عصمت اینونو: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
ک replaced: بو ← بۇ (11), چوخ ← چوْخ (4), سونرا ← سوْنرا (18), اولان ← اوْلان (5), اولدو ← اوْلدو (10), قورول ← قۇرول (10) using AWB
خط ۱۴:
|successor = [[جلال بایار]]
| primeminister1 = [[جلال بایار]]<br/>[[رفیق سایدام]]<br/>[[احمد فکری توزر]]<br/>[[شوکرو سراج‌اوغلو]]<br/>[[رجب پکر]]<br/>[[حسن ساکا]]<br/>[[شمس‌الدین گون‌آلتای]]
| office2 = [[تۆركيه جمهوريتىنین باش نازيري|تۆركيه جمهوريتىنین ۱-اينجى باش نازيري]]
| term_start2 = ۰۱.۱۱.۱۹۲۳
| term_end2 = ۲۲.۱۱.۱۹۲۴
خط ۹۱:
|military_data5 =
}}
'''مصطفی عصمت اینونو''' (۲۴.۰۹.۱۸۸۴، [[ازمیر]] - ۲۵.۱۲.۱۹۷۳، [[آنکارا]])، [[عوثمانلی ایمپیراتورلوغو]] دوريده [[سرهنگ]]، [[تورکیه]] دوريده [[اوردو گنرالي]] و [[تۆركيه باش قارارگاهينين ريسى|تۆركيه باش قارارگاهينين ۱-ينجى ريسى]],<ref>[http://www.tsk.tr/1_TSK_HAKKINDA/1_2_Genelkurmay_Baskanlari/konular/ismet_inonu.htm TSK Genel Kurmay Baskanlari]</ref> [[تۆركيه|جومهورييتين]] الانيندان سونراسوْنرا [[تۆركيه جمهوريتىنین باش نازيري|تۆركيه جمهوريتىنین ۱-اينجى باش نازيري]]<ref> =http://www.basbakanlik.gov.tr/Forms/pPm.aspx Başbakanlar</ref> [[تۆركيه]]ىنین [[تۆركيه جمهوريتىنین جمهورباشقانی|۲- اينجي جمهورباشقانی]], <ref>http://www.tccb.gov.tr/sayfa/cumhurbaskanlarimiz/ismet_inonu/ Cumhurbaşkanlarımız</ref> [[قورتولوش ساواشی نشانی]] ساهيبى عسکر و سيياستچيدير. آتاتوركون اولوموندن سونراسوْنرا, رهبر اولدوغواوْلدوغو زمان [[جومهوريت هالق پارتيياسي (تۆركيه)|جومهوريت هالق پارتيياسي]] (ج.ه.پ) تارافيندان ''ميلى رهبر'' ايلان اولوندو. اىنونو، [[تورکیه قورتولوش ساواشی|قورتولوش ساواشی]]نا قاتيلميش و [[لوزان موقاويلسى]]نى ايمزالاميش، بيرچوخ ﺌفا باش ناضىرلىق ياپميشدير.<ref>{{وب قایناقلاماسی|url =http://www.sabah.com.tr/Gundem/2013/03/19/basbakan-menderesin-rekorunu-gecti|باشلیق = Başbakan Menderes'in rekorunu geçti|یوخلاما تاریخی= 8 Aralık 2014|یاییملاییجی=Sabah Gazatesi|تاریخ = 19 مارت 2013| یازار =}}</ref> [[عمر اینونو]] , [[اردال اینونو]] و [[اۆزدن طوكر]]ين اتاسى, [[موهبه اینونو]]نون حیات يولداشيدير. حاربتن سونراسوْنرا [[اىستانبول موقاويلسي]]نين ايمزالانماسيندان بولكارلار ايله موزاكره دن هيته اسكري دانيشمان اولاراک كاتيلد
 
