قازان: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
ک clean up, replaced: پایتاختی ← باشکندی (4), ← (30) using AWB
خط ۱:
{{شهر
|شهرین آدی= قازان <br>Kazan<br>Казань
|شهرین شکیل آدی=
|شهرین بایراغی= Flag of Kazan (Tatarstan).png
|شهرین نیمادی= Coat of Arms of Kazan (Tatarstan) (2004).png
خط ۹:
|خریطه‌نین اولچوسو=
<!--شهرین خریته اوزرین‌ده ایشاره‌لنمه‌سی-->
|pushpin_map =
|pushpin_label_position=
|lable =
|name = =
|name pushpin_mapsize =
|pushpin_mapsize =
|latd=۵۵|latm=۴۷|lats=|latNS=N
|longd=۴۹|longm=۰۷|longs=|longEW=E
خط ۲۵:
|اهالی ایل= 2010
|سوی و دیل =
|مذهب و دین=
|اهالی سیخینتی سی=
|نقلیات واسیطه‌سی کودو=
|تلفن کودو=
|پست ایندکسی=
|ایجرا باشچی‌سی=
|ایجرا نوماینده‌سی=
|بلدیه باشچی‌سی=
|اینترنت سایتی= [http://www.kzn.ru/]
|ساعات قورشاغی=
}}
خط ۴۳:
== تاریخ ==
شهره آدینی وئرن قازان (کازانکا) چایی‌نین [[ایدیل]] (وولقا) چایلا بیرلشدیگی و ایدیلین بیر دیرسک شکلینی آلدیغی یئرده قورولوبدور. بؤلگه‌ده اوْلان داش دؤورونه عایید یاشاییش ایزلری و شهرین 7 کم. اطرافیندا اوْلان تونج دؤورو اثرلری ایله دمیر دؤورونون باشلانغیجینا عایید قبیرلر بؤلگه‌نین قدیم دؤورلردن بری یاشاییش آلانی اولاراق سئچیلدیگینی ثوبوت ائدیر. قازان شهرینین ایچینده اوْلدوغو بۇ جوغرافی اراضی، اوچونجو یوز ایلدن اعتیبارن ده موختلیف تورک دؤولتلرینین حاکیمیت مئیدانی ایچینه گیرمه‌یه باشلامیشدیر.
قازان، 1437-1552 ایللری آراسیندا [[قازان خانلیغی]]نین پایتاختی،باشکندی، 1708-1920-جی ایللر آراسیندا [[کازان ویلایتی]]نین (قوبئرنییا) مرکزی، 27 مای 1920ده تاتاریستان موختار سووئت سوسیالیست جومهوریتنین، 30 آوقوست 1990دا تاتاریستان سووئت سوسیالیست جومهوریتنین، 7 فئورال 1992دئن اعتیبارن ده روسییا فئدئراسییاسینا باغلی [[تاتاریستان جمهوریتی]]نین پایتاختیباشکندی اوْلدو.
[[ایدیل بولقار دؤولتی]]نین عبدالله خان زامانیندا انقراضا اوغراماسی ایله خانین ایکی اوْغلو عالیم‌بئک و آلتین‌بئک، قازان چایی بویونا گله‌رک کؤهنه قازان آدلاندیریلان شهری قوردولار. بۇ شهر بوگونکو قازان شهرینین 45 کم یوخاریسیندا یئر آلیردی. شهر داها سوْنراکی تاریخلرده ایدیل چایینین آغزینا کؤچدو و بۇ گون قازان آدلاندیریلان شهر قورولموش اوْلدو. شهرین آدینین قازان چاییندان گلدیگی معلوم اولماقلا برابر قازان چایینا بۇ آدین نه اوچون وئریلدیگی بیلینمیر. و. رادلوفف، م. هودیاکوو، آ. ن. سئرگئئو، پ. ای . ریچکوو، آ. ب. تایماس، ن. باژئنوو، م. پئنیگئن، م. س. شپیلئوسکیی و ه. ق. بوشکانئتس، قازان آدینین قازان چاییندان گلدیگینی، قازان چایینا ده بۇ آدین دیبینده‌کی درین چوخورلاردان گؤره وئریلدیگینی یازیرلار. ک. فوکس، آ. س. دوبرووین، [[شهاب‌الدین مرجانی]] و ن. پ. زاگوسکین، قازان شهرینی قازان خان و یا قازان آدلی بیر شخصین قوردوغونو و شهره بۇ سببله قازان آدینین وئریلدیگینی ایدیعا ائدیرلر.
