'''بریتانیا ایمپیراتورلوغو''' ({{lang-en|British Empire}}) — تاریخ‌ده ان بؤیوک ایمپیراتورلوغو، [[بؤیوک بریتانیا]] طرفیندن ایداره اوْلونان [[دومینیون]]لار، موستملکه‌لر، پروتکتورالار و مانداتلاری و دیگر وابسته بؤلگه‌لردن عبارت اوْلان ایمپراتورلوق ایدی. ۱۶-جی و ۱۷-جی یوز ایللرده بیرلشمیش کراللیق طرفیندن قۇرولان دنیز حَددیندن آرتیق موستملکه‌لر و تیجارت مرکزلری کیمی باشلامیش‌دیر. ان گۆج‌لو دؤورونده دۆنیا تاریخینده ان گئنیش توْرپاقلارا صاحیب اوْلموش ایمپئراتورلوق ایدی، بیر یوز ایل بویونجا دۆنیانین ان اؤنده گلن کۆره سل گۆجو ایدی. ۱۹۲۲-جی ایلده ۴۵۸ میلیون آدام، یعنی دۆنیا اهالیسینین دؤردده بیری، بریتانیا ایمپئراتورلوغونون حاکمیّتی آلتیندا ایدی نتیجه اعتباری‌له سیاسی، دیل و مدنی کئیفیت مشهوردور. گۆجون زیروه‌لرینده اوْلارکن، تئز-تئز "بریتانیا ایمپئراتورلوغون‌دا گۆنشین باتمادیغی" دئییلیردی، چونکی دۆنیا عۆمومی‌سین‌ده‌کی گئنیش‌لییی سببی‌له هر زامان ان آز بیر دنه توْرپاغیندا گۆن ایشیغی وار ایدی.
۱۵-جی و ۱۶-جی یوز ایللرده‌کی جوغرافی کشفلر بویونجا ایسپانیا و پورتوقال آوروپانین دۆنیانین کشف ائتمه‌سینین قاباقجیللاری ایدی و مدت‌ده بؤیوک دنیزاشیری ایمپئراتورلوقلار قوردولار. بۇ ایمپئراتورلوقلاردا اوْلان بؤیوک سروت‌دن قیسقانان اینگیلیس، فرانسه و هولند، آمریکا و آسیادا اؤز موستملکه‌لری و تیجارت شبکه‌لرینی قورماغا باشلادیلار. ۱۷-جی و ۱۸-جی یوز ایللرده هولند و فرانسه ایله داوام ائتدیردیی بیر نئچه دنه دؤیوشون نتیجه‌سی اعتباری‌له اینگیلیس (ایسکاتلند ایله ائدیلن ۱۷۰۷ بیرلشمه قانونو'ندان سوْنرا بریتانیا)، شیمالی آمریکا و هیندوستان‌داکی اۆستون گۆج اوْلدو. بۇنونلا یاناشی، ۱۷۸۳-جو ایلده بیر موستقیل‌لیک ساواشین‌دان سوْنرا شیمالی آمریکادا اوْن اۆچ کولونییا'نین ایتیریلمه‌سی بریتانیا اۆچون بؤیوک بیر زیان ایدی و ان سیخ اهالی‌سی اوْلان اوْلان کولونییاسینی ایتیردی. بۇ گئریلمه‌یه قارشی بریتانیانین دیقّتی سوْنرادان آفریقا، آسیا و بؤیوک اوقیانوسا چکیل‌دی. ۱۸۱۵-ده ناپالئون فرانسه سینین مغلوب اوْلماسینی سوْنرا بریتانیا، بیر یوز ایل بویونجا خاریج‌دن هر هانسی بیر مقاومتین ایشتیراک آلینمایان بیر رهبرلییی وار ایدی، و دۆنیا داخیلینده توْرپاقلارینی گئنیشلندیرمه‌یه داوام ائتدی. آغ مسکونلاشماچی موستملکه‌دن داها چوْخ موختاریت وئریلیردی؛ بعضی موستملکه‌لر ده حاکمیّت اوْلاراق یئنی‌دن تصنیف ائدیلدی.
۱۹-جو یوز ایلین سوْنونا دۇغرو آلمان و آمریکا بیرلشمیش ایالتلارینین اینکیشافی بریتانیانین ایقتیصادی لیدئرلیینی آشیندیردی. بریتانیا و آلمان آراسینداکی سوْنرا ساواش و ایقتیصادی گرگین‌لیکلر، بیرینجی دۆنیا دؤیوشونون ان بؤیوک سببلریندن ایدی و بریتانیا، ایمپراتورلوغونا چوْخ یۆکسک بیر سوییه‌ده وابسته اوْلاراق بۇ دؤیوشو کئچدی. مالییه بیر باخیم‌دان بۇ قارشیدورما بریتانیا اۆچون چوْخ گرگین بیر ائتکیسی وار ایدی و دؤیوش‌دن فوری سوْنرا ایمپئراتورلوق ان بؤیوک گئنیشلیینی قازانماسینا قارشی آرتیق بنزرسیز بیر صنایع و یا ساواش بیر گۆج دییلدی. ایکینجی دۆنیا ساواش‌سیندن غالیب چیخماسینا قارشی بریتانیا، دؤیوش بویونجا جنوب-شرقی آسیاداکی توْرپاقلاری ژاپون طرفیندن ایشغال ائدیلدی و بۇ بئله‌جه بریتانیانین پرئستیژینه ضرر وئریب ایمپئراتورلوغونون داغیلماسینا هیز وئردی. دؤیوشون بیتمه‌سیندن ایکی ایل سوْنرا بریتانیا، ان سیخ اهالی‌سی اوْلان و ان قیمت‌لی موستملکه‌سی اوْلان هیندوستانا موستقیللیینی وئردی.
۲۰-جی یوز ایلین گئری قالانیندا آوروپا گۆجلری طرفیندن ائدیلن داها بؤیوک بیر کۆره سل دئکولونیزاسییا حرکتی مضمونون‌دا ایمپئریانین توْرپاقلارینین چوْخو موستقیللیینی قازاندی؛ بۇ مدت ۱۹۹۷-جی ایلده هونگ کونگون چینه گئری وئریلمسی‌له سوْنا چاتدی. موستقیل‌لیک‌دن سوْنرا بیر چوْخ کؤهنه بریتانیا موستملکه‌سی اینگیلیس میللتلر بیرلییی عضوو اوْلدو. حال-حاضیردا ایسه ۱۴ بؤلگه هله بریتانیانین سووئرئن‌لییی آلتیندادیر؛ بۇنلار بریتانیانین دنیزاشیری توْرپاقلاری‌دیر.
