيفهسي ايرهلي سورولن علمي فيکيرلرين دوغرولوغونو يوخلاماق اولدوغو حالدا، فلسفهنين وظيفهسي جوملهلرين هانسي فيکري ايفاده ائتديگيني دقيقليکله اورتايا قويماقدير. شليک و اونون کيمي دوشونن بير سيرا آناليتيک فيلوسوفلار بئله حساب ائديرديلر کي، فلسفه رئالليق حاقيندا دوغرو فيکيرلر (يعني، بيليک) دئييل، همين فيکيرلري آيدينلاشديرماقدا بيزيم
بونونلا بئله، بوتون آناليتيک فيلوسوفلار فلسفي فعاليتي لينقويستيک تحليلله محدودلاشديرماغين لهينه دئييلديلر. راسسئل و کواين دوشونوردولر کي، فلسفه ده علم کيمي بيزه رئالليق حاقيندا دوغرو فيکيرلر وئرمهليدير، سادجه فلسفهنين وظيفهسي رئالليقلا باغلي اولان داها عومومي و احاطه ائديجي پروبلئملرين حليني گؤسترمکدير. اونلارين فيکرينجه، ديل اوزرينده آپاريلان فلسفي تحليل ايسه بورادا کؤمکچيدير. بنزر اولاراق، فرئقئ ده حساب ائديردي کي، ديلين آناليزي اساس مقصد دئييل، فلسفي پروبلئملرين حلي
آدلاريني چکديگيميز، اساسن آناليتيک فلسفهنين ايلک اينکيشاف مرحلهلرينه عاييد اولان فيلوسوفلارين ديلين فلسفي آناليزينين فلسفهده اويناديغي رولا موناسيبتي هئچ ده عئيني اولماميشدير. اونلاري بو باخيمدان ايکي قروپا بؤلمک اولار: 1) فلسفي آناليزي لينقويستيک (و يا کونسئپتوال) آناليزله محدودلاشديرانلار (مور، شليک، ويتقئنشتاين و س.)؛ 2) لينقويستيک آناليزي و ديل فلسفهسينين بعضي آسپئکتلريني ديگر فلسفي سواللارا جاواب تاپماق
بئلهليکله، آناليتيک فلسفه ايلکين اينکيشاف مرحلهلرينده ديلين فلسفي تدقيقاتداکي رولونو اولدوقجا ايرهلي چکمکله اؤزو نقدر کي فلسفهدهکي فيکير رئالليق آراشديرما مودئليني ديل-فيکير-رئالليق اوچبوجاغي ايله عوضلهييردي. آناليتيک فلسفهيه قدر کي يئني دؤور فلسفهسينين اساس سوالي بيزيم فيکيرلريميزله رئالليق آراسيندا اولان موناسيبت ايله باغلي ايديسه، آناليتيک فيلوسوفلار ايلکين اولاراق ديل و فيکير آراسينداکي علاقه يه فوکوسلانماغا اوستونلوک وئريرديلر. باشقا سؤزله، آناليتيک فلسفه ايله اوزون مودت فلسفي رئفلئکسييانين ديقتيندن اوزاقدا اولان ديل ديقت مرکزينه چکيلميش اولدو و فلسفه آرتيق ديله فيکيرلرين ايفاده اولوندوغو ساده، او قدر ده فلسفي ماراغا لاييق اولمايان بير مئديوم کيمي دئييل، اوزرينه خوصوصي ديقت يؤنلتمکله فلسفي پروبلئملرين حلينده مهم رول اويناياجاق بير واسيطه کيمي باخماغا باشلادی.
