خزر دنیزی: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
موسا (دانیشیق | چالیشمالار)
کبدون خلاصۀ ویرایش
ک Beautification Vikipediya) (۲.۷)
خط ۱:
{{ساغدان}}
[[file:Caspian Sea from orbit.jpg|thumb|left|خزر دنیزی]]
'''خزر دنیزی''' - بؤیوک‌لوگونه و بعضی فیزیکی–جوغرافی علامت‌لرینه گؤره خزر– دنیزی‌دیر. خزر دنیزی [[آوروپا|آوروپا]] و [[آسیا|آسیا]]نین کسیمینده یئرلشیر. اونو دونیانین باشقا ایری سو حوضه‌لری ایله بیلاواسیطه علاقه‌سی اولمادیغینا گؤره گؤل ده آدلاندیریرلار. بو باخیمدان خزر دونیادا ان بؤیوک گؤل‌دور.
 
خریطه‌نین ساحه‌سی 380 مین km²-دیر. ساحیل خطینین عمومی اوزون‌لوغو (پئری متری) 6380 km-دیر. ان اوزون ساحه‌سینین اوزون‌لوغو 1205 km، انی 554 km، ان درین یئری 1025 m-دیر. خزرین سوییه‌سی [[okean|okean]] سطحیندن 28 متر آشاغیدادیر.
== خزر دنیزینین آدی حاققیندا تاریخی معلومات ==
خزر دنیزی حاققیندا ان قدیم معلومات‌لارا آسورییا گیل قاب‌لارینین اوزرینده‌کی یازی‌لاردا راست گلینیر و او جنوب دنیزی آدلانیر. [[یونان|یونان]] تاریخ و جوغرافییاچی‌سی [[هئکاتئی میلئتسکی|هئکاتئی میلئتسکی]]نین (e.ə.VI عصر) اثرلرینده بو دنیز کاسپی و هیرکان کیمی آدلانیر. بیرینجی ائتنونیم او زامان دنیزین جنوب-غرب ساحیل‌لرینده، معاصیر آذربایجانینآزربایجانین اراضی‌سینده یاشامیش کاسپی خالقینین آدی ایله علاقه‌داردیر. ایکینجی آد دنیزین جنوب-شرق کونجونده یئرلشمیش هیرکان اؤلکه‌سیندن (فارسچا "جاناوارلار اؤلکه‌سی" دئمک‌دیر) یارانمیشدیر. هر ایکی آد [[هئرودوت|هئرودوت]] طرفیندن ده ایستیفاده اولونور (e.ə.V عصر). داها سونراکی قدیم مؤلف‌لر بو آدلارلا یاناشی, جوشقون و هیرکان دنیزی آدلارینی ایشلدیرلر. قدیم روس الیازمالار عابیده‌لرینده خزر دنیزی گؤی (مونقول-تورک‌لردن گؤتورولموش‌دور)، خارزم (آمودریا چایی‌نین آشاغی وادی‌سینده یئرلشن و اراضی‌سی خزر دنیزینده قدر اوزانان خارزم دولتی ایله باغلی)، خوالین، دربند و س. کیمی آدلاندیریرلار. خزر اطرافیندا یاشایان خالق‌لار دا بو دنیزده موختلیف آدلار وئرمیش‌لر، مثلاً: روس‌لار-خوالین، تاتارلار-آغ دنیز، تورک‌لر-کیچیک دنیز، چین‌لی‌لر-سی‌های، یعنی غرب دنیزی. روسییادا کاسپی آدی XVI عصرین اول‌لرینده مئیدانا گلمیشدیر. خزر اطرافیندا یئرلشمیش دیگر اؤلکه‌لرده بو سو حوضه‌سی: آذربایجان‌داآزربایجان‌دا-خزرr (خزرلر- V-X عصرلرده دنیزین شیمال-غرب ساحیل‌لرینده مسکون‌لاشمیش تورک‌دیلی میللت‌دیر)، [[ایران|ایران]]دا مازندران، [[قازاخیستان|قازاخیستان]]دا و [[تورکمنیستان|تورکمنیستان]]دا کاسپی دنیزی کیمی آدلاندیریلمیشدیر. بوتؤولوک‌ده، مختلف واخت‌لاردا، مختلف خالق‌لار خزره 70-ه قدر آد وئرمیش‌لر.
 
== خزر دنیزی اطرافیندا یئرلشن دولت‌لر ==
*[[file:Flag of Azerbaijan.svg|20px]][[آذربایجانآزربایجان|آذربایجانآزربایجان]]
*[[file:Flag of Iran.svg|20px]][[ایران|ایران]]
*[[file:Flag of Russia.svg|20px]][[روسییا|روسییا]]
*[[file:Flag of Turkmenistan.svg|20px]][[تورکمنیستان|تورکمنیستان]]
*[[file:Flag of Kazakhstan.svg|20px]][[کازاخیستان|کازاخیستان]]
*خزر دنیزینین ساحیل خطینین اوزون‌لوغو [[آذربایجانآزربایجان رئسپوبلیکاسی|آذربایجانآزربایجان رئسپوبلیکاسی]]ندا 955,08 km، روسییا فئدئراسییاسیندا 695 km، کازاخیستان رئسپوبلیکاسیندا 2320 km، تورکمنیستان 1200 km، ایران ایسلام رئسپوبلیکاسیندا 900 km-ه یاخین‌دیر.
 
