قازان: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

[[آلتین اوردو]] دؤولتی‌نین داغیلماسیندان سوْنرا 1437-جی ایلده یارادیلان [[قازان خانلیغی]]نین پایتاختی اوْلان قازان، بۇ تاریخدن اعتیبارن اهمیتلی بیر تیجارت مرکزی اوْلدو. [[سیبیر]] و [[اورتا آسیا]]یا نقلیات یوللاری اوزرینده یئرلشمه‌سی، منطقه‌ده یای آیلاریندا یارادیلان یارمارکالار، شهرین تیجارت و سیاسی اهمیتینی آرتیریب. شهر قیسا بیر مودتده مسجید، سارای، مدرسه کیمی موختلیف ایسلامی اثرلرله تزیین ائدیلیب و ایدیل-اورال بؤلگه‌سینین ان اهمیتلی شهرلریندن بیری حالینا گلدی. آنجاق خانلیق داخیلی چکیشمه‌لر و داواملی روس تزییقی نتیجه‌سینده شهر 1552-جی ایلده روسلارین الینه کئچدی. شهرده یئرلشن خان سارایی، نورعلی و قول شریف مسجیدلری، خان قبیریستانلیغی کیمی بیر چوخچوْخ ایسلامی اثر اورتادان قالدیریلدی. فقط بۇ گون ده مؤحکم دایانماقدا اوْلان سویوم بیکه میناره‌سینه توخونولمادی. قیرمیزی کرپیجدن تیکیلمیش 53 متر یوکسکلیگینده‌کی بۇ میناره، قازان قالاسی‌نین ده ایچینده اوْلدوغو شهرین ان یوکسک نؤقطه‌سینده اینشا ائدیلمیشدیر. بۇ گون کرئمل آدلاندیریلان بۇ بؤلگه، 2001-جی ایلده [[یونئسکو]] طرفیندن "تاریخی ایرث" اولاراق قبول ائدیلیب. 1998-جی ایلده بورایا [[قول شریف]] آدیندا دؤرد میناره‌لی بیر مسجید تیکینتیسینه باشلانیلیب.

[[چاریچه ایکینجی کاتئرینا]] 1767-جی ایلده کازانی زیارت ائدیب. بۇ صفر زامانی موسلمانلار اونا موراجیعت ائده‌رک، مسجید تیکینتیسی اوچون ایجازه ایسته‌دیلر. کاتئرینانین وئردیگی ایجازه ایله موسلمانلار قازانین روسلار طرفیندن فتحیندن سوْنرا ایلک مسجیدی 1766-جی ایلده اینشا ائتدیلر. بۇ مسجید بۇ گون [[مرجانی مسجیدی]] کیمی تانینیر. شهرده‌کی ایکی مسجید 1768-جی ایلده آپانایئو عاییله‌سی طرفیندن تیکدیریلیب. 1771-جی ایلده آخوندوو و آپانای مدرسه‌سی آچیلدی. 1774-جی ایلده ایدیل-اورال بؤلگه‌سینده چارا قارشی بؤیوک بیر عوصیان تشببوثو باشلادان [[پوگاچئو]]، قازانی اله کئچیردی. عوصیان زامانی شهرده چیخان یانغین اوچ گون داوام ائتدی. تاریخی آبیده‌لرین چوخو بۇ یانغین زامانی یوخ اوْلدو، تکجه شهرین قالاسی سالامات قالدی. بۇ عوصیان جهدی‌نین یاتیریلماسیندان سوْنرا یئنی‌دن قازانین آبادلیغینا باشلاندی. 1791ده ایلک روس تئاتری، 1786دا باریت کارخاناسی و 1797ده دوخوونی آکادئمییا (روحانی بیلیم‌یوردو) آچیلیب. 1785-جی ایلده یئنی اراضی کئچیرمه‌سی زامانی ایدیل و [[کاما]] چایلاری آراسینداکی یئرلر کازان قوبئرنییاسینا باغلاندی. 1804-جی ایلده [[کازان اونیوئرسیتئتی]] آچیلیب. بۇ گون هله ده خیدمت وئرمکده اوْلان اونیوئرسیتئتین اساس بیناسی 1805-1814-جی ایللرده اینشا ائدیلیب. 1800-جی ایلده شهرده ایلک مطبعه، 1809-جی ایلده اونیوئرسیتئت مطبعه‌سی، 1811-جی ایلده ده ایلک کیتاب ماغازاسی آچیلیب. کازاندا شرق مطبعه‌سی (ازیاتیسکی تیپوگرافیی/آسیا چاپخاناسی) آدلی ایلک عرب حرفلی مطبعه ده یئنه 1800-جی ایلده آچیلیب. بۇ مطبعه‌ده 1802-1810 تاریخلری آراسیندا 50 مینه یاخین موختلیف دینی کیتابلار و [[قورآن]] نشر ائدیلیب. ایکینجی عرب حرفلی مطبعه 1802-جی ایلده خاقان اونیوئرسیتئتینده آچیلدی. بۇ ایکی مطبعه 1829-جی ایلده بیرلشدیریلدی. خاریطونوو مطبعه‌سی، قازانداکی عرب قرافیکالی مطبعه‌لرین ان یاخشیلاریندان بیری ایدی. بۇ مطبعه‌ده 1909-جی ایله قدر 2 میلیون یاخین ایسلامی اثر نشر ائدیلیب. [[سیبیریا]]نین یاشاییشا آچیلماسیندان سوْنرا شهرین تیجارت اهمیتی داها دا آرتدی. ییرمینجی یوزایلده قازان، روسییا ایمپئرییاسینین ان اؤنملی تیجارت و مدنیت مرکزلریندن بیری حالینا گلدی. 2 یانوار 1848ده ایلک بانک، 24 مای 1850ده ایلک قیز لیسه‌سی، 1860دا ایلک دری کارخاناسی (الافوزوو)، 1865ده شهر کیتابخاناسی، 1876دا تاتار موعلیم مکتبی، 1881 ایلک موسیقی مکتبی آچیلدی. شهرین ان بؤیوک کیتابخاناسی اوْلان کازان دؤولت اونیوئرسیتئتینین کیتابخاناسی (نااوچنایا بیبلیوتئکا ایمئنی ن. ای . لوباچئوسکوگو//لوباچئوسکو آدینا علمی کیتابخانا) 1814-جی ایلدن اعتیبارن کیتاب توپلاماغا باشلادی. 1907-جی ایلده 18.508 نفرین ایستیفاده ائتدیگی کیتابخانادا 160 مین جیلد کیتاب وار ایدی. 1997 سایینا گؤره کیتابخانادا 4.700 مین جیلد کیتاب وار. بۇ کیتابلارین 153 مین جیلدی تاتارجا، 23 مین جیلدی ده عرب قرافیکالی باسما و الیازماسی‌دیر. شهرده‌کی دیگر بیر اهمیتلی کیتابخانا ده تاتاریستان میللی کیتابخاناسیدیر. بۇ کیتابخانادا ده 3.700.000 اوچ میلیون یئددی یوز مین جیلد کیتاب وار و بونلارین 80.000 هشتاد مین جیلدی [[تاتارجا]]دیر.

