آسترونومی: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
ک Beautification Vikipediya) (۲.۷)
ک clean up, replaced: سونرا ← سوْنرا, بو ← بۇ (5), اولوب ← اوْلوب, اولان ← اوْلان (2), اولدو ← اوْلدو (4), اولون ← اوْلون (4) using AWB
خط ۱:
[[فایل:Crab_Nebula.jpg|۲۵۰px|thumb|left|بوغا بورجونده کی ینگج شکیللی دومانلیق - '''[[هابل تلسکوپو|هابل تلسکوپو]]''']]
'''آسترونومییا''' ([[یونان|یونان]] سؤزو اولوباوْلوب آسترون (ἄστρον) "[[اولدوز|اولدوز]]" و نوموس (νόμος) "[[قانون|قانون]]" سؤزلرینین بیرلشمه سیندن یارانمیشدیر.) – [فارسجا] :اختر شناسی – گؤی جیسیم لری ([[قالاکتیکا|قالاکتیکا]]لار ، اولدوزلاراوْلدوزلار ، [[کومئت|کومئت]] لر (فارسجا : ستاره دنباله دار) ، [[سیاره|سیاره]] لر) ، اونلارین سیستم لرینین حرکتی ، قورولوشو ، منشاء ی و اینکیشافینی اؤیره نن علم دیر.
 
آسترونومی یا قدیم تاریخه مالیک دیر. آسترونومی یایا عاید ایلک المئنتار معلومات لار مین لرجه ایل بوندان اول بابیلده ، [[میصیر|میصیر]] و [[چین|چین]] ده معلوم ایدی. قدیم زامانلاردا آسترونومی یا بیر سیرا [[علم|علم]] لرین مجموعونا دئییلیردی. بونلارین ایچینده ناویقاسی یا ، [[مئتورولوژی|مئتورولوژی]] یا (meteorologiya) و حتی [[آسترولوژی|آسترولوژی]] یا (فارسجا:طالع بینی) دا واردی. گونوموزده آسترونومی یا دئدیکده اساس اولار اق [[آستروفیزیکا|آستروفیزیکا]] باشا دوشولور. آسترونومی یا ایکی یئره بؤلونور: نظری و ویزوال آسترونومی یا . آسترونومی یا آسترولوژی یا ایله قاریشدیریلمامالیدیر. هر ایکی سی ده اورتاق ترمین لری پایلاش سالار دا ، و اورتاق کؤکه صاحیب اولسالار دا تامام ایله آیریدیرلار.
== تاریخی اینکیشاف ==
=== آنتیک دؤور ===
آسترونومی یا معاصیر طبیعت [[علم|علم]] لرینین ان قدیمی دیر. احتمال کی ، [[تقویم|تقویم]]ه اولاناوْلان احتیاجلا بیرلیکده اورتایا چیخمیشدیر. قدیم زامانلارین آسترونوم لاری راهیب لر ، شامانلار ، درویدلر و کاهین لر ایدی. او [[زامان|زامان]] آسترونومی یا داها چوخ آسترولوژی یا ([[فارسجا|فارسجا]] : طالع بینی) ایله بوتون حساب اولونوردواوْلونوردو. بعضی فرضیه لره گؤره [[استون هنج|استون هنج]] ، [[مئزوپوتامی یا|مئزوپوتامی یا]]داکی ، [[زیگورات|زیگورات]] لار ، [[مایا|مایا]]لارین و [[چین|چین]]لی لرین پیله لی [[هرم|هرم]] لری ان قدیم رصدخانالار ایدیلر. مایا تقویم لری بوبۇ گون بئله چوخ دقیق حساب اولونوراوْلونور. عین ایله چین اولدوزاوْلدوز کاتالوقلاری دا قدیم [[آسترونومیک|آسترونومیک]] حادیثه لری اؤیرنمک اوچون قیمت لی منبع دیر.
 
=== قدیم زامانلار ===
یونان عالیم لری آسترونومی یانین اینکیشافینا خصوصی تؤحفه لر وئرمیشلر. [[ارسطو|ارسطو]] ، [[كلاوديوس بطليموس|كلاوديوس بطليموس]] ، [[هیپارکس|هیپارکس]] ، [[فالس|فالس]] ، [[آراتوس|آراتوس]] دیگر علمی کشف لرله یاناشی آسترونومی یا ایله ده مشغول اولوردولار . بطليموس سیاره لرین حرکت لرینی ایزاح ائده بیلمک اوچون ژئوسنتریک نظریه سینی ایشله یب حاضیرلامیشدی.
 
=== ژئوسئنتریک نظریه ===
[[روما ایمپری یاسی|روما ایمپری یاسی]]نین سقوطوندان سونراسوْنرا [[آوروپادا|آوروپادا]] علمی اینکیشاف دایاندی. کلاسیک دؤور [[آسترونومیک|آسترونومیک]] معلومات لاری اونودولدو و خریستیانلیغین دستکله دییی غیری علمی نظریه لر یایلماغا باشلادی. لاکین بوبۇ دؤورده [[مسلمان|مسلمان]] و [[هیند|هیند]] [[عالیم|عالیم]] لری آسترونومیک مشاهیده لری آپاریر و آنتیک یونان مولیف لرینین علمی اثرلرینی عربجه یه چئویریردی لر. [[خاچ یوروش|خاچ یوروش]] لر (صلیبی ساواشلار) زامانی مسلمان عالیم لرینین اثرلری ده آوروپادا تانینماغا باشلاندی. کیلسه بوبۇ یئنی بیلگی لرله باریشماق ایسته میردی. [[ژئوسئنتریک سیستمی|ژئوسئنتریک سیستمی]] قبول ائتمه ین عالیم لر تعقیب اولونوردواوْلونوردو.
 
=== هئلی سئنتریک نظریه ===
[[نیکلای کوپرنیک|نیکلای کوپرنیک]] طرفیندن ۱۵۴۳ – جو ایلده نشر اولوناناوْلونان "گؤی جیسیم لرینین فیرلانماسینا دایر"(De revolutionibus orbium coelestium) اثری آسترونومی یا تاریخینده اینقیلاب ساییلیر. کوپرنیک سیستمینه گؤره ، یئر اؤز اوخو اطرافیندا و دیگر سیاره لرله بیرلیکده گونش اطرفیندا فیرلانیردی. بوبۇ ایدعا کیلسنین ([[کلیسا|کلیسا]]) یئر کایناتین مرکزی دیر تزیسینه قارشی اولدوغونداناوْلدوغوندان فلسفی و دینی چئوره لرده بؤیوک های کوی قوپماسینا سبب اولدواوْلدو. کوپرنیکین ایدعاسی بوبۇ ایدی کی اونون سیستمی حسابلامالاری آسانلاشدیریر. او همچینین [[سیاره|سیاره]] لرین [[گونش|گونش]] اطرافیندا تام دؤور(siderik periodlarını) و اونلارین گونشه قدر اولاناوْلان مسافه لرینی آسترونومیک واحید اولاراق حسابلامیشدی.
 
=== براخ و کئپلر ===
«https://azb.wikipedia.org/wiki/آسترونومی»-دن آلینمیش‌دیر