علم: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
Vikibot (دانیشیق | چالیشمالار) اوچون»»»اۆچون |
Turkmen (دانیشیق | چالیشمالار) |
||
خط ۲۸:
== علم تاریخی ==
علم موعاصیر حالدا
=== اسكی چاغلاردا علم ===
خط ۲۷۷:
=== فلسفی باخیش و مرکز ===
تاریخ‌چی ژاک بارزون (Jacques Barzun) علمی "تاریخ‌ده‌کی هر اینانج قدر فاناتیک بیر اینانج" اولاراق تعیین ائتمیش و اینسان یارانماسی باخیمیندان تامام‌لایان اوْلان معنا دوشونجه‌لرینی باسدیرماق مقصدی‌له علمی دوشونجه‌نین ایستیفاده‌سینه قارشی خبردار ائتمیشدیر.<ref>Jacques Barzun, ''Science: The Glorious Entertainment'', Harper and Row: 1964. p. 15. (quote) and Chapters II and XII.</ref> كارولین مئرچانت (Carolyn Merchant)، تئودور آدورنو (Theodor Adorno) و ائ. ف. شوماخر (E. F. Schumacher) کیمی بیر چوْخ موعاصیر دوشونر 17. عصرده‌کی علمی اینقیلابین علمی طبیعتی و یا حیکمتی آنلاماغا چالیشان بیر مركزدن، طبیعتی اؤز منفت‌لری اۆچون ایستیفاده ائتمک (مانیپولیاسیا ائتمک) اوداغینا کایدیردیغینی و علمین طبیعتی مانیپولیاسیا ائدیشی‌نین سونوندا قاچینیلماز بیرده اینسانلاری‌دا مانیپولیاسیا ائتمه‌سینه گتیریب چیخاراجاغینی دوشونموش‌لر.<ref name="UW">Fritjof Capra, ''Uncommon Wisdom'', ISBN 0-671-47322-0, p. 213</ref> همچینین، نیجئل اؤلچوم‌لرین علمین مرکزینده اولماسی، علمین دونیانین اهمیتلی نیتئل بوجاق‌لارینی گؤره بیلمه‌دیگی تنقیدلرینه گتیریب چیخارمیش‌دیر.<ref name=UW/>
علمین ایجرااسیندا، ائتیک و ایش اخلاقی‌نین ایدئولوژی بیر شکیل‌ده رد ائدیلمه‌سی‌دیر ساختاکارلیق، اینتیهال و معلومات تحریفی کیمی موختلیف فورمالارداکی نتیجه‌لری بیر چوْخ عالیم طرفیندن تنقید اوْلونموش و یئریلمیشدیر. فیلوسوف بئرنارد روللین (Bernard Rollin)، "علم و ائتیک" (''Science and Ethics'') آدلی اثرینده، ائتیک و اخلاقین علم ایله علاقه و دیققت‌ینی رد ائدن ایدئولوژی فیکیری آراشدیرار و اساس ائتیک آنلاییشی‌نین و قایدالاری‌نین اؤیره‌دیلمه‌سی‌نین، علمی تحصیلین ایمتیناع و آیریلماز بیر عونصورو اوْلدوغونو مودافیعه ائدیر.<ref>{{قایناق کیتاب
خط ۳۰۹:
تاریخ بویو بعضی موتفکیرلر علم ایله دینین اوزلاشاماز و بیر-بیرینه قارشی مشغولیت‌لری اوْلدوغونو قارشییا سورسه‌ده،-کی بۇ عومومو اولاراق علمین سورغولاماغا دایانماسی، دینین ایسه سورغولامادان اینانماغی گرکدیرمه‌سی‌ندن قایناق‌لانماق‌دادیر. – بعضی موتفکیرلرده عکسینی ایددیعا ائتمیشدیر. خوصوصیله 19. عصرین معین دؤورلرینده دین ایله علمین بیر-بیرینه موخالیف اوْلدوغو گؤرونوشو قازانمیش‌دیر. بۇ دؤورلرده اینکیشاف ائتدیریلن موخالیفت، علئیه‌دارلیق تئزی‌سینه گؤره علم ایله دین آراسیندا هر هانسی بیر قارشی‌لیق‌لی تأثیر هر دایم قارشی‌دورمایا گتیریب چیخاراجاق و دین‌ده، یئنی علمی فیکیرلره قارشی، تجاووزکار اوْلان طرف اولاجاق.<ref>David B. Wilson writes about the development of the conflict thesis in "The Historiography of Science and Religion" the second essay in "Gary Ferngren (editor). ''Science & Religion: A Historical Introduction''. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2002. ISBN 0-8018-7038-0."</ref> هر نه قدر بۇ آنلاییش 19. عصرده جان ویلیام دراپئر (John William Draper) و آندرو دیجکسون وایت (Andrew Dickson White) کیمی ایسیم‌لرجه یایقین‌لاشدیریلمایا چالیشیلمیش‌سادا علم ایله دین آراسینداکی تاریخی و بوگونکو قارشی‌لیق‌لی تأثیری، قارشی‌دورما آنلارین‌دان امکداش‌لیق آنلارینا قدر، شرحه کافی اولمامیش‌دیر.<ref>Gary Ferngren (editor). ''Science & Religion: A Historical Introduction''. