تومریس: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
ک clean up, replaced: اولان ← اوْلان , بو ← بۇ (11), چوخ ← چوْخ using AWB
خط ۱:
[[فایل:Tomyris Plunges the Head of the Dead Cyrus Into a Vessel of Blood by Alexander Zick.jpg|200px|thumb|left]]
'''تومریس ـ''' ماسساکئت [[تورک|تورک]]‌لری‌نین ایمپیراتوریسی، کوروش‌و اؤلدورن حؤکمدار.
 
== تاریخی قایناقلاردا ==
[[هئرئدوت|هئرئدوت]]ون کيتابيندا يئر آلان افسانوي اولایلاردان بيري ده ايران شاهي [[کوروش|کوروش]]ون ائرادان قاباق 529-جو ايلده اؤلدورولمه سي ايله باغليدير.
 
کوروش بوگونکو [[آذربایجان|آذربایجان]] توپراقلاریندا ، [[آراز|آراز]] چاييندان قوزئیینده يئرلشن [[ماسساکئت|ماسساکئت]] شاهلیغینا يوروشو زاماني اؤلدورولموشدو.
 
بو روايتين قهرماني ماسساکئتلرين اؤلدورولموش شاهي‌نين دول قاديني توميريس دير.
 
هئرئدوت يازير: " ماسساکئت‌لر، دئييلنه گؤره، چوخ‌سايلي و جسور بير طايفا اولوب. اونلار ايسسئدونلارلا قارشي-قارشييا، گونشين دوغوشو ايستيقامتينده دوغودا، آراز چايي نين آرخاسيندا ياشاييرديلار. " بعضیلری اونلاري [[ایسکيف|ایسکيف]] طايفالاريندان سايير. ماسساکئتلرين شاهي اؤلموش، طايفانين باشينا اونون دول قاديني توميريس کئچميشدي. کوروش اؤز ائلچيلريني گؤندره رک، اونونلا ائولنمک ايسته ديگيني بيلديردي. آنجاق توميريس آنلادي کي، کير اونونلا ائولنمک يوخ، بوبۇ يوللا ماسساکئت چارليغيني اله کئچيرمک ايسته يير و ائله بونا گؤره ده همين تکليفي ردد ائتدي. بئله اولدوقدا کوروش حيله گرليکله اؤز ايستگينه نايل اولا بيلمه ديگيني گؤروب، ماسساکئتلر اوزرينه آچيق هوجوما کئچدي. آراز چاييندان کئچمک اوچون کير گميلردن کؤرپو دوزلتمک و همين گميلرين اوزرينده قوللـه لر قورماق حاقدا امر وئردي.
 
کوروشون قوشونو بوبۇ ايشلرله مشغول اولارکن توميريس جارچيلاري چاغيريب، اونلارين ديلي ايله کوروشا بئله بير موراجيعت ائتدي: " ائي ميدييا حؤکمداري! اؤز نيتيندن گئري چکيل. آخي سن ايره‌ليجه‌دن بيله بيلمزسن کي، بوبۇ کؤرپولرين قورولماسي سنه خئييردير، يوخسا زييان؟ بوبۇ ايشين باشيني بوراخ، گئت اؤز اؤلکنده شاهليق ائله و بيزيم اؤز اؤلکه ميزده حؤکمرانليق ائتمه ميزه پاخيلليغين توتماسين. آنجاق سن البت کي، بوبۇ مصلحته قولاق آسماياجاق و اؤز بيلديگين کيمي حرکت ائده جک، آراميزداکي باریشی پوزاجاقسان. اگر سن ماسساکئتلرين اوزرينه هوجوما کئچمگي بئله چوخچوْخ ايسته ييرسنسه، کؤرپو قورولماسيني داياندير. راحاتجا اؤلکه ميزه گير، بيز قوشونلاريميزي چايدان اوچ گونلوک مسافه يه گئري چکريک. يوخ، اگر سن بيزي اؤز تورپاغينا بوراخماق ايسته ييرسنسه، ايشيني داوام ائلتدير. " بوبۇ موراجيعتدن سونرا کوروش فارس اعيانلاريني اؤز يانينا چاغيرتديريب، اونلاردان مصلحت ايسته يير. هامي بير آغيزدان مصلحت گؤرور کي، توميريسين قوشونونو بورادا گؤزله مک داها مقصدويغوندور.
[[فایل:Tomyris-Castagno.jpg|200px|thumb|left|تومریس آنا]]
موشاويره ده ايشتيراک ائله ين ليدييالي کرئز ايسه بوبۇ قرارين علئيهينه چيخير. " منه بئله گلير کي، بيز گرک چايي کئچه رک، اؤلکه نين ايچريلرينه دوغرو ايره ليله يک. اونلار گئري چکيلديکجه بيز ايره ليله يک. من بيلن فارس حيات طرزي نين گؤزلليکلري و بيزيم آلديغيميز بؤيوک حض و لذتلر ماسساکئتلره معلوم دئييل. بونا گؤره ده من دوشونورم کي، بيز گرک اؤز دوشرگه ميزده اونلار اوچون قوناقليق دوزلدک، چوخلو قويون کسک، ماسالارين اوستونه شراب و جوربجور يئمکلر دوزک. بوتون بونلاردان سونرا آز ميقداردا قوشونو اوردا ساخلاييب، قالانلاري ايله چايا طرف گئري چکيلک. اگر من اؤز دوشونجمده يانيلميرامسا، دوشمن بوبۇ تله يه دوشه رک، اؤزونو نئعمتلريميزين اوستونه آتاجاق و بيزيم بؤيوک هونرلر گؤسترمه ميز اوچون شراييط ياراناجاقدير. "
 
