|
|conventional_long_name = افغانیستان ایسلام جۆمهوریتی
|common_name = افغانیستان
|image_flag = Flag of Afghanistan.svg
|image_coat = National emblem of Afghanistan.svg
|symbol_type = Coat of arms
|national_motto = {{Nowrap|{{big|{{Lang|ar|لا إله إلا الله، محمد رسول الله}}}}}}<br />"{{transl|ar|Lā ʾilāha ʾillāl–lāh, Muhammadun rasūl Allāh}}" <br />{{Small|"There is no god but God; Muhammad is the messenger of God. ([[شهادتین(ایکی ایسلام تصدیقی)]])}}p
|national_anthem =
|image_map = Afghanistan (orthographic projection).svg
|image_map2 image_map۲ = Afghanistan - Location Map (2013۲۰۱۳) - AFG - UNOCHA.svg
|capital = [[کابول]]
|latd = 34۳۴
|latm = 32۳۲
|latNS = N
|longd = 69۶۹
|longm = 08۰۸
|longEW = E
|largest_city = Kabul
|languages_type = [[Official language]]s
|languages = {{Hlist|style=white-space:nowrap; |[[پشتو]]|[[دری دیل|دری]]}}<ref name=AO />
|religion = [[ایسلام]]
|demonym = [[Demography of Afghanistan|Afghan]]{{#tag:ref|Other terms that have been used as demonyms are '''Afghani'''<ref>Dictionary.com. [[The American Heritage Dictionary of the English Language]], Fourth Edition. Houghton Mifflin Company, 2004۲۰۰۴. [http://dictionary.reference.com/browse/afghani Reference.com] (Retrieved 13۱۳ November 2007۲۰۰۷).</ref> and '''Afghanistani'''.<ref>Dictionary.com. [[WordNet]] 3۳.0۰. [[پرینستون بیلیم‌یوردو]]. [http://dictionary.reference.com/browse/afghanistani Reference.com] (Retrieved 13۱۳ November 2007۲۰۰۷). {{wayback|url=http://dictionary.reference.com/browse/afghanistani |date=20140328102257۲۰۱۴۰۳۲۸۱۰۲۲۵۷ |df=y }}</ref>|name="Demonym"|group="Note"}}
|government_type = [[Unitary state|Unitary]] [[Presidential system|presidential]] [[Islamic republic]]
|leader_title1 leader_title۱ = [[President of Afghanistan|President]]
|leader_name1 leader_name۱ = [[Mohammad Ashraf Ghani|Ashraf Ghani]]
|leader_title2 leader_title۲ = [[Chief Executive Officer (Afghanistan)|Chief Executive Officer]]
|leader_name2 leader_name۲ = [[عبدالله عبدالله]]
|legislature = [[National Assembly (Afghanistan)|National Assembly]]
|upper_house = [[House of Elders (Afghanistan)|House of Elders]]
|lower_house = [[House of the People (Afghanistan)|House of the People]]
|established_event1established_event۱ = {{Nowrap|[[هوتاکی دؤولتی]]}}
|established_date1established_date۱ = April 1709۱۷۰۹
|established_event2established_event۲ = [[Afghan Independence Day|Recognized]]
|established_date2established_date۲ = 19۱۹ August 1919۱۹۱۹