== خزر دنیزینین آدلاری ==
 
خزرده چوخلو میقداردا آدلار وار
([[پیرآللاهی|پیرآللاهی]]، [[پلیتا|پلیتا]]، [[زوریا|زوریا]]، [[موغان داشی|موغان داشی]]، [[کور داشی|کور داشی]]، [[قاراسو|قاراسو]] و س.)
==خزر دنیزینین یاریم‌آدلاری==
[[آبشئرون یاریم‌آداسی|آبشئرون یاریم‌آداسی]] - آذربایجان‌دا
 
== خزر دنیزینین یاریم‌آدلاری ==
==خزر دنیزینده آخان چای‌لار==
[[آبشئرون یاریم‌آداسی|آبشئرون یاریم‌آداسی]] - آذربایجان‌داآزربایجان‌دا
[[وولقا |وولقا ]]،[[تئرئک|تئرئک]]،[[اورال|اورال]]،[[کور|کور]]،قوسارچای، قودییال‌چای، ولوله‌چای، سومقاییت‌چای، ویلش‌چای، لنکران‌چای و آستاراچای
 
== خزر دنیزینده آخان چای‌لار ==
==خزر دنیزی ساحیلینده یئرلشن شهرلر==
[[وولقا |وولقا ]]،[[تئرئک|تئرئک]]،[[اورال|اورال]]،[[کور|کور]]،قوسارچای، قودییال‌چای، ولوله‌چای، سومقاییت‌چای، ویلش‌چای، لنکران‌چای و آستاراچای
 
== خزر دنیزی ساحیلینده یئرلشن شهرلر ==
[[file:Изображение 1348.jpg|thumb|350px|left|باکی]]
[[file:Flag of Azerbaijan.svg|20px]][[آذربایجانآزربایجان|آذربایجانآزربایجان]]
* [[آستارا|آستارا]]
* [[باکی|باکی]]
سطر ۴۵ ⟵ ۴۴:
* [[تورکمن‌باشی|تورکمن‌باشی]]
 
== خزر دنیزین نئفت و گاز احتیاط‌لاری ==
خزر - اهمیت‌لی نقلیات یولو و اطراف محیطین و هاوانین تمیزلیگینده اهمیت‌لی فاکتور اولماقلا یاناشی قیمت‌لی طبیعی یاتاق‌لارا مالیک‌دیر. خزرین اساس ثروتی نئفت و گازدیر. [[1994|1994]]-جو ایلین سئنتیابر آییندا غرب دولت‌لرینین کونسئرت‌لری ایله باغلانان موقاویله "عصرین موقاویله‌سی" آدلانیر. آپاریلان تدقیقات‌لار گؤستریر کی، خزر دونیادا بؤیوک نئفت آنباری‌دیر. حال حاضیرده [[آذربایجانآزربایجان|آذربایجان‌داآزربایجان‌دا]] حاصیل اولونان نئفتین 67 %-ای، گازین ایسه 95 %-ای خزردن چیخاری‌لیر. خزر نادیر و قیمت‌لی بالیق نؤولری ایله ده زنگین‌دیر.
آبشئرون یاریم‌آداسیندان شرق‌ده، نئفت‌له زنگین بؤلگه‌ده دنیزین 100 متر درین‌لیگینده مئتال بونؤوره‌لرین اوستونده 100-دن چوخ سونی آداجیق‌لار تشکیل اولونوب ائستاکادالار دوزلدیلمیشدیر. ائستاکادالارین عمومی اوزون‌لوغو 400 km-دن چوخدور. ائستاکادالارین اوستونده چوخ مرتبه‌لی یاشاییش ائولری و اجتماعی بنالاری اولان "نئفت داش‌لاری" شهری یارادیلمیشدیر.
 
خزرین قوملو چیمرلیک‌لری اهالی‌نین سئویم‌لی استراحت یئری‌دیر. خزرین زمرد سویو، "قیزیل" قومو، اولترابئنؤوشیی گونش شعاع‌لاری یای آی‌لاریندا توریست‌لری جلب ائدیر.
== خزر دنیزی‌نین بیولوژی ثروت‌لری ==
[[file:Störe3.jpg|150px|thumb|left|]]
خزر دنیزینین فاونا و فلوراسینین اؤزونه مخصوص زنگین‌لیگی وار. او باشقا دنیز و گؤل‌لردن شئچیلیر. خزرین فاوناسی تیپیک دنیز فاوناسیندان جدی فرق‌لنیر. خزرین ساحیل زوناسیندا اوچ قوروق یارادیلمیش‌دیر: آذربایجان‌داآزربایجان‌دا قیزیل‌آغاج، روسییادا هشترخان، تورکمنیستان‌دا - خزر. خزرده 920-ه یاخین حیوان نوعو یاشاییر. خزرده اونورغالی‌لارین 79 نوعی موجوددور. بونلاردان باشقا خزرده 101 بالیق نوعو ده موجوددور. خزر دنیزینده، نره، اوزون‌بورون، قایا بالیغی، آغ قیزیل‌بالیغ، قیزیل بالیغ، خزر سییه‌نیینین بئش نوعو، دنیز سیفی، زییاد، گولمه، چکی، خشم و باشقا بالیق نوع‌لار وار.
 
 
 
== قایناقلار ==
=={{قایناق==}}
*http://baku.aznet.org
*[http://eco.gov.az]
 
== سایت‌دا خزر دنیزی حاققیندا اطراف‌لی معلومات‌لارین یئرلشمه‌سی ==
*http://nature.aznet.org
 
«https://azb.wikipedia.org/wiki/خزر_دنیزی»-دن آلینمیش‌دیر