قازان 27 مای 1920ده قورولان [[تاتاریستان موختار رئسپوبلیکاسی]]نین پایتاختی اوْلدوقدان سوْنرا سورعتله اینکیشاف ائتمه‌یه باشلادی. 1926دا مسافر آوتوبوسلاری ایشه باشلاییب. 1928ده کانالیزاسییا تیکینتی‌سینه و یئنی منزیل تیکینتی‌سینه باشلاندی. 1932-جی ایلده آویاسییا اینستیتوتو و کینو فیلمی ایستحصال ائدن بیر کارخاناسی آچیلیب. 13 آپرئل 1945ده روسییا علملر آکادئمییاسینین قازان شؤعبه‌سی آچیلیب. 1954-جی ایلده شهره قاز کمرلری چکمه‌یه باشلادی. قازان اونیوئرسیتئتی، پئداقوژی اونیوئرسیتئتی، تئخنیکی اونیوئرسیتئت، کونسئرواتورییا و موختلیف عالی مکتبلر، شهرده‌کی ان موهوم تحصیل موسسیسه‌لردیر. ائلملر آکادئمییاسینا باغلی موختلیف اینستیتوتلار ده اونیوئرسیتئت سوْنراسی تحصیل وئریلیر. گالیاسکئر کامال، کریم تینچورین، موسا جلیل، کاچالوو درام تئاتری شهرده‌کیان بؤیوک تئاتر. [[عبدالله توقای]]، [[ولادیمیر لنین]]، [[موسی جلیل]]، قورکی و دؤولت موزه‌سی (700 مین پارچا کوللئکسییاسی وار) شهرده‌کی اهمیتلی موزه. کوممونیست دؤورده اینشا ائدیلن یئنی مکتب بینالاری، پارلامئنتبینالاری،مجلیس بیناسی، سیرک و تاتاریستان اوتئلی شهرده‌کی گؤرکملی بینالاردان بعضیلریدیر. 1990دان سوْنرا تورکلر طرفیندن اینشا ائدیلن ایدمان سارایی، پرامیت (ایلنجه مرکزی)، سافار اوتئلی و فیلارمونییا سالونو شهرده‌کی موعاصیر بینالاردان بعضیلریدیر. همچنین 1990دان سوْنرا قازانین تئز تئز هر محلله‌سینده اینشا ائدیلمه‌یه باشلایان موختلیف معمارلیق کیچیک مسجیدلر و کیلسه‌لر ده شهره چوخچوْخ دینلی بیر کیملیک وئرمیشدیر. دؤولت موزه‌سی، توقای موزه‌سی، میللی کیتابخانا بیناسی، اوپئرا بیناسی، مرجانی، آپانای، بورنای، ائجیم (زیموو)، اؤرتویون بازاری و سولطان مسجیدلری ایله سانکت-. پاوئل و سانکت-پئتئربورقدا پیوتر کیلسه‌لری، قازانداکی موهوم تاریخی اثرلردیر.

