'''آمریکا بیرلشمیش ایالتلری''' ([[اینگیلیسجه]]: ''United States of America'' (''USA''))، [[شومالیقوزئی آمریکا]] دا بیر دؤولت. مرزلرینی شومالدا [[کانادا|کانادا]]، جنوبدا [[مکزیک|مکزیک]] ایله (شومالیقوزئی آمریکا حیصصه‌سینده آلاسکا تکجه کانادا ایله) بؤلوشور. آمریکا فئدئراتیو جمهوریدیر. آمریکا[[آنایاسا]]سی ۱۷۸۷-نجی ایلده قبول ائدیلمیشدیر (۱۷۸۹-نجو ایلدن قوه‌ده‌دیر). اساسی قانونا بوگونه قدر ۲۶ دَییشیکلیک ائدیلمیشدیر، اونلاردان ۱۰-او ۱۷۸۹-نجو ایلده حوقوق‌لار حاقیندا بیلل آدی ایله قبول اولونموشدور. عالی قانون‌وئریجی حاکیمیت اورقانی اولان آبش کونگره‌سی سئنادان و نوماینده‌لر پالاتاسین‌دان عیبارتدیر. محکمه سیستمی فدرال و یئرلی محکمه‌لردن تشکیل ائدیلیب.
== تاریخ ==
[[آوروپا|آوروپا]] کولونیستلری شومالیقوزئی آمریکا قاره‌سینه گلنه‌دک (۱۶نجی عصر) آمریکانین ایندیکی اراضیسینده [[قیزیل دریلر]] و [[اسکیمولار]] یاشاییردی. ۱۶۰۷-نجی ایلده اینگیلیسلر ایندیکی [[ویرجینیا]] ایالتی‌نین اراضیسینده ایلک دایمی مسکن سالدیلار. اوجوز زنجی امه‌یی ۱۷-۱۸ عصرلرده جنوب ایالتلری‌نین پلانتاسیا تصرروفاتینین اینکیشافیندا موهوم رول اوینادی. کاپیتالیزمین اینکیشافی ایله قاباقجیل ایدئولوژی اؤزونه یول آچیردی (توماس جفرسون، بئنجامین فرانکلین). شیمالیقوزئی آمریکادا اینگیلتره‌نین حؤکمرانلیغینا سون قویموش ایستیقلالیت موحاریبه‌سی (۱۷۷۵-۸۳) گئدیشینده آبش-دا آبش ایستیقلالیت بیان‌نامه‌سی قبول ائدیلمیشدیر (۱۷۷۶ ایل یولون ۴-ده). یورکتاون یاخینلیغیندا ووروشمادان (۱۷۸۱) سونرا اینگیلیس ایجماعلار پالاتاسی موحاریبه‌نین داوام ائتمه‌سی علئیهینه سس وئردی و حوکومتی صولح باغلاماغا وکیل ائتدی. ۱۷۸۱ ایلده خاریجی ایشلر، مالیه و حرب دپارتامنتلری یاراندی. همین ایلده مالیه دپارتامنتی باشچیسی روبرت مورریس پول بوراخیلیشی اوچون شیمالیقوزئی آمریکا بانکی کونگره لیسانسینی وئردی. ۱787 ایلده قبول ائدیلمیش یئنی آنایاسا آبش-ای فدرال دؤولت کیمی رسمیلشدیردی. ۱789 ایلده ایلک پرزیدنتی [[جرج واشنگتن|جورج واشینگتون]] سئچیلمیشدیر. ۱۷۸۹-۹۱-جی ایللرده ایلک سیاسی پارتیاسی - فئدئرالیستلر و رئسپوبلیکاچیلار مئیدانا گلدی (۱۸۲۸ ایلده فئدئرالیستلر آدینی دئموکرات پارتیاسیا دَ‌ییشدیلر). ۱۷۹۱ ایلده میللی [[بانک]] یارادیلدی. بئین‌الخالق مئیداندا اؤز مؤوقعینی مؤحکملتمه‌یه‌سی گؤسترن آمریکا ۱۸۰۸-۰۹ ایللرده [[روسیه|روسیه]] ایله دیپلوماتیک موناسیبتلری باغلاندی. اینگیلتره-آمریکا موحاریبه‌سی (۱۸۱۲-۱۴) آبش-این موستقیل‌لیگینی