ویکی‌پدیا:یازی قۇراللاری: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

 

== 3- سس‌سیزلرین یازیلیشی ==

 

{| class="wikitable"

اؤرنک‌لر: '''بۇلود، توْپ، جام، چرچی، خاچ، دره، سوْن، زور، ژاله، شانس، آغا، قاییق، گۆنش، لاله، من، نئجه، هارا، ائو، یاشار'''.

 

 

'''ظالیم، اذیّت، ضربه، ثۆریا، صاباح، صۆلح، حۆریت، مدّاح، صرّاف، طلیعه، گۆذشت، ایصفاهان.'''

 

 

 

'''طلیعه، ثۆریا، صاباح، ظارافات، مدّاح، ضربه، ظۆلم، صرّاف'''

 

 

 

 

 

 

 

 

 

'''غریب، غزل، غم، افغان'''

'''کارگاه، آگاهی، دانیشگاه، آبگوشت، گۇماشتا'''

 

 

'''رادیوْ، بیوْلوژی، کیوْسک، دیالکتیک، نیویوْرک، آشیان، ریا، شیار، باریوم، نیۇزویک، خیاوان، میانپور، ریاضی، سیاست، ضیالی، خیار.'''

 

 

'''ایسپورت، ایستالین، ایستانسیا، ایستیراسبورق، ایستئیک، ایستکر، ایشتوتقارت، ایشنیتسل.'''

 

== تشدید علامتی ==

 

'''مۆکمّل، ادبیّات، موفّقیّت، مدنیّت، دوْققوز، اوْتللوْ.'''

 

== تنوین علامتی ==

 

'''مثلاً، اعتیباراً، قصداً، سهواً، قطعیاً، عملاً.'''

 

۷/۱ - کلمه‌نین سوْنوندا گلن ساکین همزه Ə سسیندن سونرا گلسه، «أ» بیچیمینده یازیلاجاق:

 

'''منشأ، مبدأ، ملجأ.'''

 

 

'''سوء.'''

 

 

'''اینشا، ایملا، ایجرا، ایبتیلا، انبیا، اؤولیا.'''

 

 

'''سۇال، مۇاخیذه، مبدآت، اینشاآت، مآل، مآب.'''

'''نشئه، تؤوطیئه.'''

 

 

'''رییس، فدایی، جرایید، ایسراییل، کایینات، داییر.'''

 

 

۷/۸ - همزه O و U و E سسلری‌نین بیری ایله سسلنیرسه، «ئ‍» بیچیمینده یازیلاجاق:

'''مؤمین، لؤلؤ، مۆدّب، مۆنّث، مۆلّیف، مۆسّیس، مۆثّیر.'''

 

 

'''aeroport آیروپورت، aeroplan آیروپلان.'''

 

 

'''جوزئاً، ایستیثناً.'''

 

 

 

ای بیقرار سینه‌ده، نشترمیسن، نه‌سن؟ پیکانمیسان، کؤنولموسن، اخگرمیسن، نه‌سن؟ (قؤوسی تبریزی).

3/8- "دا" و "ده" نیطق حیصّه‌لر شکیلچی کیمی ایشلندیگی زامان بیتیشیک، یوْخسا آیری یازیلیر: بۇ سۇالین جاوابی '''منده‌دیر'''. حسن '''ده''' گلدی، من '''ده'''.

 

 

باشقا اؤرنک‌لر:

|}

 

 

 

 

'''نسیل‌لر، منیم‌میش، دیل‌لنمک'''

 

 

'''اللر، داممیش، آشسیز، گؤللنمک'''

 

 

{| class="wikitable"

|}

 

 

{| class="wikitable"

1/9-'''"مدنیّت"، "ادبیات"، "سویه"، قیمت، "صحیه"، "ویئتنام" و کیئف"''' کیمی آلینما سؤزلرده ایشلنن İYY سس ترکیبی و İY سس ترکیبی بۇرادا گؤروندوگو کیمی ییغجام شکیلده و ساده‌جه بیر "ی" ایله (و لازیم گلسه، بیر تشدید علامتی آرتیرماقلا) ایفاده اوْلاجاق.