|area_km2 area_km۲ = 652864۶۵۲۸۶۴<ref name="Area and administrative Population">[http://cso.gov.af/en Central Statistics Organization of Afghanistan]: [http://cso.gov.af/en/page/4722۴۷۲۲/2012۲۰۱۲-2۲-13۱۳ Statistical Yearbook 2012–2013۲۰۱۲–۲۰۱۳]: [http://cso.gov.af/Content/files/Area%20and۲۰and%20Administrative۲۰Administrative%20and۲۰and%20Population۲۰Population.pdf Area and administrative Population] {{wayback|url=http://cso.gov.af/en |date=20151217003632۲۰۱۵۱۲۱۷۰۰۳۶۳۲ |df=y }}</ref>
|area_sq_mi = 251827۲۵۱۸۲۷
|area_rank = 41st۴۱st
|area_magnitude = 1_E11۱_E۱۱
|percent_water = negligible
|population_estimate = 32۳۲,564۵۶۴,342۳۴۲<ref name="Factbook"/>
|population_estimate_year = 2015۲۰۱۵
|population_estimate_rank = 40th۴۰th
|population_density_km۲ = ۴۳.۵
|population_density_km2 = 43.5
|population_density_sq_mi = 111۱۱۱.8۸
|population_density_rank = 150th۱۵۰th
|GDP_PPP_year = 2016۲۰۱۶
|GDP_PPP_rank =
|GDP_PPP = $65۶۵.295۲۹۵ billion<ref name="imf2imf۲">{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2015۲۰۱۵/02۰۲/weodata/weorept.aspx?pr.x=103۱۰۳&pr.y=16۱۶&sy=2016۲۰۱۶&ey=2016۲۰۱۶&scsm=1۱&ssd=1۱&sort=country&ds=.&br=1۱&c=512۵۱۲%2C672۲C۶۷۲%2C914۲C۹۱۴%2C962۲C۹۶۲%2C612۲C۶۱۲%2C674۲C۶۷۴%2C614۲C۶۱۴%2C676۲C۶۷۶%2C311۲C۳۱۱%2C548۲C۵۴۸%2C213۲C۲۱۳%2C556۲C۵۵۶%2C911۲C۹۱۱%2C678۲C۶۷۸%2C912۲C۹۱۲%2C867۲C۸۶۷%2C313۲C۳۱۳%2C682۲C۶۸۲%2C419۲C۴۱۹%2C684۲C۶۸۴%2C513۲C۵۱۳%2C273۲C۲۷۳%2C316۲C۳۱۶%2C868۲C۸۶۸%2C913۲C۹۱۳%2C921۲C۹۲۱%2C339۲C۳۳۹%2C948۲C۹۴۸%2C638۲C۶۳۸%2C943۲C۹۴۳%2C514۲C۵۱۴%2C686۲C۶۸۶%2C218۲C۲۱۸%2C688۲C۶۸۸%2C963۲C۹۶۳%2C518۲C۵۱۸%2C616۲C۶۱۶%2C728۲C۷۲۸%2C223۲C۲۲۳%2C558۲C۵۵۸%2C516۲C۵۱۶%2C278۲C۲۷۸%2C918۲C۹۱۸%2C692۲C۶۹۲%2C748۲C۷۴۸%2C694۲C۶۹۴%2C618۲C۶۱۸%2C449۲C۴۴۹%2C624۲C۶۲۴%2C564۲C۵۶۴%2C522۲C۵۲۲%2C565۲C۵۶۵%2C622۲C۶۲۲%2C283۲C۲۸۳%2C626۲C۶۲۶%2C853۲C۸۵۳%2C628۲C۶۲۸%2C288۲C۲۸۸%2C228۲C۲۲۸%2C293۲C۲۹۳%2C924۲C۹۲۴%2C566۲C۵۶۶%2C233۲C۲۳۳%2C964۲C۹۶۴%2C632۲C۶۳۲%2C453۲C۴۵۳%2C636۲C۶۳۶%2C968۲C۹۶۸%2C634۲C۶۳۴%2C922۲C۹۲۲%2C238۲C۲۳۸%2C714۲C۷۱۴%2C662۲C۶۶۲%2C862۲C۸۶۲%2C960۲C۹۶۰%2C716۲C۷۱۶%2C611۲C۶۱۱%2C456۲C۴۵۶%2C321۲C۳۲۱%2C722۲C۷۲۲%2C243۲C۲۴۳%2C942۲C۹۴۲%2C248۲C۲۴۸%2C718۲C۷۱۸%2C469۲C۴۶۹%2C724۲C۷۲۴%2C253۲C۲۵۳%2C813۲C۸۱۳%2C642۲C۶۴۲%2C199۲C۱۹۹%2C643۲C۶۴۳%2C733۲C۷۳۳%2C644۲C۶۴۴%2C524۲C۵۲۴%2C819۲C۸۱۹%2C361۲C۳۶۱%2C646۲C۶۴۶%2C362۲C۳۶۲%2C648۲C۶۴۸%2C364۲C۳۶۴%2C915۲C۹۱۵%2C732۲C۷۳۲%2C652۲C۶۵۲%2C366۲C۳۶۶%2C328۲C۳۲۸%2C734۲C۷۳۴%2C258۲C۲۵۸%2C463۲C۴۶۳%2C656۲C۶۵۶%2C923۲C۹۲۳%2C654۲C۶۵۴%2C738۲C۷۳۸%2C336۲C۳۳۶%2C578۲C۵۷۸%2C263۲C۲۶۳%2C537۲C۵۳۷%2C268۲C۲۶۸%2C742۲C۷۴۲%2C944۲C۹۴۴%2C866۲C۸۶۶%2C534۲C۵۳۴%2C369۲C۳۶۹%2C536۲C۵۳۶%2C744۲C۷۴۴%2C429۲C۴۲۹%2C186۲C۱۸۶%2C433۲C۴۳۳%2C925۲C۹۲۵%2C343۲C۳۴۳%2C869۲C۸۶۹%2C439۲C۴۳۹%2C746۲C۷۴۶%2C916۲C۹۱۶%2C926۲C۹۲۶%2C664۲C۶۶۴%2C466۲C۴۶۶%2C826۲C۸۲۶%2C298۲C۲۹۸%2C967۲C۹۶۷%2C927۲C۹۲۷%2C443۲C۴۴۳%2C846۲C۸۴۶%2C917۲C۹۱۷%2C299۲C۲۹۹%2C544۲C۵۴۴%2C582۲C۵۸۲%2C446۲C۴۴۶%2C474۲C۴۷۴%2C666۲C۶۶۶%2C754۲C۷۵۴%2C668۲C۶۶۸%2C698۲C۶۹۸&s=NGDPD%2CNGDPDPC۲CNGDPDPC%2CPPPGDP۲CPPPGDP%2CPPPPC۲CPPPPC&grp=0۰&a= |title=Afghanistan |publisher=International Monetary Fund |accessdate=26۲۶ April 2014۲۰۱۴}}</ref>