[[آلتین اوردو]] دؤولتی‌نین داغیلماسیندان سوْنرا 1437-جی ایلده یارادیلان [[قازان خانلیغی]]نین پایتاختیباشکندی اوْلان قازان، بۇ تاریخدن اعتیبارن اهمیتلی بیر تیجارت مرکزی اوْلدو. [[سیبیر]] و [[اورتا آسیا]]یا نقلیات یوللاری اوزرینده یئرلشمه‌سی، منطقه‌ده یای آیلاریندا یارادیلان یارمارکالار، شهرین تیجارت و سیاسی اهمیتینی آرتیریب. شهر قیسا بیر مودتده مسجید، سارای، مدرسه کیمی موختلیف ایسلامی اثرلرله تزیین ائدیلیب و ایدیل-اورال بؤلگه‌سینین ان اهمیتلی شهرلریندن بیری حالینا گلدی. آنجاق خانلیق داخیلی چکیشمه‌لر و داواملی روس تزییقی نتیجه‌سینده شهر 1552-جی ایلده روسلارین الینه کئچدی. شهرده یئرلشن خان سارایی، نورعلی و قول شریف مسجیدلری، خان قبیریستانلیغی کیمی بیر چوْخ ایسلامی اثر اورتادان قالدیریلدی. فقط بۇ گون ده مؤحکم دایانماقدا اوْلان سویوم بیکه میناره‌سینه توخونولمادی. قیرمیزی کرپیجدن تیکیلمیش 53 متر یوکسکلیگینده‌کی بۇ میناره، قازان قالاسی‌نین ده ایچینده اوْلدوغو شهرین ان یوکسک نؤقطه‌سینده اینشا ائدیلمیشدیر. بۇ گون کرئمل آدلاندیریلان بۇ بؤلگه، 2001-جی ایلده [[یونسکو]] طرفیندن "تاریخی ایرث" اولاراق قبول ائدیلیب. 1998-جی ایلده بورایا [[قول شریف]] آدیندا دؤرد میناره‌لی بیر مسجید تیکینتیسینه باشلانیلیب.
قازان 1552 ایلدن سوْنرا ایسلامی شهر سیماسینی ایتیره‌رک بیر خریستیان شهری کیملیگینه بوروندو و 19-جی ییین ایکینجی یاریسینا قدر بۇ خوصوصیتینی قورویوب. قازانین روس حاکیمیتینه کئچمه‌سیندن سوْنرا چار روسییاسی ایلک دفعه موسلمان تبعه ایله قارشیلاشدی. ایداره‌ائدیجیلر ایمپئرییانین بۇ یئنی تبعه‌سینی خریستیان ائتمک واسیطه‌سیله داها یاخشی بیر روس تبعه‌سینه چئویرمک اوچون 1555-جی ایلده کازاندا بیر یئپیسکوپلا قوردولار. یئپیسکوپ گوریی 1555-1576 ایللری آراسیندا بؤیوک بیر خریستیانلاشدیرماق باشلادی. قازان یئپیسکوپلوغو دؤولتین ده یاردیمی ایله قیسا مودتده ایدیل-اورال رئگیونونون ان موهوم میسسیونئر مرکزلریندن بیری حالینا گتیریلدی. موسلمان تبعه زورلا و موختلیف وعده‌لرله خریستیان اولماغا چکدی. قازان و بؤلگه‌سینه روس اهالی‌نین یئرلشدیریلمه‌سی، دینلرینی دییشدیرمه‌لری اوچون ائدیلن تضییقلر تاتارلاری 1556دا عوصیانا سوروکله‌ییب. آنجاق عوصیان تئزلیکله و آجیماسیزجا یاتیریلدی و دین دییشمه‌یه‌نلرین شهر قالا دیوارلاری ایچینده یاشاماسی قاداغان اوْلوندو. موسلمانلار شهرین کنارینا چیخدی و بۇ گون ده قدیم تاتار محلله‌سی کیمی تانینان یئنی بیر محلله قوردولار. 19-جی یوزایلین سونونا قدر قازانداکی خریستیان و موسلمانلار آیری-آیری محلله‌لرده و کندلرده یاشاییردیلار.
