آوراسییا قاره‌نینده یئر کوره‌سینده مؤوجود اوْلان بوتون طبیعی زونالارا راست گلمک مومکوندور. بونون اساس سببی قاره‌نین بوتون ایقلیم قورشاقلاریندا یئرلشمه‌سیدیر. طبیعی زونالار خریته‌سینه نظر یئتیرسک گؤرریک کی، قارّه‌ده قوزئی یاریمکوره‌سی اوچوناۆچون کاراکتئریک اوْلان طبیعی زونالارین هامیسینی گؤره بیلریک. بۇ دا اونون ائکواتوردان قوتب، دوغودان باتی‌یا دوغرو گئنیش مسافه‌ده اوزانماسینین نتیجه‌سی حساب اولونا بیلر. آوراسییادا طبیعی شراییطین حددن چوخ زنگینلیگی و ایقلیم قورشاقلارینین یئرلشمه‌سی، باتی‌دان-دوغویا ایقلیم تیپلرینین کونتینئنتاللیغینین آرتماسی و مورککب رئلیئف قورولوشونون اولماسی طبیعی زونالارین آشاغیداکی شکیلده یئرلشمه‌سینه گتیریب چیخارمیشدیر. آرکتیکا صحرالار زوناسی قوزئی بوزلو اوقیانوسدا یئرلشن آدالاری ایحاطه ائدیر. بوتؤولوکله آرکتیکا ایقلیم قورشاغیندا یئرلشیر. اوندان گونئی‌ا دوغرو توندرا و مئشه توندرا زونالاری اوزانیر. طبیعی زونالار خریته‌سینی نظردن کئچیرسک گؤرریک کی، باتی‌دان دوغویا دوغرو توندرا داها دا گئنیشله‌نیر. آوروپا ساهیللرینده توندرا زوناسی ائنسیز دار زولاق شکلینده باشلاییر و دوغویا طرف اونون سرحدی خئیلی گونئی‌ا مئیل ائدیر. بۇ خوصوصیت باتی‌دان دوغویا گئتدیکجه ایقلیمده کونتینئنتاللیغین آرتماسی ایله علاقه داردیر. گؤستریلن طبیعی زونالارین هامیسی اوزون سورن شاختالی قیش، چوخ قیسا یای، دایمی دونوشلوغو، بوزلاق و باتاقلیقلارین گئنیش یاییلماسی ایله سجیییله‌نیر. تورپاق اؤرتویو یاخشی اینکیشاف ائتمه‌میشدیر، بیتکی اؤرتویو نؤوجه کاساددیر. بورا کاراکتئریک تورپاقلار قلئیلی، تورفلو، باتاقلیق تورپاقلاریدیر. آرکتیکا صحرالاری و توندرا زونالارینین طبیعتی آنتروپوگئن تاثیر نتیجه‌سینده آز دییشیلیب. بونونلا بئله بعضی هئیوانلارین آزالماسی موشاهیده اولونور، بعضی یئرلر، خوصوصیله نفت و گاز چیخاریلان یئرلر چیرکلنمه‌یه معروض قالمیشدیر. آوراسییادا مئشه زوناسی گئنیش ساحهتوتور. مئشه زوناسی بورادا اوچ یاریمزونادان عیبارتدیر. قوزئی‌ده ساحه جه داها بؤیوک اراضینی ایحاطه ائدن تایقا مئشه‌لری زوناسی اوزانیر. توندرا و مئشه-توندرا زوناسینا نیسبتن بۇ زونادا یای داها ایستی و داواملی اولدوغوندان، آغاج بیتکیلری گئنیش ساحهتوتور. تایقا زوناسی دا توندرا زوناسی کیمی دوغویا دوغرو گئتدیکجه چوخ گئنیشله‌نیر. دوغویا دوغرو ایقلیمین کونتینئنتاللیغینین آرتدیغی اوچوناۆچون آوروپانین ائنسیز تایقا مئشه‌لری دوغویا طرف گئنیشله‌نیر و بؤیوک بیر اراضی توتور. تایقا زوناسیندا سویوغاداواملی – کسکین کونتینئنتال ایقلیمینده بئله یاخشی اینکیشاف ائدن آغاج نؤولری، کوکنار و شام آغاجی بیتیر. تایقادا پودزول تورپاقلار یاخشی اینکیشاف ائتمیشدیر. آوروپا اراضیسینده گئنیش ساحهتوتان قاریشیق و ائنلییارپاقلی مئشه‌لر زوناسی دوغویا گئتدیکجه ائنسیزلشیر و تامامیله یوخا چیخیر. اونلار یئنیدن یالنیز دوغودا – ساکیت اوقیانوس ساهیللرینده ائنلییارپاقلی و قاریشیق مئشه‌لر زوناسی یارادیر. قاریشیق مئشه‌لرده چیملی-پودزول تورپاقلار یاییلمیشدیر. ائنلییارپاقلی و