|GDP_PPP_per_capita = $1۱,994۹۹۴<ref name=imf2imf۲/>
|GDP_PPP_per_capita_rank =
|GDP_nominal_year = 2016۲۰۱۶
|GDP_nominal = $19۱۹.654۶۵۴ billion<ref name=imf2imf۲/>
|GDP_nominal_per_capita = $600۶۰۰<ref name=imf2imf۲/>
|Gini_year = 2008۲۰۰۸
|Gini_rank =
|Gini_change = <!-- increase/decrease/steady -->
|Gini = 29۲۹<!-- number only -->
|Gini_ref = <ref name="wb-gini">{{cite web |url=http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/ |title=Gini Index |publisher=World Bank |accessdate=2۲ March 2011۲۰۱۱ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140511044958۲۰۱۴۰۵۱۱۰۴۴۹۵۸/http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI|archivedate=2014۲۰۱۴-05۰۵-11۱۱}}</ref>
|HDI_year = 2014۲۰۱۴<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year -->
|HDI_change = increase<!-- increase/decrease/steady -->
|HDI = 0۰.465۴۶۵<!-- number only -->
|HDI_ref = <ref name="HDI">{{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr_2015_statistical_annexhdr_۲۰۱۵_statistical_annex.pdf |title=2015۲۰۱۵ Human Development Report |date=14۱۴ December 2015۲۰۱۵ |accessdate=14۱۴ December 2015۲۰۱۵ |publisher=United Nations Development Programme | page=18۱۸}}</ref>
|HDI_rank = 171st۱۷۱st
|currency = [[Afghan afghani|Afghani]]
|currency_code = AFN
|time_zone = D†
|utc_offset = +4۴:30۳۰ [[Solar Hijri calendar|Solar Calendar]]
|drives_on = [[Right- and left-hand traffic#Afghanistan|right]]
|calling_code = [[Telephone numbers in Afghanistan|+93۹۳]]
|country_code = AFG
|cctld = [[.af]] [[افغانستان.]]
}}
'''افغانیستان''' و یا '''(افغانیستان ایسلام جومهوریتی)''' - [[آسیا]]دا بیر دؤولت دیر. بۇ اؤلکه آسیانین مرکز <ref>[http://sarzaminman.blogsky.com/1391۱۳۹۱/03۰۳/14۱۴/post-87۸۷/ افغانیستان مالومات]</ref><ref>[http://kabuliha.com/afghanistan/information/afghanistan_location/ افغانستان و ولایاتلر مالومات/کابلی‌ها]</ref> یئرلشیبیئرله‌شیب. جنوبدان [[پاکیستان]]، غربدن [[ایران]]، شومالدان [[تورکمنیستان]]، [[اؤزبکیستان]] و [[تاجیکیستان]] و شرقدن ده [[چین]] و پاکیستان ایله قونشو دور. بۇ اؤلکه‌نین رژیمی ایسلام جومهوریتی و اهالیسینین چوخو [[موسلمان]] دیرلار. پایتختیٛ [[کابول]] شهریدیر. [[اورتا آسیا]]دا یئرلشمسینه باخمایاراق سیک قومیت و مدنی علاقلری نظره آلیٛناراق بعضی قایناقلار طرفیندن [[یاخین شرق]] اؤلکه‌سی حئساب ائدیلیر. افغانیٛستان فارس دیللی دؤولتدیر.
