|خریطه = United States (orthographic projection).svg
|خریطه آلت یازیسی =
|باشکند = [[واشینقتونواشینقتن، ایالتیدی سی]]
|latd= | latm= | latNS =
|longd= |longm= |longEW =
خط ۵۹:
}}
'''آمریکا بیرلشمیش ایالتلری''' ([[{{اینگیلیسجه]]:| '''United States of America-USA'' (''USA''))}}، [[قوزئی آمریکا]] دا بیر دؤولت. مرزلرینی شومالدا [[کانادا]]، جنوبدا [[مکزیک]] ایله (قوزئی آمریکا حیصصه‌سینده آلاسکا تکجه کانادا ایله) بؤلوشور. آمریکا فدراتیو جمهوریدیر. آمریکا[[آنایاسا]]سی ۱۷۸۷-نجی ایلده قبول ائدیلمیشدیر (۱۷۸۹-نجو ایلدن قوه‌ده‌دیر). اساسی قانونا بوگونه قدر ۲۶ دَییشیکلیک ائدیلمیشدیر، اونلاردان ۱۰-او ۱۷۸۹-نجو ایلده حوقوق‌لار حاقیندا بیلل آدی ایله قبول اولونموشدور. عالی قانون‌وئریجی حاکیمیت اورقانی اولان آبش کونگره‌سی سئنادان و نوماینده‌لر پالاتاسین‌دان عیبارتدیر. محکمه سیستمی فدرال و یئرلی محکمه‌لردن تشکیل ائدیلیب.
== تاریخ ==
[[آوروپا]] کولونیستلری قوزئی آمریکا قاره‌سینه گلنه‌دک (۱۶نجی عصر) آمریکانین ایندیکی اراضیسینده [[قیزیل دریلر]] و [[اسکیمولار]] یاشاییردی. ۱۶۰۷-نجی ایلده اینگیلیسلر ایندیکی [[ویرجینیا]] ایالتی‌نین اراضیسینده ایلک دایمی مسکن سالدیلار. اوجوز زنجی امه‌یی ۱۷-۱۸ عصرلرده جنوب ایالتلری‌نین پلانتاسیا تصرروفاتینین اینکیشافیندا موهوم رول اوینادی. کاپیتالیزمین اینکیشافی ایله قاباقجیل ایدئولوژی اؤزونه یول آچیردی (توماس جفرسون، بئنجامین فرانکلین). قوزئی آمریکادا اینگیلتره‌نین حؤکمرانلیغینا سون قویموش ایستیقلالیت موحاریبه‌سی (۱۷۷۵-۸۳) گئدیشینده آبش-دا آبش ایستیقلالیت بیان‌نامه‌سی قبول ائدیلمیشدیر (۱۷۷۶ ایل یولون ۴-ده). یورکتاون یاخینلیغیندا ووروشمادان (۱۷۸۱) سونرا اینگیلیس ایجماعلار پالاتاسی موحاریبه‌نین داوام ائتمه‌سی علئیهینه سس وئردی و حوکومتی صولح باغلاماغا وکیل ائتدی. ۱۷۸۱ ایلده خاریجی ایشلر، مالیه و حرب دپارتامنتلری یاراندی. همین ایلده مالیه دپارتامنتی باشچیسی روبرت مورریس پول بوراخیلیشی اوچون قوزئی آمریکا بانکی کونگره لیسانسینی وئردی. ۱787 ایلده قبول ائدیلمیش یئنی آنایاسا آبش-ای فدرال دؤولت کیمی رسمیلشدیردی. ۱789۱۷۸۹ ایلده ایلک پرزیدنتی [[جرج واشنگتن|جورج واشینگتون]] سئچیلمیش‌دیر. ۱۷۸۹-۹۱-جی ایللرده ایلک سیاسی پارتیاسی - فئدئرالیستلر و رئسپوبلیکاچیلار مئیدانا گلدی (۱۸۲۸ ایلده فئدئرالیستلر آدینی دئموکرات پارتیاسیا دَ‌ییشدیلر). ۱۷۹۱ ایلده میللی [[بانک]] یارادیلدی. بئین‌الخالق مئیداندا اؤز مؤوقعینی مؤحکملتمه‌یه‌سی گؤسترن آمریکا ۱۸۰۸-۰۹ ایللرده [[روسیه]] ایله دیپلوماتیک موناسیبتلری باغلاندی. اینگیلتره-آمریکا موحاریبه‌سی (۱۸۱۲-۱۴) آبش-این موستقیل‌لیگینی موحکم‌لندیردی. ۱9 عصرین اول‌لرینده آبش-این اراضیسی خئیلی گئنیشلندی. ۱۹ عصرین سونون‌دان [[جنوب کارولینا]] و [[جورجیا]] دان [[میسیسیپی]]، [[آلاباما]]، [[لوئیزیانا]]و [[آرکانزاس]]ا کیمی گئنیشلنمیش پامبیقچیلیق اینکیشاف ائتمه‌یه باشلادی. ۱۸۰۳ ایلده آبش حکومتی [[لوئیزیانا]]نی [[فرانسه]]دن ساتین آلمیشدی، ۱۸۱۹ ایلده [[ایسپانیا]] غربی