== '''بير داها آناليتيک فلسفهنين اساس خوصوصيتلري بارهده''' ==
يوخاريدا "آناليتيک فلسفهنين ايلک اينکيشاف مرحله لري" ايفادهسيني بير نئچه دفعه ايشلتمگيم تصادوفي دئييل. فرئقئ و راسسئلين منطيقي آناليزي، کونسئپتوال تحليل و ديل اوزرينه گوجلو ديقت ـ بوتون بونلار آناليتيک فلسفهنين ايلک مرحله لريني خاراکتئريزه ائدن اساس خوصوصيتلردير. بونونلا بئل، سون 40-50 ايلده آناليتيک فلسفه موختليف ايستيقامتلرده او قدر شاخهلنمه يولو کئچميشدير کي، اگر بيز اونون سون دؤورونو خاراکتئريزه ائتمک ايستهييريکسه، اوندا يوخاريدا سادالاديغيميز خوصوصيتلر يئترلي اولماياجاقدير. داميتين موعينلشديرمهسينه سؤيکنمک ده بو باخيمدان اورتايا سوال آتا بيلر. چونکي موعاصير دؤورده آناليتيک آدلانان بير سيرا فيلوسوف واردير کي، اونلار نهينکي فيکري آناليز ائتمک
آناليتيک فلسفهنين بو جور شاخهلنمهسي اونون اساس خوصوصيتلرينين موعينلشديريلمهسينده چتينليکلر يارادير. چونکي موختليف موضوعلار حاقيندا يازان و فرقلي مئتودلاردان ايستيفاده ائدن فيلوسوفلارين چوخسايلي اثرلري ايچريسيندن عومومي خوصوصيتلري تاپيب چيخارماق و سونرا همين خوصوصيتلري آناليتيک فيلوسوفلوق ائتمه طرزينه عاييد اولوب اولماديغيني تعيين ائتمک داها گوجلو اساسلانديرما طلب ائدير. بو سببدن، بو سوال اوزرينده دوشونن بيريسي بير نئچه اورتاق ساييلابيلهجک خوصوصيتلري موزاکيره ائتديکدن سونرا بئله نتيجهيه گلهبيلر کي، آناليتيک فلسفه اولسا اولسا فلسفي مسلهلردن بحث ائتمگين بير اوسلوبودور و بورادا آناليتيک فيلوسوفلارين هاميسينا عئيني درجهده عاييد اولاجاق هر هانسي بير (مثلن، لينقويستيک آناليز کيمي) اورتاق مئتوددان و يا پرئدمئتدن دانيشماق دوغرو اولمازدي (باخ Føllesdal 1996).
بس بئله اولان حالدا آناليتيک فيلوسوفلوق ائتمهنين بير فلسفي اوسلوب کيمي اؤزونه مخصوصلوغونو نه جور تصوير ائتمک اولار؟ گلين بو سوالا آ. بئکئرمانين [Beckerman] ائرنئست لاپورون [Lepore] سؤيلهديکلرينه سؤيکنهرک ائتديگي قئيدلر اساسيندا جاواب وئرمهيه چاليشاق. بئکئرمان لاپورا اساسن بيلديرير کي، کواين ABŞ-دا آناليتيک فلسفهنين باشلانغيجينين دقيق تاريخيني 1935-جي ايل اولاراق گؤتوروردو (Beckerman 2008، VIII). همين ايلده بالتيموردا بير معروضه زاماني کارناپ آ. لاوجوي [Lovejoy] ايله موباحيثه ده بير آناليتيک فيلوسوفا خاراکتئريک اولان طرزده بئله دئيير: "اگر آرتور لاوجوي آ-ني نظرده توتورسا، اوندا پ-دير، اگر او، عکسين، ب-ني نظرده توتورسا، اوندا ق-دیر". بئکئرمان بو سيتاتين اوزرينده داياناراق قئيد ائدير کي، بورادا آناليتيک فيلوسوفلوق ائتمهنين مهم بير خوصوصيتي اؤزونو گؤسترير: ايرهلي سورولن تئزيسين (فيکرين) مضمونونو (داريخديريجي اولسا بئله) مومکون قدر دقيق موعين ائتمک جهددي. فيلوسوفلار آراسيندا بئله حاللار تئز تئز باش وئرير: هر هانسي بير تئزيس ايرهلي سورولور و همين تئزيسين ايفادهسي زاماني ائله بير تئرميندن ايستيفاده اولونور کي، همين تئرمينين دقيق اولاراق هانسي آنلاييشي ايفاده ائتديگيني موعين ائتمک چتينليک يارادير. بير سيرا حاللاردا ايسه بو، تئزيسدن چيخاريلان نتيجهيه تاثيريني گؤسترير. کارناپين آ. لاوجويلا موباحيثه سي همين حال
آناليتيک فيلوسوفلوق ائتمهده ديگر بير مهم خوصوصيت ايرهلي سورولن تئزيسي و يا فيکري اساسلانديرماق
من بورادا ايديعا ائتمک ايستهمزديم کي، يوخاريدا گؤستريلن ايکي خوصوصيت – تئزيسين مضمونونو دقيق موعين ائتمک جهدي و آرقومئنتلره خوصوصي ديقت يئتيريلمهسي – يالنيز آناليتيک فيلوسوفلارا خاص بير خوصوصيتدير. طبيعي کي، سيز فلسفه تاريخينه موراجيعت ائتمکله اورادا آناليتيک عنعنهيه عاييد ائديلمهين خئيلي فيلوسوف تاپا بيلرسينيز کي، اونلارين ياراديجيليغيندا دا بو ايکي خوصوصيت قورونموشدور. فؤللئسدال [Føllesdal] بو مسلهيه ديقت يئتيرهرک قئيد ائدير کي، بو باخيمدان آناليتيک فلسفهني چاغداش فلسفي ايستيقامتلردن بيري کيمي خاراکتئريزه ائتمک يانيلديجي اولاردي (Føllesdal 1996، 206). اونون فيکرينجه، بيريسي آناليتيک فيلوسوف ساييلماقلا باشقا بير فلسفي ايستيقامته (فئنومئنولوگييايا، اورتا عصرلر اسخولاستيکاسينا و س.) عاييد ده اولا بيلر. مثلا، فؤللئسدال حساب ائدير کي، هوسسئرل فئنومئنولوگييانين بانيسي ساييلسا دا و يا آريستوتئل، فوما آکوينالي [Thomas Aquinas]، دئکارت [Descartes] موختليف دؤورلرده ياشاسالار دا، اونلارين هاميسي بو و يا ديگر درجهده آناليتيک فيلوسوفدورلار؛ هايدئقئر [Heidegger]، دئرريدا کيمي فيلوسوفلار ايسه عکسينه، آرقومئنت و اساسلانديرمايا (justification) آز ديقت آييرديقلاريندان آناليتيک فيلوسوف دئييللر.