غرب وشرق آراسیٛنداکیٛ یوللاریٛن کسیشمه نؤقطه‌سینده یئرلشن افغانیٛستان،قومیت قرۇپ ومدنیتلر موزایکاسیٛدیٛر. تیجارتین مرکز نؤقطلریندن بیرینده اولان افغانیٛستان، بۇ استراتئژی مؤوقئی سببیله تاریخ بویۇنجا [[فارسلار]]، [[یونانلار]]، [[عربلر]]، [[تورکلر]]، [[موغوللار]]، [[اینگیلیسلر]] وه[[روسلار]] کیمی مۆختلیف خالقلاریٛن ایستیلاسیٛنا اۇغرامیٛشدیٛر.
==اهالیسی ==
پایتخت [[کابول]] اؤلکه‌نین ان بؤیۆک شهریدیر، دیگراهمیتلی شهرلر غربده [[هئرات]]، جنۇبدا [[قندهار]] و شیمالدا [[مزار شریف]]دیر. یئرلی ومیللی سویداینتئقراسیانیٛن زیفاولدۇغۇافغانیٛستاندا جوغرافی مانئلردنالاوایجتیمای حیاتدا دا بیر سیٛرااهمیتلی پروبلئملر قالماقدادیٛر. احالینین ساوادلیٛلیٛق درجسی تخمینن 36۳۶% - دیر، ادام باشیٛنا دۆشناۆمۇمداخیلی گلیر باخیٛمیٛندان دا دۆنیانیٛنان یوخسۇلاؤلکلری آراسیٛندادیٛر. افغانیٛستانایسلام رئسپۇبلیکاسیٛنیٛن مرکزی ستاتیستیکا تشکیلاتیٛنیٛن ملۇماتلاریٛنااساسن 2011۲۰۱۱ – جی ایلیناوولیناؤلکاهالیسینین سایٛنیٛن 24۲۴. 485۴۸۵. 6۶ مین نفراولدۇغۇائحتیمالائدیلیر . <رئف>یسلامیج رئپۇبلیجاوف افگحانیستان جئنترال ستاتیستیجساورگانیزاتیون - '
==قومیت ترکیبی ==
افغانیٛستان چوخ قومیتلی اؤلکدیر. بۇنۇنلا برابر هئچ بیرقومیت قرۇپی اکـثریتی ویا چوخلۇغۇ (یاریٛدان چوخ) تشکیل ائتمیر،اؤلکده یالنیٛز قارشیٛلیٛقلیٛ نیثبتده اۆستۆنلۆیه صاحیب بئش بؤیۆک قومیت قرۇپ واردیٛر ([[پوشتون]]لار، [[تاجیک]]لر، [[اؤزبکلر]]، [[هزار]]لر و [[تورکمن تورکجه‌سی]]لر) و اونلاریٛن هربیرینین سایٛی 1۱ میلیوندان آرتیٛقدیٛر. اساساً افغانیٛستاندا تۆرک دیللی وفارس دیللی خالقلار یاشایٛر.