قاریشیق مئشه‌لر زوناسی اینسانلار طرفیندن خئیلی قیریلمیشدیر. اینسان فعالیتینین تاثیری آز اوْلان تایقا مئشه‌لری قاره‌نین دوغو بؤلومونده و داغلیق اراضیلرده گئنیش ساحهتوتور. چؤل و مئشه-چؤل زونالاری اینسان فعالیتی نتیجه‌سینده داها چوخ دییشیکلره معروض قالمیشدیر. بۇ زونالار دا قاره‌نین داخیلینده تام زولاق عمله گتیرمیر. چؤللر باتی‌دا کارپات داغلاری اتکلریندن و قارا دنیز ساهیللریندن باشلایاراق، دوغودا آلتای و بؤیوک خینقان داغلارینا قدر گئنیش بیر اراضیده یارانمیشدیر. محصولدار قارا تورپاقلار بۇ زونادا اکینچیلیگین اینکیشاف ائتمه‌سینه سبب اولموشدور. زونادا یای اوزون و ایستی کئچیر. صحرا و یاریمسهرا طبیعی زونالاری قارّه‌ده هم مولاییم قورشاقدا هم ده تروپیک و سوبتروپیک قورشاقلاردا یاییلمیشدیر. بیتکی و هئیوانلار عالمینین کاسادلیغی آز محصولدار تورپاقلارین، بعضی حاللاردا ایسه شورانلیقلارین اینکیشافی بۇ زونالارین قورو کونتینئنتال ایقلیمی ایله باغلیدیر. اوقیانوسلاردان قارّه‌یه داخیل اوْلان مولاییم و روطوبتلی هاوا کوتله‌لری داخیلی رئگیونلارا ایره‌لیله‌دیکجه اؤز روطوبتلیگینی ایتیریر. بونا گؤره داخیلی صحرا و یاریمسهرالار آز میقداردا یاغینتی آلیر. سوبتروپیک جودیارپاقلی همیشیاشیل مئشه و کوللوقلار زوناسی آرالیق دنیزی ساهیللرینی ایحاطه ائدیر. بۇ زونادا قیش آیلاری مولاییم یای آیلاری قورو و ایستی کئچیر. محصولدار قهوگی تورپاقلار اینکیشاف ائتمیشدیر. زونانین بیتکی اؤرتویو اینسانین تصروفات فعالیتینین تاثیری ایله خئیلی دییشمیشدیر. مئشه‌لر قیریلمیش، یئرینده اکین ساحه لری و پلانتاسییالار سالینمیشدیر. چینین و یاپونییانین گونئی‌ونو ایحاطه ائدن سوبتروپیک قورشاغین دوغوسوندا موسسون مئشه‌لری گئنیش ساحهتوتور. ساواننا، سوبئکواتوریال و ائکواتوریال مئشه زونالاری قاره‌نین گونئی، گونئی-دوغو بؤلوم‌لرینی و بوراداکی آدالاری ایحاطه ائدیر. ساواننا زوناسی سوبئکواتوریال قورشاغین دوزنلیک ساحه لریند، مؤوسومی روطوبتلی مئشه‌لر زوناسی ایسه هیندیستان و هیند-چین یاریمادالارینین ساهیلبویو بؤلوم‌لرینده و داغلیق اراضیلرده یاییلمیشدیر. ائکواتوریال مئشه‌لر باشلیجا اولاراق بؤیوک و کیچیک زوند آدلارینین ائکواتوربویو قورشاغیندا یئرلشیر. بۇ مئشه‌لر دایم روطوبتلی، همیشه یاشیل و چوخ زنگین ترکیبلی اولماسی ایله سئچیلیر. هر ایکی زونانین هئیوانلار عالمی اؤز زنگینلیگی ایله سئچیلیر.
== آوراسییانین ان اوجقار نوقطه‌لری ==
خط ۷۶:
== رئلیئفی ==
دوغو آسيا و آلپ–هیمالای ژئوسیکلینال کمری موعاصیر دؤورده داها چوخ حرکتده‌دیر. قیسسارو–الایدان چوکوتکایادک اوْلان موختلیف دؤورلو ستروکتورلار داها چوخ نئوتوکتونیک حرکتده‌دیرلر. یوکسک سئیسمیک آکتیولیک داها چوخ مرکزی آسيا، اورتا آسيا و دوغو آسيا، مالای آرخیپئلاقی اوچوناۆچون کاراکتئریکدیر. فعالیتده اوْلان وولکانلار کامچاتکا یاریماداسیندا، دوغو آسيا آدالاریندا و گونئی–دوغو آسيا، ایسلاندییا و آرالیق دنیزی اراضیسینده‌دیر.
کونتینئنتین اورتا هوندورلوگو 830 متردیر، داغ و داغتگی زونالار اونون اراضیسینین 65 % تشکیل ائدیر.