== حیاتنين ايلک اييللارى و عسمانلى دورى ==
[[File:Inonu ailesi.jpg|thumb|right|عائلهسی]]
رشيد افندى اله جورييه تملّى خانيمين ايكينجى اوغوللارى اولاراق دوغموشدو. ايلک و اورتا ياهسيليني [[سیواس]]دا طاماملادى. بير ييل سیيواسدا مولكييه مكتبينده اوخودوقتان سونراسوْنرا, ۱۸۹۷ ييليندا [[اىستانبول]]داكى موهنديسهانه مكتبين گيتى. ۱۴ فورال ۱۹۰۱ده [[مهندسخانۀ برّئ همايون]]ه (توپچو مكتبى) گيريب ۱ سپتامبر ۱۹۰۳ طاريهينده توپچو [[ليتنانت]] اولاراخ مزون اولدواوْلدو. ۲۶ سپتامبر ۱۹۰۶ تاريهينده حارب اقادميياسينى بيرينجيليكله بيتيردى. كاپيتان درجسييله [[ادیرنه]]دكى ۲. اوردونون ۸. طوپچو آلاييندا ۳-جو باتاريا روتا كومانديرى اولاراخ بير تجروبنى كچيريب.<ref name="GenKur186">{{کیتاب قایناقلاماسی |باشلیق=Türk İstiklâl Harbine Katılan Tümen ve Daha Üst Kademlerdeki Komutanların Biyografileri|year= 1972|publisher= T.C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayınları|location= Ankara|page=186|volume= | cilt |access-date=Aralık 8, 2014}}</ref>
۱۹۰۸ اييليندا اىكينجى سوارى فيرقاسى قاراركاه ظابيتى اولدواوْلدو و ۳۱ مارت اىسيانيندا حاركت اوردوسو قارارگآهيندا گورو الدى. ۱۹۱۰ ايلندا ۴-ونجو قولوردو قارارگاه زابيتليينه كتيريلدى. ۱۹۱۱ده [[یمن]]ه گيتى. ۲۶ اپريل ۱۹۱۲ تاريهينده [[مايور]] درجسينه يوكسلتيلدى. ۱۹۱۲-۱۹۱۳ ايللارى اراسيندا حاربيه نضارتينده ايش گوردو. [[۲-ينجى بالکان وروشماسي]]دا چاتالجا اوردوسوندا ير الدى. حاربتن سونراسوْنرا [[اىستانبول موقاويلسى]]نين ايمزالانماسيندا, #تغییرمسیر [[بولغاریستان|بولغارلار]] ايله موزاكره ياپان هيته عسكرى دانيشمان اولاراک قاتيلدى.
 
== ۱-ينجى دونیا محاربه‌سی ==
۲۹ نويابر ۱۹۱۴ ده [[قايماقام]] (سرهنگ دوم) روتبسينه خرجلنميشدى و ۲ دكابر ۱۹۱۴ تاريخينده باش قارارگاه ۱-جى شوبه موديرى طاين اولوندو. ۲ دكابر ۱۹۱۵-جى ايل تاريخينده [[۲-جى اوردو (عسمانلى)|۲-جى اوردو]] قارارگاه باشچيليغينا گتيريلدى و ۱۴ دكابر ۱۹۱۵-جى ايلده ميرالاى (سرهنگ) روتبسينه خرجلنميشدى. [[۱-ينجى دونیا محاربه‌سی]] گديشينده [[قافقاز جبهسي]]نين ايشتيراق قورپوس قومانديرى اولاراق، موستافا كامال پاشا ايله بيرليكده چاليشدى. بوبۇ زامان موستافا كامال بوبۇ اوردونون [[۱۶-جى كورپوس (عسمانلى)|۱۶-جى كورپوس]] كوماندانليغينا تايين اديلدى. ۱۹۱۶-جى ايلين ياز ايلاريندا بير موددت توققوشمالارى ايداره اتدى. [[۲-جى اوردو (عسمانلى)|۲-جى اوردو]] قوماندان وكيلى موستافا كامال پاشانين تكليفى ايل، ۱۲ يانوار ۱۹۱۷ تاريخينده [[۴-جو قورپوس (عسمانلي)|۴-جو قورپوس]] قوماندانليغينا تيين اديلدى.
 
== قورتولوش ساواشی ==
{{Main|تورکیه قورتولوش ساواشی}}
 
[[مودروس موقاويلسي]]نين ايمزالانماسيندان از اونجه [[سینا و فلسطين جبهسي]]ندكى [[اىلديريم اوردولارى غروبو]]نون گنرال [[ادموند آللنبى]] (Edmund Allenby) قارشيسيندا اوغراديغى [[مكيددو محاربه‌سی-۱۹۱۸|نابلوس خارابازارى]] زامانى يارالاناراق [[اىستانبول]]ا قايتدى. ۲۴ اوکتوبر ۱۹۱۸ تاريخينده خربىه نظارتى موستشارليك-ينا تاين اديلدى. ۲۹ دكابر ۱۹۱۹-جى ايل تاريخينده [[پاريس صلح كنفرانسى (۱۹۱۹)|پاريس صلح كنفرانسى]]نا هازيرليق اوچون ياراديلان كوميسسييادا خاربى موشاوير اولوب. اىلك دفا ۸ يانوار ۱۹۲۰-جى ايل تاريخينده [[آنكارا]]يا كتدى و قيسا بير موددت موستافا كامال پاشا ايله چاليشدى. ينى ياراديلان [[على ريزا پاشا]] هوكومتينده خاربىه ناظيرى اولاناوْلان فوزى پاشانين چاغيريشى ايله فورالين سونلاريندا اىستانبولا كتدى. ۹ آپرل ۱۹۲۰ تاريخينده موستافا كامال پاشانين چاغيريشى ايله ينيدن آنكارايا قاييتدى و اىستانبول ايله بوتون الاقالرينى كسدى.
 
