بوسنی و هرزقووین: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

[[اوروپا|اوروپا]]نین جنوبوندا یئرلشن بیر [[اؤلکه]] دیر. <ref>Central Intelligence Agency - CİA - The World Factbook:ٍ Europa</ref>

'''بوسنییا و هرزقووین''' ({{lang2|bs|hr|Bosna i Hercegovina, BiH}}، {{lang-sr|Босна и Херцеговина, БиХ}}) — [[Balkan yarımadası|بالکان یاریماداسی]]نا یئرلشن کونفدراتیو دؤولت.اؤلکه بیر بۆتونو میدانا گتیره‌ن اۆچ ائتنیک قروپا ائو صاحب‌لیگی ائتمک‌ده‌دیر: بوشناکلار، صربلر و کروْواتلار. اینگیلیسجه‌ده و داها بیر چوْخ دیل‌ده ائتنیک شخصیت گؤز قارشی‌سین‌دا توتولمادانتۇتولمادان بۆتون بوسنییا-هرزوقووینا خالقینا بوسنییالی دئییلیر. آنجاق تورکجه‌ده تاریخ‌دن گلن یاخین‌لیق‌دان اؤتری بوسنییالی دئییلدیی وا بوشناکلار یعنی بوسنییالی موسلمانلار لوغتی نظرده توتولار. آیریجا اؤلکه‌ده بوسنییالی و یا هرزوقووینالی اوْلماق دا آیری ائتنیک شخصیتی وورغولاماق اۆچون ایستیفاده ائدیلر. بوسنییالییام دئمک موسلمانام دئمک‌دیر. هرزوقووینالی دئمک کروْواتام دئمک‌دیر. اؤلکه اداره باخیمین‌دان ایکی عینی دؤولت‌چی‌لییه بؤلونموش وضعیت‌ده‌دیر. بونلار، بوسنییا-هرزوقووینا فدراسییاسی و صرب جومهوریتی‌دیر.

اؤلکه‌نی، شیمال، غرب و جنوب‌دان [[کروواسی]]، شرق‌دن [[صربیستان]]، یئنه جنوب‌دان [[مونتنقرو]] چئویرمک‌ده، [[آدریاتیک دنیزی|آدریاتیک دنیزی]]نه ایسه نم شهرینین تاپیلدیغی یئرده یالنیز ۲۰ km-لیک (لیمانی اوْلمایان) بیر ساحلی واردیر. اؤلکه‌نین جوغرافییاسی مرکز و جنوب‌دا داغ‌لیق، شیمال-غرب‌ده تپه‌لیک، شیمال-شرق‌ده دوزلوک بیر خصوصیّت سرگیلییر. دؤولتین باشکندی و ان بؤیوک شهری سارایبوسنا، بیر چوْخ یۆکسک داغلا اترافلانمیش‌دیر. بۇ جوغرافی خصوصیتین‌دن اؤتری شهر قیش توریزمینه الوئریش‌لی‌دیر و ۱۹۸۴ قیش اوْلیمپیادالارینا ائو صاحب‌لیگی ائتمیش‌دیر.

۱۴۶۳-جو ایلده عثمانلی ایداره‌سی آلتینا کئچه‌ن بوشناکلار عینی زامان‌دا موسلمان‌لیغی دا منیمسمیش‌دیر. موسلمان‌لیغی قبول ائد‌ن بوشناکلارین دینی عهده ‌چی‌لیکلرینی یئرینه یئتیرمه‌سینه ایجازه وئره‌ن عثمانلی ایداره‌سی بوسنییا تورپاقلارین‌دا تیکدیی یاپیسال(ساختار)لار و مسجیدلرله عینی زامان‌دا بوشناکلارین عنعنه‌لری ایله مدنیتینه ده تأثیر ائتمیش‌دیر. ۱۸۷۸-جی ایله قدر داوام ائد‌جک اوْلان عثمانلی ایداره‌سی آلتین‌داکی دؤورده چوخچوْخ چوْخ بوشناک عثمانلی ایداره‌سین‌ده، دؤولت رهبرلیین‌ده اهمیت‌لی وظیفه‌لره گتیریلمیش‌دیر. ضعیفله‌یه‌ن عثمانلی ایمپراتورلوغوسینی پارچالاماغا قرار وئره‌ن موتتفیقلرین مالی چتین‌لیکلر ایچری‌سین‌ده‌کی ایستانبولا نشر تضییقی نتیجه‌سینده بوسنییاداکی عثمانلی ایداره‌سی دؤیوشولمه‌دن، ایستول باشین‌دا سوْنا چاتاراق اوتریش-ماجاریستان ایمپئراتورلوغونون ایداره‌سینه کئچمیش‌دیر.