موحکم‌لندیردی. ۱9 عصرین اول‌لرینده آبش-این اراضیسی خئیلی گئنیشلندی. ۱۹ عصرین سونون‌دان [[جنوب کارولینا]] و [[جورجیا]] دان [[میسیسیپی]]، [[آلاباما]]، [[لوئیزیانا]]و [[آرکانزاس]]ا کیمی گئنیشلنمیش پامبیقچیلیق اینکیشاف ائتمه‌یه باشلادی. ۱۸۰۳ ایلده آبش حکومتی [[لوئیزیانا]]نی [[فرانسه|فرانسه]]دن ساتین آلمیشدی، ۱۸۱۹ ایلده [[ایسپانیا|ایسپانیا]] غربی و شرقی [[فلوریدا]]نی آمریکایا گذشته گئتمه‌یه مجبور اولدو. ۱۸۷۶ ایلده روسیه‌دن آلاسکانی و آلئوت آدالارینی ساتین آلدی. ۱۹ عصرین ۳۰-نجو ایللرین اولینده آمریکادا آبولیسیونیزم حرکاتی گئنیشلندی. لاکین جنوب قولدارلارلیق اوستانلری شیمال جمعیتی آراسینداکی ضدیت‌لری کسکینلشدیردی. ۱۸۶۰ ایل دئکابرین ۲۰-ده جنوبیگونئی کارولینا فئدئرال کونستیتوسیاسین اؤز راتیفیکاسیاسینی پوزموش، شیتات‌لار اتفاقین‌دان چیخدی. فئورالین 7-ده آمریکا کونفدراتیو اوستانلری‌نین مووقتی آنایاساسی قبول ائدیلمیشدیر. بو آبش-دا وطنداش موحاریبه‌سی (۱۸۶۱- ۶۵) ایله نتیجه‌لندی. بو دؤورده پرئزیدئنت آبراهام لینکولن کؤله‌لرین فدرال سویه‌ده آزاد ائتمه‌سی حاقیندا بیان‌نامه‌سی ایمضالادی (۱۸۶۳ ایل یانوارین ۱-ده). ۱۸۶۹ ایلده وایومینق اراضیسی، ۱۸۹۳ ایلده ایسه کولورادو اوستانی قادین‌لارا سس‌وئرمه حوقوقو وئردی. وطنداش موحاریبه‌سیندن سونرا مالدارلیغین گئنیشلنمه‌سینه گؤره کابویلار مئیدانا گلمیشدیلر. ۱۸۸۶ ایل سئنتیابرین ۴-ده جئرونیمونون توتولماسی ایله هیندیلرله موحاریبه‌لر اصلینده باشا چاتدی. همین ایلده آبش یوزایللیگی موناسیبتی ایله فرانسه‌دن پای آزادلیق هیکلی نیو-یورک یاخینلیغیندا آچیلمیش‌دیر. ۱۸۹۲ ایلده ۱۹۵۴ ایله قدر ایشلمیش ائللیس آیلئند كؤچریلر قبول مرکزی آچیلمیش‌دیر. ۱۸۹۳ ایلده آبش هاوایی آدالاری، ایسپانیا-آمریکا موحاریبه‌سینده (۱۸۹۸)، [[فیلیپین]]، قوام آدالاری و [[پورتو ریکو]] توتولدو. ۱۹۰۳ ایلده ایسه [[پاناما کانالی]] زوناسی توتولموش‌دور. بیرینجی دونیا موحاریبه‌سینده آبش اولجه بیطرفلیک اعلان ائتمیشدیر. ۱۹۱۴ ایل اوکتیابر آییندا پرزیدنت وودرو ویلسون آنتانتایا قیسامودتلی کردیتلری وئرمه‌یه ایجازه وئردی. آمریکالیلارین باتیرمیش خاریجی گمیلرده هلاکلارین‌دان سونرا آبش [[آلمان|آلمان]] ایله دیپلوماتیک موناسیبتلری لغو ائتمیشدیر و ۱9۱7 ایل آوریلین 6-دا اونا موحاریبه اعلان ائتدی. آمریکا اوروپاداکی سیلاحلی قوه‌لری‌نین باشچیسی جون پرشینق اولدو. همین ایل دئکابرین ۱۸-ده کونگره آنایاسایا قورو قانونو داخیل ائدن ۱8-جی دوزلیشی قبول ائتدی. ۱۹۲۹-۳۳ ایللر