۲۲۳ آپرل ۱۹۲۰-جى ايلده اچيلان [[توركيه بويوك ميللت مجليسي]]نه [[ادیرنه]] ميللت وكيلى كيمى ايشتيراق اديب. ۶ اىيون ۱۹۲۰ تاريخينده اىستانبولداكى [[ديوانى حارب]] طارافيندان دورونده اعدام جزاسينا ماهكوم اديليب. ۰ نويابر ۱۹۲۰ تاريخينده ميللت وكيلليغى وظیفەسينى يتيرمدن، [[غارب جبهسى]] شيمال حيسسه كوماندانليغينا تايين اديلدي. [[چركز اتهم]] اوسيانين و ديگر داخيلى اوسيانلارين ياتيريلماسيندا فاال رول اوينادى. غارب جبهسى شيمال حيسسه قومانديرى اولاراخ، يانوار ۱۹۲۱ تاريخينده يونان كتمسينى دايانديراندا ۵ ايلدير يرلشديى ميرالاى (سرهنگ) روتبسيندن [[ميرليوا]] روتبسينه خرجلنميشدى و [[پاشا]] اولدواوْلدو. ۴ ماى ۱۹۲۱ تاريخينده غارب جبهسى قوماندانليغينا تايين اديلدى. آنجاق ۱۷ اىيول ۱۹۲۱ تاريخينده کوتاهیه-اسکی‌شهر موحاريبلرينده الديغى ماغلوبيت اوزرينده ت.ب.م.م تارافيندان باش قارارگاه باشچيليغى وظیفەسيندن چيخاريليب. آوزينه ۳ آوگوست ۱۹۲۱-جى ايل تاريخينده ينى زاماندا باشوكيل و ميللى مودافيا وكيلى ده اولاناوْلان [[فوزى پاشا]] گتيريلدى. داحا سونراسوْنرا [[سقاریه ميدان موهاريبسى]] زمانى ت.ب.م.م طرفيندان مجليسين صادرى موصطفی کامال پاشانين باشقوموتانليغا گتيريلمسى اوزرينده اونون الطيندا [[ميرلوا]] روتبسى اله غرب جبهسى قوماندانليغى واظيفسينده اولوب. بويوک دويوشدن سونراسوْنرا اوغورلارينا گوره [[فریق]] (سرتیپ) روتبسينه خرجلنميشدى. [[ازمیر]]ين گرى الينماسيندان سونراسوْنرا موستافا كامال پاشا تارافيندان اتشكس دانيشيقلاريندا اولماخ اوزره تاپشيريلاراق [[مودانیا]]ىا كوندريليب.
 
== سيياسى حاياتى ==
=== جومهوريت اونجسى ===
[[تورکیه قورتولوش ساواشی|ميللى موباريزنين]] سونونو معين أدن ۳ اوكتيابر - ۱۱ اوكتيابر ۱۹۲۲-جى ايل تاريخلرى اراسيندا گرچكلشن [[مودانيا باريشيغى]] دانيشيقلاريندا تۆرک تارافينى تمسيل اديب. ۲۶ واكتيابر ۱۹۲۲-جى ايل تاريخده ط.ب.م.م تارافيندان خاريجيه وكيلى سچيليب. [[لوزان گوروشلري]]نده مرخص هیئتينين صدرى اولدو؛اوْلدو؛ ينى دولتين مستقلليغنى تصدیق ادن، [[سور موقاويلسي]]نى وموندروس باريشيغينى اساسسيز ادن [[لوزان موقاويلسي]]نى ايمزالاييب.
 