قازاندا طیاره، دیک‌اوچان، اوپتیک آلتلر، طیببی جیهازلار، نئفت-کیمیا، کومپرئسسور، طبیعی گاز آلتلری، آیاققابی، دری، صابون، خز و شیمیایی مادده ایستحصال ائدن چوخچوْخ سایدا کارخانا وار. بوندان باشقا، پامبیقلی توخوما، شکولات و ارزاق ایستحصالی ده آپاریلیر. کئچمیش شوروی-نین بوتون شهرلرینده اوْلدوغو کیمی، قازاندا دا منزیللر شهرین کناریندا، موازی و شاقولی اولاراق پلانلاشدیریلمیش گئنیش و اوزون کوچه‌لرین کنارلارینا اینشا ائدیلمیشدیر. شهرده‌کی بوتون بینالار مرکزی سایدیم ایله قیزدیریلیر و ایستی سو وئریلیر. نقلیات تراموای، ترالئیبوس و آوتوبوسلارلا تأمین ائتمکده اوْلوب 1998-جی ایلده مترو تیکینتیسینه باشلانمیشدیر.

کازاندا شرق مطبعه‌سی (آزیاتیسکی تیپوگرافی-ی//آسیا چاپخاناسی) آدلی ایلک عرب حرفلی مطبعه 1800-جی ایلده (روسییادا ایلک مطبعه 1563-جی ایلده موسکوادا آچیلیب) آچیلیب و 1802-جی ایلدن اعتیبارن بۇ مطبعه [[عبدالعزیز بورناشوف]] آدلی بیر [[تاتار]] طرفیندن ایشله‌دیلمه‌یه باشلاندی. قیسا بیر مودت سوْنرا مطبعه قازان زنگین آپانایوف آدلی شخصه ساتیلیب. 1802-1810 تاریخلری آراسیندا بۇ مطبعه‌ده 50 مینه یاخین موختلیف دینی کیتابلار و قورآن نشر ائدیلیب. ایکینجی عرب حرفلی مطبعه 1802-جی ایلده خاقان اونیوئرسیتئتینده آچیلدی. بۇ ایکی مطبعه 1829-جی ایلده بیرلشدیریلدی. هاریتانوو مطبعهسی کازانداکی عرب قرافیکالی مطبعهلرین ان یاخشیلاریندان بیری ایدی. بۇ مطبعه ده 1909-جی ایله قدر 2 میلیون یاخین ایسلامی اثر چاپ ائدیلیب. قازانداکی بۇ اوچ 1892-1899 ایللری آراسیندا 276 مین قوران چاپ ائدیلیب. 1917 اینقیلابیندان اول شهرده "اولدوز" ،"اخبار" ،"الایصلاح" ،"الدین و الأدب" ،"برادران کریموفلار" ،"شرق (908دئن اعتیبارن نومون)" ،"بیان الحق" ،"میلت" کیمی موسلمان مطبعه‌لرینین یاناشی حسینف و واریثلری کیتاب ماغازاسی (1880)، برادران کریموفلار، علی قادیروف، میلت، معاریف، سحر، احمد گرای حسینوف شرکاسی کیمی چوخچوْخ سایدا ایسلامی اثر ساتان کیتاب ماغازالاری دا وار ایدی. 1871-جی ایلده کازاندا ایلک تاتارجا سالنامه (کالئندار/تقویم) [[قیوم ناصری]] طرفیندن آلینماغا باشلاندی. 1905 بیر روس اینقیلابیندان سوْنرا باشلایان یوموشالما دؤوروندن 1917 ایحتیلالینه قدر قازاندا چیخاران عرب قرافیکالی مودتلی نشرلر بونلار ایدی:

#[[ائسکيشئهير]]، [[تورکیه]]

#[[آنتاليا]]، [[تورکیه]]

فایل:Kazan church edit1.jpg| قازاندا بیر کیلیسه