دونیا ایقتصادی بوحرانی آمریکایا خوصوصیله آغیر ضربه ووردو. ۱۹۴۱ ایل دئسامبرین 7-ده آبش-آ موحاریبه اعلان ائدن [[ژاپون|ژاپون]] پیورل-هاربور، فیلیپپین و بیر سیرا باشقا اراضیلرده‌کی حربی-دنیز بازالارینا هوجوم ائتدی. دئکابرین ۱۱-ده [[آلمان|آلمان]] و [[ایتالیا|ایتالیا]] دا [[ژاپون]] طرفینده آمریکایا موحاریبه اعلان ائتدیلر. ۱۹۴۲ ایلده سووئت ایتیفاقی-آمریکا دانیشیقلاری نتیجه‌سینده همین ایل اوروپادا ایکینجی جبهه آچماق باره‌ده تام راضیلیق الده ائدیلدی. ساکیت اوقیانوسدا ژاپون قارشی فعالییت‌لری آدمیرال چئستئر نیمیتس و ژنرال دوقلاس ماکارتور باشچیلیق ائتمیشلر. موحاریبه بیتمیش کیمی سویوق موحاریبه باش وئرمیشدیر. آمریکانین سووئت ایتفاقی ایله موناسیبتلری پیسلشمیش کیمی ۱۹۴۸ ایلده جورج کئننان ساخلاما (containment) دوکتریناسینی ایره‌لی سوردو.
[[File:Lower Manhattan from Staten Island Ferry Jan ۲006.jpg|thumb|left|۳00px|مانهاتانین منطقه سیندن بیر شکل]]
همین دؤورده [[اوروپا]]نین برپاسی اؤچون مارشال طرحی قبول ائدیلمیشدیر. ۱۹۴۹ ایل آوریلین ۴-ده [[ناتو|ناتو]]-نو یاراتمیش پاکت ایمضالامیشدیر. ۵۰-نجی ایللرده آمریکاداکی ایستهلاک سویه‌سی خئیلی یوکسلمیشدیر، عینی زاماندا دئموقرافیک دوغوم پارتلاییشی (بابی بووم) باش وئرمیشدیر. آمریکا اورتا صینفی یئنی‌یئتمه‌لرییه گؤره اؤلکه‌ده‌کی روک-ائن-رولل (rok-en-roll) اَیلنجه صنایعسی‌نین چیچکله‌ین ساحه‌سی اولدو. ۱۹۶۲-۶۳ ایللرده کاراییب بوحرانی باش وئرمیشدیر. ۱۹۶۳ ایل آوقوستون ۲۸-ده [[ایرقچیلیک|ایرقچیلیک]] و ایسقرقاسیا قارشی موباریزه واشینگتونا مارشلا نتیجه‌لندی. ۱۹۶۶ ایلده آبش عالی محکمه‌سی حبس ائدیلمیش شخصه اونون حوقوقلارینی خبر وئرمه‌سی حاقیندا قرار وئردی. نؤبتی ایلده پرزیدنت لیندون جانسون مولکی حقوقلار حاقیندا فرمانی ایمضالادی. لاکین جونسونون بؤیوک جمعیت پروگرامینا باخمایاراق، آمریکا [[ویتنام]] موحاریبه‌سینه جلب ائدیلمیشدیر. ۱۹۶۸ ایلدن هیپی حرکاتی یارانمیش‌دیر. ۱۹۷۴ ایلده اووترگئیت مساله‌سی‌نه گؤره [[ریچارد نیکسون]] پرزیدنت وظیفه‌سینی ترک ائتدی و اونون عوضینه [[جرالد فورد]] تعیین ائدیلمیشدیر. 80-جی ایللرده آمریکادا QİÇS اپیدمیاسی باش وئرمیشدیر. سووئت ایتفاقی داغیلمیش کیمی [[جرج دبلیو بوش|جورج بوش]] پرزیدنت سئچیلمیشدیر. ۱990-جی ایلده نؤوبتی ایلده بیتمیش [[کنگر کورفزی|کنگر کورفزی]]نده موحاریبه باشلاندی. ۲۰۰۳-نجو ایل ۲۰ مارتین ۲۰-ده [[عیراق|عیراق]]دا موحاریبه باش وئردی.<ref>http://www.usahistory.info/</ref>