بئله ليکله، مشورتچيلرين فيکيرلري هاچالانير.کوروش اؤزونون اولکي فيکريندن داشيناراق، کرئزين تکليفينه طرفدار چيخير. شاه توميريسه خبر گؤندرير کي، بيز سنين اؤلکنه کئچمک ايسته ييريک، گئري چکيل. توميريس ده سؤزونه عمل ائده رک قوشونونو گئري چکير. بئله اولدوقدا کوروش کرئزي اؤز واريثينه- اوغلو کامبيزه حواله ائدير. شاه اوغلوندان ايصرارلا خواهيش ائدير کي، کرئزه حؤرمت گؤستريلسين و (گر ماسساکئتلر اوزرينه هوجوم باش توتماسا) اونو حيمايه ائتسين. بئله ليکله، کير کامبيزي ايرانا گؤندريب، اؤزو قوشونلا بيرگه چايي کئچير. بير گونون ايچينده آرازي کئچن کوروش کرئزين تکليفينه عمل ائدير. دوشرکه سينده ان ضعیف دسته سيني قوياراق، اؤزو گوجلو قوشونلاري ايله گئري چکيلير. ماسساکئت حيصه لري دوشرگه يه هوجوم چکيب، ضعیف فارسلارا قلبه چالير. کرئزين دئديگي کيمي، غلبه ني قئيد ائتمک ده ياددان چيخمير. يئييب-ايچديکدن سونرا ماسساکئتلري يوخو توتور. بئله ليکله، اونلار يوخودا ايکن فارسلارين هوجومونا معروض قالير، بير چوخلاري اؤلور، بير چوخلاري ايسه اسير دوشورلر. ماسساکئتلرين سرکرده سي، توميريسين اوغلو اسپارقاپيس ده اسير دوشنلرين ايچريسينده ايدي.
 
توميريس قوشونونون و اوغلونون عاقيبتيندن خبر توتان کيمي کوروشون يانينا چاپار گؤندرير. چاپار دئيير: " قانيچن کوروش! اؤز هونرينله اؤيونمه! شراب باشا ووراندا سيز فارسلار بوبۇ اوزوم سويوندان مست اولور و لياقتسيز سؤزلر دانيشارسينيز. باخ، ائله همين زهريمارلا دا سيز منيم اوغلومون قوشونونا قاليب گليبسيز. اگر حيله ايله غلبه چالماسايدينيز، شرفلي دؤيوشده سيلاح گوجونه هئچ نه ائله يه بيلمزدينيز. ايندي گل ماسساکئتلرين اوچونجو حربي حيصه سيني يئنندن سونرا خوشلوقلا منيم مصلحتيمه قولاق آس: اوغلومو قايتار و نئجه گلميسنسه، ائلجه ده ساغ-سالامات چيخ گئت. اگر بونو ائتمه سن، آند اولسون بوتون ماسساکئتلرين پناهي اولاناوْلان گونش آللاهينا کي، من دوغرودان دا سني قان گؤلونده بوغارام. "
 
[[فایل:Tomiris.jpg|400px|thumb|left|تومریس آنا و کوروشون کسیلمیش باشی]]
کوروش ايسه بوبۇ سؤزلره اهميت وئرمه دي. توميريسين اوغلو اسپارقاپيس شرابين دوماني باشيندان چکيلن کيمي هانسي وضعيته دوشدويونو آنلايير و کوروشدان اللريني آچديرماسيني خواهيش ائدير. اللري آچيلان کيمي شاهزاده اؤزونو اؤلدورور.
 
توميريس کوروشون مصلحته قولاق آسماديغيني بيلن کيمي اؤز قوشونو ايله فارسلار اوزرينه هوجوما کئچير. بو، منيم ظنيمجه، باربارلار آراسيندا باش وئرميش ان قانلي دؤيوش ايدي. دؤيوشون گئديشي حاقدا منه معلوم اولانلار بونلاردير: اولجه دوشمن قوشونلاري اوز-اوزه دوراراق، اوزاقدان بير-بيريني اوخا توتدولار. سونرا نيزه و خنجرله ال به ياخا دؤيوشه کئچديلر. دؤيوش اوزانير، هئچ کيم گئري چکيلمک ايستميردي. نهايت، ماسساکئتلر غلبه چالديلار. آز قالا فارسلارين هاميسي دؤيوش مئيدانيندا هلاک اولدو. کوروشون اؤزو ده اؤلدورولدو. اونون 29 ايلليک حاکيميتينه سون قويولدو. توميريس شراب باده سيني اينسان قاني ايله دولدوراراق، کوروشون جسديني تاپماغي امر ائتدي. اونون باشيني بادنين ايچينه سوخاراق.بئله سؤيله دي: " من ساغ قالسام دا، سن مني محو ائتدين. سن حيله گرليکله منيم اوغلومو اليمدن آلدين. من دئميشديم کي، سنه قان ايچيرده جگم. ايندي نه قدر ايسته ييرسن، ايچ بوبۇ اينسان قانيندان. "
 
بئله ليکله، فارسلارين بؤيوک ميدييانين خاراباليقلاري اوزرينده قوردوقلاري ايران دؤولتي نين ايلک شاهي شرفسيز شکيلده قادين الينده محو اولدو.
«https://azb.wikipedia.org/wiki/تومریس»-دن آلینمیش‌دیر