 

 

3/9- تۆرک سؤزلری‌نین باشلانیشینداکی I فوْنمی قوْروناجاق ( İسسینه چئوریلمه‌یه‌جک):

'''اێشیق، اێلدیریم، اێلیق، اێلغیم، اێلخی'''

 

 

5/9-بۇ قرارنامه‌ده‌کی قئیدلری نظرده تۇتماق شرطی‌ ایله بۆتون یابانجی کلمه‌لر فوْنتیک شکیلده یازیلاجاق:

|}

 

 

'''گؤرونوش، اوْغوز، دۆیون'''

 

 

 

 

 

'''لهیستان، اؤزبکیستان، هیندوستان، لۆبنان، اوْتریش، تۆرکیه، کۆردوستان'''

 

 

 

 

 

 

== مۆرکّب سؤزلر و سؤز بیرلشمه‌لری‌نین یازیلیشی ==

 

'''آغ‌ساققال، آغ‌بیرچک، ککلیک‌اوْتو، قانۇنااۇیغونلوق، گؤزوگؤتورمزلیک، دیک‌باشلیق.'''

 

 

'''مؤحنت‌افزا، دیل‌آرام، وطن‌پرست، شؤهرت‌طلب.'''

 

 

'''شۆناس (آذربایجان‌شۆناس)، پرست (وطن‌پرست)، طلب (شؤهرت‌طلب)، فۆروش (فضل‌فۆروش)، آنتی (آنتی‌کوْمونیست)، پرور (قوْناق‌پرور)، پان (پان‌عربیزم).'''

 

 

'''سیمای-شمس، زولف-پریشان، سوء-قصد، باده‌ی-ناب، پنبه‌ی-داغ-جونون، غیر-مۆمکون، ضیدّ-اینقیلاب، چشم-گیریان.'''

 

 

'''گشت و گۆذار، درد و غم، ناله و افغان.'''

'''گشت ۆ گۆذار، درد ۆ غم، ناله ۆ افغان.'''

 

 

'''علی‌الخصوص، سهم‌الهضم، میزان‌الحراره، نعوذبالله، استغفرالله، انشاالله، ماشاالله، الی‌آخر.'''

 

{| class="wikitable"

 

| 48 || اینسان‌لار، گۆنش‌لر || ایسنانلار، گۆنشلر

|-

|-

| 50 || تانری‌نین آدییلا || تانرینین آدییلا

|}

 

 

'''اوْرتوقرافی.''' دیلین دۆزگون یازی قایدالارینی آراشدیران بیلیم ساحه‌سی اوْرتوقرافی آدلانیر.

'''بیتیشدیریجی صامیت.''' تۆرک دیلینده ایکی صاییت آردیجل ایشلنمز و بۇ کیمی دۇروم اوْرتایا چیخینجا، ایکی صاییتین آراسیندا "بیتیشدیرجی صامیت" دئییلن بیر فوْنم چیخیش ائدر. بیتیشدیریجی صامیت داها چوْخ اۆچ شکیلده تظاهور ائدیر: س (آتا، آتاسی)، ن (مۇسیقی، مۇسیقی‌نی)، ی (ماهنی، ماهنی‌یا)

 

 

'''سسلیلر و سس‌سیزلر''' (صاییتلر و صامیتلر). فوْنملر سسلی (A,I,O,U,Ə,E,Ö,Ü,İ) و سس‌سیز (میثال اۆچون P,T,Ş,K,L و باشقالاری) اوْلماق اۆزره ایکی قوْلا آیریلیر: سسلیلرین تلفّوظونده بۇ خۆصوصیت وار کی، هاوا جریانی آزاد شکیلده و هر هانسی مانعه‌لره راست گلدیگی اساسیندا فوْرمالاشیر.