== دین ==
افغانیٛستان اراضیسینده، ایسلام 800۸۰۰ میلادی ایللرین سونوندا باشلامیٛشدیٛر. حال-حاظیٛردا اؤلک اهالیسینین اکـثریتی مۆسلمانلاردیٛر. افغانیٛستاندا مۆسلمان اهالینین 80۸۰-90۹۰%-نی تشکیل ائدن سۆننۆلۆیۆن حنفی مذهبی داها چوخ یایٛلمیٛشدیٛر. سۆننۆلراساساً افغانلاریٛن بؤیۆک بیر هیسسی دیلر، تاجیکلر،اؤزبکلر، تۆرکمنلر، بلۇچلار
افقانیٛستادا بیر سیٛرا سۆننۆ جریانلاریٛی فعالیت گؤستریر - قدیری، نقشبدی، قلندری. اهالینین چوخ آز هیسسی (0،5۰،۵ %)احمدیه طریقتینه منسۇبدۇر. اؤلکده اهمیتلی سایدا شیعه لر وار. بۇنلار خزر-بربرلر،ائلجه ده تئیمۇرلار، قیٛزیٛلباشلار وافغان-دزادزلار، سیاسته نیسبتناً قاریٛشمیٛش افغان-فارس قرۇپۇ وفارسلاردیٛر. شیعه لره هم ده کابۇل، هرات، غزنه اراضیسینده ده راست گلمک اولار. بدخشان خالقیٛ وتاجیکلری بیر هیسسی ایسماعیلیه طریقتینه عبادت ائدیرلر (ایسماعیلیلراؤلکه اهالیسینین تقریباً 3۳ %-نی تشکیل ائدیرلر). بۇندان باشقا،افغانیٛستاندا ایندۇیستلر (20مین۲۰مین نفر)،ائلجه ده سیک لر، زرتۆشتیلر) یاشایٛر.
==ایقتصادی گؤستریجیلر ==
*ایقتصادیاتاعمۇمی باخیٛش: افغانیٛستان دنیزه ساحیلی اومایان اؤلکدیر، ایقتصادیاتیٛ اکینچیلیه وحئیواندارلیٛغا (قویۇن وکئچی یئتیشدیرمیه)اساسلانیٛر.
*ایش قۆووسی: 15۱۵ میلیون (2004۲۰۰۴-جی ایل ملۇماتلاریٛ)
* سئکتورلآرا گؤر ایش قۆووسی:اکینچیلیک 80۸۰%، صنایع 10۱۰%، خیدمت 10۱۰% (2004۲۰۰۴ ملۇماتلاریٛ)
* صنایع: کیچیک میقیاسدا پالتار، صابۇن، موبل، ایاق قابیٛ، گۆبره، سیمان ،آلایشی خالچالار،طبیعی گاز، یاغ، کؤمۆر، میس سئخلری.
*ائلئکتریک استهصالیٛ : 905۹۰۵ میلیون kWh (2003۲۰۰۳/تخمینی)
*ائلئکتریک استهصالیٛ: 1،042۱،۰۴۲ میلیارد kWh (2003۲۰۰۳/تخمینی)
*ائلئکتریک ایخراجاتیٛ: 0۰ kWh (2001۲۰۰۱/تخمینی)
*ائلئکتریک ایدخالاتیٛ: 200۲۰۰ میلیون kWh (2003۲۰۰۳)
*اکینچیلیک وحئیواندارلیٛق محصوللاریٛ: [[خاشخاش]]، بۇغدا، مئیوه لر، فیٛندیٛق، یۇن، دری
*ایخراجات مبلغی: 471۴۷۱ میلیون دوللار (2005۲۰۰۵-جی ایل ملۇماتلاریٛ)
*ایخراجات محصوللاریٛ: خاشخاش، مئیوه و فیٛندیٛق،آلایشی خالچالار، یۇن، پامبیٛق، دری، قیمتلی داش و لعل-جواهیراتلار.
*ایخراجات اورتاقلاریٛ: پاکیستان،ایران، آلمانیا، هیندوستان، بؤیۆک بریتانیا، بئلچیکا، لۆکسئمبۇرق، چک رئسپۇبلیکاسیٛ
*ایدخالات مبلغی: $3،87۳،۸۷ میلیارد (2005۲۰۰۵-جی ایل ملۇماتلاریٛ)
*ایدخالات محصوللاریٛ: خاریجی اینوئستیسیا، یئینتی و نئفت محصوللاریٛ،ایستئحلاک ماللاریٛ
*ایدخالات اورتاقلاریٛ: پاکیستان،ایران، یاپونیا، سینگاپۇر، هیندوستان، جنۇبی کورئیا، آلمانیا
* خاریجی بورج مبلغی: 8۸ میلیارد دوللار (2004۲۰۰۴-جۆایل ملۇماتلاریٛ)
* پۇل واحیدی:افغانی (ƏHVƏ)
* پۇل واحیدی کودۇ: ƏHVƏ
* مالی ایلی: 21۲۱ مارت – 20۲۰ مارت
== نقلیات یوللاریٛ ==
* دمیر یوللاریٛ: km 24،6۲۴،۶
* اوتوموبیل یوللاریٛ: 21000۲۱۰۰۰ km
== قایناقلار ==
| 