چای (جوغرافیا): نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
ک Beautification Vikipediya) (۲.۷)
ک clean up, replaced: اساسن ← اساساً , اولان ← اوْلان (5) using AWB
خط ۱:
'''چاي''' ـ قورودا اؤزونون عمله گتيرديگي ياتاق اوزره حرکت ائدن [[سو]] آخيني. هر بير چايين اوزونلوغو، دره‌سي‌نين ائني، دوشمه‌سي، مئييلليگي، آخين سورعتي، سو صرفي، آسيلي مادده‌لرين ميقداري، سويون شیمیایی ترکيبي، حوزه‌سي‌نين ساحه‌سي ايله سجيييله‌نير.
 
== چايين منبعيي ==
چايين باشلاديغي يئره چايين منبعيي دئييلير. چايين منبعيي داغ بوزلاغي، گؤل، باتاقليق، بولاق اولا بيلر. مثلا آنقارا چايي بايکالدان، آمودريا بوزلاقلاردان، دنئپرين ساغ قولو اولاناوْلان پرئپيت چايي پريپئت باتاقليغيندان، آذربايجان چايلارينين بعضيلري ايسه بولاقلاردان باشلايير.
 
== چايين مصبّي ==
چايين تؤکولدويو يئره ايسه چايين مصبي دئييلير. چايين مصبي گؤل، باتاقليق، اوکئان، دنيز، کؤرفز، بوغاز (چاي)، ديگر چاي اولا بيلر. چايين عمله گتيرديگي و اونون آخيما اويغون منبعييندم منصبينه دوغرو مئييللي اولاناوْلان نيسبتن ائنسيز، اوزونسوو چؤککلييه چايين دره‌سي دئييلير.
 
چاي مصبده گئنيشلنه‌رک تؤکولدويو حوزه‌يه دوغرو "کؤرفز"يارادارسا، بئله مصب ائستواري آدلانير. منصبي ائستواري اولاناوْلان چايلارين بعضيلري: اوب، يئنيسئي، پارانا، آمازون، کولوريدو، کولومبييا، موررئي، موقدس لاورئنتي و س. ائستواري دونيا اوکئانينا تؤکولن، يوکسک آخين سورعتينه ماليک اولاناوْلان داغ چايلاريندا يارانير.بئله کي،چايين گتيرديگي برک مادده‌لر يوکسک سورعت حسابينا آشاغي آخاردا توپلانمير، بيرباشا تؤکولدويو هؤوزه‌نين ايچريلرينه دوغرو آپاريلير (کونقو، يئنيسئي، تاخو، کولورادو و س.داغ چايلاري). بير چوخ دوزنليک چايلاريندادا ائستواري يارانير (امازون، موقدس لاورئنتي، اوب و س.) بونون سببلريندن بيريمنسبده باش وئرن يوکسک اوکئان قابارما و چکيلمه‌لريدير. قابارما زاماني چايدا سو منصبدن گئرييه دوغرو آخير کي،بونا قابارما بورو دئييلير. ائستوارينين يارانماسينين ديگر سببي منصبدن کئچن اوکئان جريانلاريدير.جريانلار منصبده توپلانان چؤکونتولري اوکئانين درينليکلرينه آپارير.
 
== چاي دره‌لري ==
منشايينه گؤره چاي دره‌لري اساسناساساً ائروزييا منشالي اولور. لاکين بعضي چايلارين دره‌لري تئکتونيک چؤککليکده يئرلشير. اورتا و آشاغي آخارلاردا چايين دره‌سي خئيلي گئنيش اولارسا،ونا چاي واديسي دئييلير.مثلا؛ نيلين، کورون، قانقين واديلري کيمي. چاي دره‌سينين سو ايله اؤرتولو حيصه سينه ياتاق دئييلير. چاي منصبده چوخلو قوللارا آيريلاراق دئلتا عمله گتيرير.
 
== چايين دئلتاسي ==
دئلتا چايين آشاغي آخاريندا سورعتينين آزالماسي حسابينا توپلانان چؤکونتولر نتيجه‌سينده آللوويال دوزنليکلره چئوريلير و تدريجن بؤيويور. منصبينده دئلتا اولاناوْلان چايلارين بعضيلري: لئنا، نيل، ميسسيسيپي، اورينوکو، وولقا، کور، نيگئر، دوناي، قيزيليرماق، هيند، قانق-براهماپوترا، ايراوادي، خوانخئ و س.
 
== مشهور چايلار ==
* [[آمازون|آمازون]] ـ [[برزیل]]
* [[آمودريا|آمودريا]] ـ [[اورتا آسیا|اورتا آسیا]]
* [[آمور|آمور]] ـ [[اوزاق دوغو|اوزاق دوغو]]
* [[آرکانزاس|آرکانزاس]] [[چای|چای]]
* [[ويسلا|ويسلا]] ـ [[هولند]]
* [[ولقا|وولگا]] ـ [[روسیه]]
* [[گنگ]] ـ [[هیندوستان]]
* [[دنئپر|دنئپر]] ـ [[دوغو اوروپا|دوغو اوروپا]]
* [[دون|دون]] ـ [[روسیه]]
* [[دونای|دونای]] ـ [[اوروپا]]
* [[نیل چایی|نیل]] ـ [[آفریقا]]
* [[کورا|کورا]] ـ [[گونئی قافقاز|]]
* [[آراز]] ـ [[گونئی قافقاز]]
* [[آراز|آراز]] ـ [[گونئی قافقاز|گونئی قافقاز]]
 
== قایناقلار ==