=== جومهوريت و باش ناضيرليق اييللارى ===
[[File:Inonu Cakmak Ataturk 29 10 1936.jpg|right|thumb|275px|جومهوريت بايرامي. ۲۹ اوكتوبر ۱۹۳۶ .عصمت اینونو, مصطفی فوضی چخماق و آتاتورک]]
۲۹ اوكتوبر ۱۹۲۳-جى ايلده جومهوريتين الانى ايله نتيجلنن پروسسده، موصطفی کاماللا ياخين سيياسى امكداشليق ايچينده ايدى. ۳۰ اوكتوبر ۱۹۲۳ تاريخينده توركيه جومهوريتينين ايلك هوكومتينى قوردو و ينى زاماندا خالق فيرقاسى (سونرادانسوْنرادان جومهورييت خالق پارتيياسي، و يا ج.خ.پ) اومومى سادر سلاهيتلرينى اوزرينه گوتوردو. ايلك باش ناضيرليق دورونده جومهوريتين ايلك اينقيلابلارى كچيريلميه باشلاندى. تدریسين بيرلشديريلمسى، خيلافتين قالديريلماسى و ديانت اىشلرينين قورولماسىقۇرولماسى (۳ مارس ۱۹۲۴) بوبۇ دورده باش وردى. موخاليفت پارتياسى اولاراق قورولانقۇرولان [[ترقی‌پرور جومهوريت فيرقسى]]نين [[چانقايا كوشكو|چانقايايا]] اولاناوْلان راديقال موخاليفتينى هوكومت اوزريندنه اپارماسى اوزرينه جمهورباشقانی موستفى كامالين ارزوسو ايله ۸ نويابر ۱۹۲۴-جى ايل تاريخينده باش نازيرليخدن ايستفا وردى. ۲۱ نويابر ۱۹۲۴ تاريخينده ينى هوكومتى [[علی فتحی اوکیار|فتهى بى]] قوروب. فتهى بين شارقداكى [[شيخ صايد وسيانى]]نا موداخيلده كج قالماسى و ايستفا اتمسى اوزرين، ۳ مارس ۱۹۲۵-جى ايل تاريخينده پرزيدنت موصطفی کامال تارافيندان ينى هوكوماتى قورماقلا تاپشيريليب. قيامين ياتيريلماسيندا باش نازير كيمى موهوم رول اوينادى. ۶ مارس ۱۹۲۵-جى ايل تاريخينده [[تقرير سكون قانونى]] (امين-آمانليغين تأمین اولونماسى قانونى) قويه سالاراق [[استقلال ماهكملرى]]نين ينيدن قورولماسينىقۇرولماسينى هاياتا گچيريب. بوبۇ قانونا اساسلاناراق بوتون موخاليفت پارتييالارينى و موخاليفت قزئتلرى باغلاتديردى. ۱۹۲۶-جى ايلده [[اوردو گنرالى]] روتبسينه خرجلنميشدى. ۱۹۲۷-جى ايلده اوز ايستيى ايله عسكرليكدن امكلى اولدواوْلدو. بوبۇ تاريخدن سونرا،سوْنرا، ينى دولتين قورولوشونداقۇرولوشوندا موستفى كامال ايله بيرليكده ن موهوم سيياسى شخسيييت كيمى كوروندو. ۱۹۳۴-جى ايلده صويادى قانونونون قويه گيرمسيندن سونراسوْنرا موستفى كامال تارافيندان اىنونو سويادى وريلدى.<ref>Hakimiyeti Milliye Gazetesi. 26 Kasım 1934</ref> ۱۹۲۴ ايلدهن ۱۹۳۷ ايله قادار باش ناضير وازيفسينى فاسيلاسيز داوام اتديريب. بوبۇ دورده اولكدكى بوتون موهوم سيياسى ديرچليش؛ اىنقيلابلارين چاتديريلماسيندا و حاياتا كچيريلمسيند، ايقتيساد سياستينده دولتچيليك پرينسيپينين قابول اديلمسينده و حاياتا كچيريلمسينده، ينى دولتين قورولماسينداقۇرولماسيندا چوخچوْخ موحوم رولو اولدواوْلدو. ۱۹۳۶-جى ايلدا آتاتورك ايله ارالاريندا بازى مسئلهلرده فكر ايريليغى باش وردى. [[درسيم وسيانى]]نين ياتيريلماسى زامانى دا فكر ايريليقلارى چيخاندا سپتامبر ۱۹۳۷ تاريخينده آتاتورك تارافيندان باش ضازيرليخ و ج.ح.پ اومومى باشچى وكيلليغى وازيفلريندن اليندى و يرينه جلال بايار تعين اديلدى. بوبۇ دورده يالنيز بويوك ميللت مجليسينده [[مالاتيا]] ميللت وكيلى اولاراخ فعالیت گوستريب.
 