قازان 1552-1829 تاریخلری آراسیندا 9 بؤیوک یانغین کئچیردی. 24 آوقوست 1829 تاریخینده یانغیندا 9 کیلسه و 1309 ائو یاندی. 1714-جی ایلده زویه، وییاتکا، کونگور، سیمبیر و پئنزا شهرلرینی احاطه ائدن قازان اوستانی تشکیل ائدیلیب. 1722-جی ایلده [[چار بیرینجی پیوتر]] کازانی زیارت ائدیب، بۇ زیارتدن سوْنرا شهرین تیجارت و سوسیال اهمیتی آرتماغا باشلادی. چارین امری ایله شهرده عسگرلر اوچون باشماق و چای گمیلری دوزلدن کارخانالار یارادیلیب. 1726دا "دوخوونی سئمینارییا" آچیلدی. 1758-جی ایلده ایلک کیشی لیسه‌یی (گیمنازییا) آچیلیب.
[[چاریچه ایکینجی کاتئرینا]] 1767-جی ایلده کازانی زیارت ائدیب. بۇ صفر زامانی موسلمانلار اونا موراجیعت ائده‌رک، مسجید تیکینتیسی اوچون ایجازه ایسته‌دیلر. کاتئرینانین وئردیگی ایجازه ایله موسلمانلار قازانین روسلار طرفیندن فتحیندن سوْنرا ایلک مسجیدی 1766-جی ایلده اینشا ائتدیلر. بۇ مسجید بۇ گون [[مرجانی مسجیدی]] کیمی تانینیر. شهرده‌کی ایکی مسجید 1768-جی ایلده آپانایئو عاییله‌سی طرفیندن تیکدیریلیب. 1771-جی ایلده آخوندوو و آپانای مدرسه‌سی آچیلدی. 1774-جی ایلده ایدیل-اورال بؤلگه‌سینده چارا قارشی بؤیوک بیر عوصیان تشببوثو باشلادان [[پوگاچئو]]، قازانی اله کئچیردی. عوصیان زامانی شهرده چیخان یانغین اوچ گون داوام ائتدی. تاریخی آبیده‌لرین چوخو بۇ یانغین زامانی یوخ اوْلدو، تکجه شهرین قالاسی سالامات قالدی. بۇ عوصیان جهدی‌نین یاتیریلماسیندان سوْنرا یئنی‌دن قازانین آبادلیغینا باشلاندی. 1791ده ایلک روس تئاتری، 1786دا باریت کارخاناسی و 1797ده دوخوونی آکادئمییا (روحانی بیلیم‌یوردو) آچیلیب. 1785-جی ایلده یئنی اراضی کئچیرمه‌سی زامانی ایدیل و [[کاما]] چایلاری آراسینداکی یئرلر کازان قوبئرنییاسینا باغلاندی. 1804-جی ایلده [[کازان اونیوئرسیتئتی]] آچیلیب. بۇ گون هله ده خیدمت وئرمکده اوْلان اونیوئرسیتئتین اساس بیناسی 1805-1814-جی ایللرده اینشا ائدیلیب. 1800-جی ایلده شهرده ایلک مطبعه، 1809-جی ایلده اونیوئرسیتئت مطبعه‌سی، 1811-جی ایلده ده ایلک کیتاب ماغازاسی آچیلیب. کازاندا شرق مطبعه‌سی (ازیاتیسکی تیپوگرافیی/آسیا چاپخاناسی) آدلی ایلک عرب حرفلی مطبعه ده یئنه 1800-جی ایلده آچیلیب. بۇ مطبعه‌ده 1802-1810 تاریخلری آراسیندا 50 مینه یاخین موختلیف دینی کیتابلار و [[قورآن]] نشر ائدیلیب. ایکینجی عرب حرفلی مطبعه 1802-جی ایلده خاقان اونیوئرسیتئتینده آچیلدی. بۇ ایکی مطبعه 1829-جی ایلده بیرلشدیریلدی. خاریطونوو مطبعه‌سی، قازانداکی عرب قرافیکالی مطبعه‌لرین ان یاخشیلاریندان بیری ایدی. بۇ مطبعه‌ده 1909-جی ایله قدر 2 میلیون یاخین ایسلامی اثر نشر ائدیلیب. [[سیبیریا]]نین یاشاییشا آچیلماسیندان سوْنرا شهرین تیجارت اهمیتی داها دا آرتدی. ییرمینجی یوزایلده قازان، روسییا ایمپئرییاسینین ان اؤنملی تیجارت و مدنیت مرکزلریندن بیری حالینا گلدی. 2 یانوار 