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2002. ISBN 0-8018-7038-0</ref> نئجه کی گرک کوپرنیک (Mikolaj Kopernik)،]],<ref>[http://www.astronomy.ohio-state.edu/~pogge/Ast161/Unit3/response.html Pogge, Richard. "A Brief Note on Religious Objections to Copernicus." ''Astronomy 161: An Introduction to Solar System Astronomy''] URL erişim tarihi: 19 Ağustos 2008.</ref> گالیله (Galileo Galilei)، كئپلئر (Johannes Kepler) و بویله (Boyle) کیمی قرب علم تاریخینده یئر آلمیش اهمیتلی آدلار، ایسترسه ده ابن‌سینا <ref>[http://www.muslimphilosophy.com/books/afnan.pdf Afnan, Soheil M.. "Avicenna: His Life and Works." s. 168.]</ref> بیرونی <ref>[http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/Biographies/Al-Biruni.html O'Connor, J. J.; Robertson, E. F.. "Abu Arrayhan Muhammad ibn Ahmad al-Biruni." <span style="text-decoration:underline;">The MacTutor History of Mathematics archive</span>.] URL erişim tarihi: 29 Temmuz 2008.</ref> و ابن-ی هئیثم <ref>{{Harv|Steffens|2006}} ([[cf.]] {{cite web | url = http://www.ibnalhaytham.net/custom.em?pid=571860 | title= Review of ''Ibn al-Haytham: First Scientist'' | erişimtarihi = 2008-01-23 | tarih = 2006-12-01}})</ref> کیمی شرق علم تاریخینده یئر آلمیش اهمیتلی آدلار اوْلدوق‌جا دین‌دار و اینانج‌لی اینسانلار ایدی. بونونلا بیرلیکده، علم ایله دینین تاریخ ایچینده ضد دوشدوگو مسئله‌لر ده اوْلموشدور و علم ایله دینین اوزلاشماسینین مومکون اولمادیغینی مودافیعه ائدن‌لر بۇ گون ده موجوددورلار. مثلاً اینگیلیس تکامول بیولوژی متخصصی ریچارد داوكینز (Richard Dawkins) علم ایله دینین اوزلاشماسینین مومکون اولمادیغینی شیددت‌له مودافیعه ائتمک‌ده‌دیر.<ref>{{cite web | url = http://www.pbs.org/faithandreason/transcript/dawk-frame.html | title = Interview with Richard Dawkins | erişimtarihi = 2008-04-12 | yayımcı = PBS}}</ref> عکس فیکیرده اوْلان علم آدام‌لاری و یازی‌چی‌لار دا مؤوجوددور؛ آبش‌لی بیولوق کئننث آر. میللئر (Kenneth R. Miller) کیمی.<ref>{{cite web | url = http://www.pbs.org/wgbh/evolution/library/08/1/l_081_01.html | title = Ken Miller: Reconciling Science and Faith. | erişimtarihi = 2008-07-29 | yayımcı = PBS}}</ref>
تاریخ بویونجا دین ایله علمی بیرلشدیرمه‌یه چالیشان، بیر-بیری‌له چلیشمه‌یه‌ن اوصوللار اوْلدوغونو ایره‌لی سورن و حتی بیر-بیرلرینی تامام‌لادیغی‌نی دوشونن‌لرده اوْلموشدور. زامان-زامان دینی کانی‌لارین علمی اوصوللارلا و یا علمی کانی‌لارین دینی اوصوللارلا شرحه چالیشان‌لار اوْلموشدور. مسالن، ابن‌سینا تانری‌نین وارلیغینی عقل و منطیق یولو ایله شرحه چالیشمیش‌دیر.<ref name="Goodman-8-9">Lenn Evan Goodman (2003), ''Islamic Humanism'', p. 8-9, Oxford University Press, ISBN 0-19-513580-6.</ref> بونا علاوه اولاراق، خوصوصیله موعاصیر چاغ‌دا، بعضی‌لری علم و دینین بیر-بیرین‌دن موستقیل اوْلدوغونو، هومانیتار تجروبه‌نین بیر-بیری‌له ماراق‌سیز ایستیقامت‌لری‌له مشغول اوْلدوقلاری و بۇ سببله بیر-بیرلری‌نین ساحه‌سینه بولاشمادیق‌جا، اؤز ساحه‌لری ایچری‌سینده، پروبلئم‌سیز بیر شکیل‌ده بیرلیکده وار اولا بیله‌جک‌لرینی ایره‌لی سورموش‌دولر.آما بۇ چوْخ دا مومکون اولمامیش‌دیر.<ref>[[Stephen Jay Gould]]. ''Rocks of Ages: Science and Religion in the fullness of life''. Ballantine Books, 1999.</ref>
== عالیم‌لر ==
| |||