و شرقی [[فلوریدا]]نی آمریکایا گذشته گئتمه‌یه مجبور اولدو. ۱۸۷۶ ایلده روسیه‌دن آلاسکانی و آلئوت آدالارینی ساتین آلدی. ۱۹ عصرین ۳۰-نجو ایللرین اولینده آمریکادا آبولیسیونیزم حرکاتی گئنیشلندی. لاکین جنوب قولدارلارلیق اوستانلری شیمال جمعیتی آراسینداکی ضدیت‌لری کسکینلشدیردی. ۱۸۶۰ ایل دئکابرین ۲۰-ده گونئی کارولینا فئدئرال کونستیتوسیاسین اؤز راتیفیکاسیاسینی پوزموش، شیتات‌لار اتفاقین‌دان چیخدی. فئورالین 7-ده آمریکا کونفدراتیو اوستانلری‌نین مووقتی آنایاساسی قبول ائدیلمیشدیر. بۇ آبش-دا وطنداش موحاریبه‌سی (۱۸۶۱- ۶۵) ایله نتیجه‌لندی. بۇ دؤورده پرئزیدئنت آبراهام لینکولن کؤله‌لرین فدرال سویه‌ده آزاد ائتمه‌سی حاقیندا بیان‌نامه‌سی ایمضالادی (۱۸۶۳ ایل یانوارین ۱-ده). ۱۸۶۹ ایلده وایومینق اراضیسی، ۱۸۹۳ ایلده ایسه کولورادو اوستانی قادین‌لارا سس‌وئرمه حوقوقو وئردی. وطنداش موحاریبه‌سیندن سونرا مالدارلیغین گئنیشلنمه‌سینه گؤره کابویلار مئیدانا گلمیشدیلر. ۱۸۸۶ ایل سئنتیابرین ۴-ده جئرونیمونون توتولماسی ایله هیندیلرله موحاریبه‌لر اصلینده باشا چاتدی. همین ایلده آبش یوزایللیگی موناسیبتی ایله فرانسه‌دن پای آزادلیق هیکلی نیو-یورک یاخینلیغیندا آچیلمیش‌دیر. ۱۸۹۲ ایلده ۱۹۵۴ ایله قدر ایشلمیش ائللیس آیلئند كؤچریلر قبول مرکزی آچیلمیش‌دیر. ۱۸۹۳ ایلده آبش هاوایی آدالاری، ایسپانیا-آمریکا موحاریبه‌سینده (۱۸۹۸)، [[فیلیپین]]، قوام آدالاری و [[پورتو ریکو]] توتولدو. ۱۹۰۳ ایلده ایسه [[پاناما کانالی]] زوناسی توتولموش‌دور. بیرینجی دونیا موحاریبه‌سینده آبش اولجه بیطرفلیک اعلان ائتمیشدیر. ۱۹۱۴ ایل اوکتیابر آییندا پرزیدنت وودرو ویلسون آنتانتایا قیسامودتلی کردیتلری وئرمه‌یه ایجازه وئردی. آمریکالیلارین باتیرمیش خاریجی گمیلرده هلاکلارین‌دان سونرا آبش [[آلمان]] ایله دیپلوماتیک موناسیبتلری لغو ائتمیشدیر و ۱9۱7 ایل آوریلین 6۶-دا اونا موحاریبه اعلان ائتدی. آمریکا اوروپاداکی سیلاحلی قوه‌لری‌نین باشچیسی جون پرشینق اولدو. همین ایل دئکابرین ۱۸-ده کونگره آنایاسایا قورو قانونو داخیل ائدن ۱8۱۸-جی دوزلیشی قبول ائتدی. ۱۹۲۹-۳۳ ایللر دونیا ایقتصادی بوحرانی آمریکایا خوصوصیله آغیر ضربه ووردو. ۱۹۴۱ ایل دئسامبرین 7۷-ده آبش-آ موحاریبه اعلان ائدن [[ژاپون]] پیورل-هاربور، فیلیپپین و بیر سیرا باشقا اراضیلرده‌کی حربی-دنیز بازالارینا هوجوم ائتدی. دئکابرین ۱۱-ده [[آلمان]] و [[ایتالیا]] دا [[ژاپون]] طرفینده آمریکایا موحاریبه اعلان ائتدیلر. ۱۹۴۲ ایلده سووئت ایتیفاقی-آمریکا دانیشیقلاری نتیجه‌سینده همین ایل اوروپادا ایکینجی جبهه آچماق باره‌ده تام راضیلیق الده ائدیلدی. ساکیت اوقیانوسدا ژاپون قارشی فعالییت‌لری آدمیرال چئستئر نیمیتس و ژنرال دوقلاس ماکارتور باشچیلیق ائتمیشلر. موحاریبه بیتمیش کیمی سویوق موحاریبه باش وئرمیشدیر. آمریکانین سووئت ایتفاقی ایله موناسیبتلری پیسلشمیش کیمی ۱۹۴۸ ایلده جورج کئننان ساخلاما (containment) دوکتریناسینی ایره‌لی سوردو.
[[File:Lower Manhattan from Staten Island Ferry Jan 2006.jpg|thumb|left|۳00px|مانهاتانین منطقه سیندن بیر شکل]]