1848ده ایلک بانک، 24 مای 1850ده ایلک قیز لیسه‌سی، 1860دا ایلک دری کارخاناسی (الافوزوو)، 1865ده شهر کیتابخاناسی، 1876دا تاتار موعلیم مکتبی، 1881 ایلک موسیقی مکتبی آچیلدی. شهرین ان بؤیوک کیتابخاناسی اوْلان کازان دؤولت اونیوئرسیتئتینین کیتابخاناسی (نااوچنایا بیبلیوتئکا ایمئنی ن. ای . لوباچئوسکوگو//لوباچئوسکو آدینا علمی کیتابخانا) 1814-جی ایلدن اعتیبارن کیتاب توپلاماغا باشلادی. 1907-جی ایلده 18.508 نفرین ایستیفاده ائتدیگی کیتابخانادا 160 مین جیلد کیتاب وار ایدی. 1997 سایینا گؤره کیتابخانادا 4.700 مین جیلد کیتاب وار. بۇ کیتابلارین 153 مین جیلدی تاتارجا، 23 مین جیلدی ده عرب قرافیکالی باسما و الیازماسی‌دیر. شهرده‌کی دیگر بیر اهمیتلی کیتابخانا ده تاتاریستان میللی کیتابخاناسیدیر. بۇ کیتابخانادا ده 3.700.000 اوچ میلیون یئددی یوز مین جیلد کیتاب وار و بونلارین 80.000 هشتاد مین جیلدی [[تاتارجا]]دیر.
قازان 27 مای 1920ده قورولان [[تاتاریستان موختار رئسپوبلیکاسی]]نین پایتاختیباشکندی اوْلدوقدان سوْنرا سورعتله اینکیشاف ائتمه‌یه باشلادی. 1926دا مسافر آوتوبوسلاری ایشه باشلاییب. 1928ده کانالیزاسییا تیکینتی‌سینه و یئنی منزیل تیکینتی‌سینه باشلاندی. 1932-جی ایلده آویاسییا اینستیتوتو و کینو فیلمی ایستحصال ائدن بیر کارخاناسی آچیلیب. 13 آپرئل 1945ده روسییا علملر آکادئمییاسینین قازان شؤعبه‌سی آچیلیب. 1954-جی ایلده شهره قاز کمرلری چکمه‌یه باشلادی. قازان اونیوئرسیتئتی، پئداقوژی اونیوئرسیتئتی، تئخنیکی اونیوئرسیتئت، کونسئرواتورییا و موختلیف عالی مکتبلر، شهرده‌کی ان موهوم تحصیل موسسیسه‌لردیر. ائلملر آکادئمییاسینا باغلی موختلیف اینستیتوتلار ده اونیوئرسیتئت سوْنراسی تحصیل وئریلیر. گالیاسکئر کامال، کریم تینچورین، موسا جلیل، کاچالوو درام تئاتری شهرده‌کیان بؤیوک تئاتر. [[عبدالله توقای]]، [[ولادیمیر لنین]]، [[موسی جلیل]]، قورکی و دؤولت موزه‌سی (700 مین پارچا کوللئکسییاسی وار) شهرده‌کی اهمیتلی موزه. کوممونیست دؤورده اینشا ائدیلن یئنی مکتب بینالاری،مجلیس بیناسی، سیرک و تاتاریستان اوتئلی شهرده‌کی گؤرکملی بینالاردان بعضیلریدیر. 1990دان سوْنرا تورکلر طرفیندن اینشا ائدیلن ایدمان سارایی، پرامیت (ایلنجه مرکزی)، سافار اوتئلی و فیلارمونییا سالونو شهرده‌کی موعاصیر بینالاردان بعضیلریدیر. همچنین 1990دان سوْنرا قازانین تئز تئز هر محلله‌سینده اینشا ائدیلمه‌یه باشلایان موختلیف معمارلیق کیچیک مسجیدلر و کیلسه‌لر ده شهره چوْخ دینلی بیر کیملیک وئرمیشدیر. دؤولت موزه‌سی، توقای موزه‌سی، میللی کیتابخانا بیناسی، اوپئرا بیناسی، مرجانی، آپانای، بورنای، ائجیم (زیموو)، اؤرتویون بازاری و سولطان مسجیدلری ایله سانکت-. پاوئل و سانکت-پئتئربورقدا پیوتر کیلسه‌لری، قازانداکی موهوم تاریخی اثرلردیر.
 
== نوفوسو ==
«https://azb.wikipedia.org/wiki/قازان»-دن آلینمیش‌دیر