بو نتيجه بير چوخلاري
اصلينده ايسه چوخلاري هئچ ده "آناليتيک فلسفه" تئرمينيني فؤللئسدالين تقديم ائتديگي معنادا ايستيفاده ائتميرلر. بو تئرمين فيلوسوفلارين و فلسفه ايله ماراقلانانلارين ديلينده تطبيق سرحدلري سرت موعين اولونموش بير ايفاده کيمي دئييل، اساسن "چتير" تئرمين کيمي ايستيفاده اولونور. بو هم ده او دئمکدير کي، "آناليتيک فلسفه" تئرمينينين تعريفي ضروري و کافي شرطلردن چيخيش ائديلهرک وئريلرسه، بو، اونون فاکتيکي تطبيق آرئالي ايله اوست اوسته دوشميهجکدير؛ نئجه کي بيز بونو فؤللئسدال نومونهسينده گؤروروک. چونکي آناليتيک فلسفه آنلاييشي فلسفه تاريخي کونتئکستينده داها چوخ ايستيفاده ائديلير و بو هم ده او دئمکدير کي، بو و يا ديگر فيلوسوفون آناليتيک فلسفهيه عاييد اولوب اولماديغيني موعين ائتمک
بونا باخماياراق، فؤللئسدالين ان آزي بير مسالهنی دوغرو وورغولاماسيندا شوبهه يئري يوخدور. و بونو بير داها تکرارلاماق يئرينه دوشردي: آناليتيک فيلوسوفلار آرقومئنتاسييا مسلسينه داها چوخ ديقت يئتيريرلر؛ بو فيلوسوفلار اوچون اؤز مرکزي تئزيسلرينين مضمونونو مومکون قدر آيدين ايفاده ائتمک و همين تئزيسلري آرقومئنتلرله تجهيز ائتمک ديگر فلسفي مکتب و يا جريانلارا عاييد فيلوسوفلارلا موقاييسهده داها پريوريتئت مسلهدير. يوخاريدا سؤيلهديکلريمدن چيخيش ائدهرک، فؤللئسدالين فيکرينه يئگانه علاوَم بو اولاردي کي، بورادا تاريخيليک و فيلوسوفلارين بير بيريلري ايله پولئميکليک کيمي خوصوصيتلري ده نظره آلينماليدير.▼
▲بونا باخماياراق، فؤللئسدالين ان آزي بير مسالهنی دوغرو وورغولاماسيندا شوبهه يئري يوخدور. و بونو بير داها تکرارلاماق يئرينه دوشردي: آناليتيک فيلوسوفلار آرقومئنتاسييا مسلسينه داها چوخ ديقت يئتيريرلر؛ بو فيلوسوفلار
مقاله قوزئی آذربایجان فیلسوفو آنار جعفروو قلمی ایله باکو تدقیقات اینستیتو سایتیندا یولکهنمیشدیر. [https://bakuresearchinstitute.org/az/analitik-f%c9%99ls%c9%99f%c9%99-n%c9%99dir/]
سطر ۱۱۳ ⟵ ۱۱۲:
Dummett, M. (1993): Origins of Analytical Philosophy, Bloomsbury Academic.
Føllesdal, D. (1996): Analytic Philosophy: What is it and why should one engage in it? Ratio (New Series) IX 3, pp.
Frege, G. (1979): Posthumous Writings, Basil Blackwell 1979.
|