'''فوْنم.''' ایکی کلمه‌نی فرقلندیرن ان کیچیک سس حیصّه‌سیندن عیبارتدیر. میثال اۆچون '''گؤز''' و '''کؤز''' کلمه‌سینی نظرده تۇتاق، بۇ ایکی کلمه‌نی فرقلندیرن جهت اوْنلارین بیرینجی سس حیصّه‌سی‌نین تلفّوظ طرزیندن عیبارتدیر. باشقا میثال: '''اۆز''' و '''اؤز''' کلمه‌سی.

 

 

'''موْرفم.''' هر ساده کؤک یا شکیلچی بیر موْرفم آدلانیر و موْرفم عۆمومیتله ان کیچیک معنا واحیدلری یا قراماتیک وظیفه‌نی تمثیل ائدن حیصّدن عیبارتدیر. میثال اۆچون '''گتیرمه‌میشم''' سؤزونو بو موْرفملره بوْلمک اوْلار: '''گتیر+مه+میش+ام'''. موْرفم آنلاییشی هیجا آنلاییشی ایله دَییشیک سالماماق لازیمدیر. میثال اۆچون همین سؤزو هیجالارا بۇ شکیلده بؤلمک اوْلار: '''گه+تیر+مه+می+شم'''. گؤروندوگو کیمی موْرفملر همیشه معنالی حیصّه‌لردیر. آنجاق هیجالار معناسیز دا اوْلا بیلر.

=== سمینارین آراشدیرما قونولاری ===

موْرفم و هیجا آنلاییشی و یازی قایدالاری، شکیلچیلر، دخیل کلمه‌لر، مۆرکب سؤزلر و سؤزبیرلشمه‌لری، قیسالتمالار، عۆمومی اوْرتوقرافی مسألری

اکبر آزاد، دوْکتور جمال آیریملو، فریبا ابراهیمی (آفاق)، عادل ارشادی‌فر، حسن ارک، توحید اسدزاده، رسول اسماعیل‌زاده، محمد اشراقی، فریده اصغرنیا، نادرالهی، بهروز ایمانی، بهزاد بهزادی، یوسف بهنمون (دالغین)، دوْکتور غلامرضا بوداغی، دوْکتور حسین پناهی، حسن م.جعفرزاده، میرهدایت حصاری، بهرام حق‌پرست (ائلچین)، علیرضا حمیده‌خو، علی حسین‌زاده (داشقین)، حسن خدائی (تایماز)، بابک دانشور، عبدالرحمن دیه‌جی، [[حسن راشدی|حسن راشدی]]، مصطفی رزّاقی، مهرشید رهنما، ابراهیم رفرف، محمد تقی ستاری، داود سعید خانلو، حسن مسلمی، دوْکتور حسینقلی سلیمی، حسین طهماسب‌پور، یحیی شیدا، علیرضا صرّافی، کیان صفری، دوْکتور هوشنگ عطاپور، دوْکتور محمدعلی فرزانه، مسعود فیوضات، دوْکتور حسین فیض اللهی وحید، دوْکتور م.قاسمی (آغشین آغکمرلی)، حبیب قنبرپور، رسول کامران، کشتیبان، محمدرضا کریمی، علی محمدزاده فارسی، توحید ملک‌زاده، عزیز محسنی، حسن مجیدزاده (ساوالان)، حسین محمدخانی (گونئیلی)، دوْکتور حسین محمدزاده صدیق (دۆزگون)، دوْکتور یوسف معماری، عباد ممی‌زاده (آغداشلی)، نصر منظوری، علیرضا مقدم، اسدالله مردانی، کریم مشروطه‌چی (سؤنمز)، صدیار وظیفه (ائل اوْغلو)، اسماعیل هادی، دوْکتور جواد هیئت، محمدرضا هیئت