=== جمهورباشقانليغى و چوخ پارتيالى دور ===
۱۰ نوامبر ۱۹۳۸ تاريخينده موستفى كامال آتاتوركون اولومو اوزرينه، ۱۱ نوامبر ۱۹۳۸ تاريخينده فوقالاده توپلانان ت.ب.م.م تارافيندان يك ديلليكله جمهورباشقانی (پرزيدنت) سچيليب. ۲۶ دكابر ۱۹۳۸ تاريخينده طوپلانان ج.ح.پ. فوقالاده قورولتايينداقۇرولتاييندا پارتييانين دغشمز اومومى صادريع سچيليب و اوزونه ملی رهبر ادى وريليب. رزيدنت سچيلمسيندن درهال سونراسوْنرا باشلايان [[۲-ينجى دونيا موهاريبسى]] دوروند، اولكنى موهاريبدن اوزاق توتماغا چاليشدى. موهاريبه ايللريندكى ايقتيسادى و سوسيال چتينليكلر ايسه دورون اونودولمايان ميراسى اولاراخ قالدى. [[۲-نجى دونیا محاربسی]]ندن درحال سونرا،سوْنرا، گرك بين الخالق سياستدكى پروسسلر، ايسترسه اولكه داخيليندكى ينى قورولوشلارقۇرولوشلار رژيمين اومومى خاراكترينده موهوم دييشيكليكلرى گوندمه كتيردى. موحاريبنين غاليبلريندن اولاناوْلان [[س.س.ر.ي]] ليدرى ىوسيف [[ايستالین]] تۆركيهدن [[قارص]]، [[اردهان]]، [[آرتوین]] و [[ساری‌قمیش]]ى ايستمسى، تۆركيهى، موحاريبنين ديغر غاليبلرى [[آمریکا بیرلشمیش اوستانلری|آ.ب.ا]] و [[انگلتره]] ايل داحا ياخين موناسيبتلره مجبور اتدى.
[[File:Roosevelt Inonu Churchill.jpg|thumb|left|300px|روزولت, چرچیل, اینونو]]
 
۱۹۴۵-جى ايلدا ياراديلان (ميللى قالقينما پارتيسى) ميللى اىنكيشاف پارتياسيندان سونراسوْنرا ۱۹۴۶-جى ايلدا ياراديلان [[دەموقرات پارتيا-تۆركيه|دەموقرات پارتيا]] (د.پ) ايله گرگين بير سچكى ياريشينا گيردى. ۱۹۴۶-جى ايلدا كچيريلن ايلك چوخچوْخ پارتيالى سچكيده آچيق سس-گيزلى تصنیف متودو ايستيفاده اولوندو و ج.ح.پ بوبۇ سچكيلرده اقتدارينى داوام اتديردى. تک باشينا ايقتيداردا اولدوغواوْلدوغو ۱۹۳۸-۱۹۵۰ دورونده توركيه ايقتيسادياتى اورتا حسابلا ايلليق %۱.۸ فايز ارتيب. بونونلا ياناشى توركيه نين اوموم داخيلى محصولو دونيا جمينين مينده ۶.۵۲سيندن مينده ۶.۴۳ونه دوشدو.<ref>{{وب قایناقلاماسی |یازار = |باغلانتی=http://www.ggdc.net/Maddison/Historical_Statistics/horizontal-file_03-2007.xls |باشلیق=Türkiye'nin GSMH'si |دیل=اینگیلیسجه | یاییملاییجی = |تاریخ = |یوخلاما تاریخی=04.11.2015 |آرشیو باغلانتی‌سی= |آرشیولنمه تاریخی=}}</ref>
 
=== ۱۹۵۰ سچكيلرى و سونراسى ===
خط ۱۲۶:
 