۱۹۱۸-جی ایله قدر سوره‌جک اوْلان اوتریش-ماجاریستان ایمپراتورلوغو ایداره‌سی آلتین‌داکی دؤورده اؤلکه یئنی‌دن قورولوشلان‌دیریلاراققۇرولوشلان‌دیریلاراق چؤکمک‌ده اوْلان عثمانلی ایمپراتورلوغو ایداره‌سی آلتین‌داکی دؤورون سوْنلارین‌دا یاشادیغی چتین‌لیکلردن اۇزاقلاشاراق ریفاها قوووشاجاق. بۇ اینکیشافلارین بؤیوک صربیستان قۇرولماسینی مقصد قویان روسیه نین مالی دستیی ایله رئاللاشدیغی شوبهه‌سیزدیر. بوسنییاداکی موسلمان نوفوسون عثمانلی ایداره‌سی آلتین‌داکی دیگر تورپاقلارا کؤچو و اوْنلارین ترک ائتدیی یئرلره صربلرین یئرلشمسیله بوسنییاداکی ائتنیک قورولوشونقۇرولوشون دییشمه‌سی بۇ دؤورده یاشانمیش‌دیر.

بوسنییاداکی دؤیوش ۱۹۹۲-جی ایلین یازین‌دا باشلادی. بوسنییانین شیمالینیقوزئینی هدف آلان هوجوملارین آماچ بۇ بؤلگه‌لردن بوشناک و کروْواتلاری اۇزاقلاش‌دیراراق صرب دؤولتینی قورماق ایدی. صربلرین بۇ هوجوملاری بؤلگه‌ده‌کی دیگر ائتنیک قروپلار اۆچون تام بیر فلاکته چئوریلدی.

دؤیوشون ایلک آیلارین‌دا شرق‌ده‌کی چوخچوْخ چوْخ بوشناک شهری صربلرین هوجوملاری نتیجس(ن)i آسانجا دۆشدو. آنجاق شهری چئویره‌ن تپه‌لرین‌ده کؤمییله سرئبرئنیزکا هوجوملارا قارشی اؤزونو موفقیتله مدافعه ائتدی.

۱۹۹۵-جیلین مئی یاین‌دا صربلر سارایبوسناداکی احاطه ائتمیی شیددتلندیردی و ناتو صربلره قارشی هاوا هوجومو تشکیل ائدیل‌دی. بونا میسسیللئمئ اوْلاراق صربلر ۶ اعتبارلی بؤلگه‌نی بومبالایاراق ۳۰۰ بیرلشمیش میللتلر عسگرینی گیروو گؤتوردو. جۇلای ۱۹۹۵-جی ایلده گئنئرال ملادیج امرین‌ده‌کی صرب گۆجلری سرئبرئنیزکاداکی هولندلی بیرلشمیش میللتلر گۆجلرینی تسیرسیز حالا گتیره‌رک شهری هدف آلدی. تخمیناً ۲۵،۰۰۰ بوشناک صرب حده‌سی اۆزرینه شهری ترک ائد‌رک بیر باشقا اعتبارلی بؤلگه اوْلان پوتوجارییه چات‌دی. ۵۰۰۰ موهاجیرین دوشرگه‌یه گیرمه‌سینین آردین‌دان هولندلی باریش گۆجو عسگرلری دوشرگه‌نین دولدوغونو بیل‌دیره‌رک دوشرگه‌نین گیریشینی باغلادی. بۇ حادثه، دوشرگه‌نین یاخینلارین‌داکی تخمیناً ۲۰،۰۰۰ بوشناغین صربلرین اؤلوم حده‌سینه قارشی ساوونماسیز قالماسینا یولاچتی. صربلر بؤلگه‌ده‌کی بوشناکلاری چیخارماغا باشلادیغین‌دا هولندلی بیرلیکلر موداخیله تاپیلمادی، حتی عملیّاتلارین دوز بیر شکیل‌ده رئاللاشدیریلماسی اۆچون تشکیلات‌دا کؤمک‌چی بئله اوْلدو. قادین و اۇشاقلار آیریلدیق‌دان سوْنرا عسگرلیک چاغینا گلمیش اوْلان کیشیلر آوتوبوسلارا میندیریلدیک‌دن سوْنرا دوشرگه‌نین یاخینین‌دا گولله‌یه دوزوله‌رک اؤلدورول‌دو. ایکینجی دونیا دؤیوشون‌دن سونراکیسوْنراکی بۇ ان بؤیوک سویقیریم‌دا ۱۰ – ۱۵ مین بوشناکین قتل ائدیلدیی ادعا ائدیلمک‌ده‌دیر. قیزیلخاچ صلاحیت‌لیلری بۇ حادثه‌لر اثناسیندا ۷.۵۰۰ آدامین ایتدیینی بیلدیرمیش‌دیر.

{{Template:اوروپا اؤلکه لری}}

[[Categoryبؤلمه:اؤلکهجوغرافیا قارالامالاری]]

[[Categoryبؤلمه:سیاسی جوغرافیا]]