=== ۲۷ ماى انقلابى ===
۱۹۶۰لارا گلديكده ج.ح.پ. ايله د.پ. اراسينداكى موباحيسلار داحا دا آرتيب. حمچينين اىنونو باشدا اولماخلا ج.ح.پ. ايرلى گلنلرى اوزولرينه حوجوملار تشكيل اولونوب. ج.ح.پ. يى دستكلين قزئتلر ارد اردا اورتولوب، موخاليف ژورناليستلر حبس اولوندو. بونون اوزرينه آپرل ۱۹۶۰ تاريخينده د.پ. مطبوعاتى اراشديرماق ماقساديله طاحقيقات قوميسسياسى ياراديلماسينى ايستين قانون تكليف اتدى. بوبۇ قانوندا قوميسسيايا قزئتلری باغلاما و ژورناليست حابس اتمه سلاحييتى وريلمسى تكليف اديليردى، بونا گوره ج.ح.پ. لى وكيلار سرت بير شكيلده بوبۇ قانونا قارشى چيخدى. گوروشلر زامانى ج.ح.پ.لى وكيللره بازى محدودييتلر گتيريلدى. اىنونونون اوزونه ايسه ۱۲ ايجلاسدا ايشتيراک ياساغى وريليب. د.پ، ۱۹۶۰-جى ايلدا ۲۷ ماى اينقيلابى ايله حاكيميتدن اوزاقلاشديريب ينى قونستيتوسيا قابول اديلديكدن سونرا،سوْنرا، ۱۵ اوكتابر ۱۹۶۱-جى پارلامنت سچكيلريندن ج.ح.پ. تک باشينا ايقتيدار اولاجاق اكثریتى تأمين ایتمسى ده، بيرينجى پارتيا اولاراخ چيخاندا، ۲۴ ايل سونراسوْنرا ينيدن باش ناضير اولاراق حوكومهتى قورماقلا طاپشيريليب. بوبۇ دورده قواليسيا حوكومتلرينه رحبرليک اديب. ينى ياراديلان سياسى سيستمين ساغلام شكيلده ايشلمسى اوچون ساى گوستردى. اىنونو حوكومتى مجليسده كچيريلن بودجه سس ورمسينده رد سسلرينين قابول سسلريندن چوخچوْخ چيخماسى اوزرينه ايستفا وردى و ۲۰ فورال ۱۹۶۵-جى ايل تاريخينده يرينى [[سعاد خیری اورگوپلو]] حوكومتينه بوراخدى. ۱۰ اوکتوبر ۱۹۶۵ سچكيلرينده پارتياسينين سچكينى ييتيرمسى اوزرين، پارتيادا داخيلى فكر ايريليقلارى درينلشيب. اىنونونون دستكلدغى ''أورتهنين سولو'' سياستينين ج.ح.پ طرفيندان قابول اديلمسينه باخماياراق، پارتيا ۱۹۶۹-جى ايلدا كچيريلن پارلامنت سچكيلرى ده ييتيردى. تورک سلاحلى قولرينين ۱۲ مارت ۱۹۷۱ تاريخينده موداخيلسيندن سونرا،سوْنرا، ج.ح.پ. باش كاتبى [[بولنت اجویت]] اله مناقشهىه دوشدو. اجویته گوره، موداخلنين مقصدى، ج.ح.پ. داخيلينده حكیم اولاناوْلان أورتهنين سولو سياستينه سون قویمق و پارتيانين اقتدار اولماسينى قارشيسينى الماق. اىنونو ده موداخيليه قارشى اولدواوْلدو. موداخيلدن ۲ گون سونراسوْنرا ج.ح.پ. غروپوندا چوخچوْخ سرت چيخيش اديب؛ آنجاق ينه ده حاوانين يومشالماسى اوچون ينى قابينته ناظير ورميى قابول اديب. ينى قورولاجاققۇرولاجاق حوكومته پارتيانين اعضا وريب ورميجغى بارده يارانان موناقيشه نتيجسينده اجويت ايستفا وردى. اجويت اله گرگين موباريزيه گيردى. ماى ۱۹۷۲ تاريخينده طوپلانان ۵-نجى فوقالاده قورولتايدا،قۇرولتايدا، سياساتينى پارتياسى تصدیق ایتمهمهسى وضعیتينده ايستفا ورجغنى اچيقلايب. قورولتايداقۇرولتايدا پارتيا مجليسى اجويتن يانيندا ير الاندا دا ۸ ماى ۱۹۷۲ تاريخينده ۳۴ ايلدير وظیفە اتديغى ج.ح.پ صادرليغندن ايستفا وردى. تورك سياسى حاياتيندا پارتيا داخيلى موباريزه نتيجسينده ديشن الک اومومى باشچى اولدواوْلدو. ۴ نويابر ۱۹۷۲ تاريخينده ج.ح.پ اوزولوغوندان، ۱۴ نويابر ۱۹۷۲ تاريخينده ده وكيلليكدن ايستفا وردى.
 
== اولومو ==