ماتریالیزم: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
4321bot (دانیشیق | چالیشمالار) replaced: ← (9), بو ← بۇ (10), چوخ ← چوْخ |
4321bot (دانیشیق | چالیشمالار) replaced: ← (2) |
||
خط ۱۲:
مادده چیلیک، بیربیریندن باغیمسیز بیر شکیلده، آوراسیانین آیری جغرافی بؤلگه له رینده، "کارل ژاسپرس"( Karl Jaspers) ین "آکسیال چاغ" اولاراق آدلاندیردیغی و 200-800 م.اؤنجه ایللرینی احاطه ائدن دؤنم ده اینکیشاف ائتدی.
اسکی هیند فلسفه سینده، مادده چیلیک "Ajita Kesakambali"، "Payasi"، " Kanada" نین چالیشمالاریله و "Cārvāka" فلسفه اوخولونون اؤنری لری ایله، 600 م.اؤنجه جیوارلاریندا گلیشمه یه باشلادی. کانادا آتومیست(atomist) فلسفه نین اؤنجول لریندن اولماسینی تامین ائدن مولاحیظه لر گلیشدیردی. "Nyaya–Vaisesika" اوخولو 100- 600 م.اؤنجه آتومیزمین ایلک بیچیم لرینی(فورمالارینی) گلیشدیرمکله بیرلیکده تانری کانیتلامالاری و شعورون ماددی اولمادیغینی اؤنه سورمه لری اونلاری ماتئریالیست اولاراق تانیماغیمیزا مانع دیر. آتومیک عنعنه، بودیست آتومیزمی و " Jaina" اوخولو ایله دوام ائتدی.
اسکی چین ده "Xun Zi" (تخمینن 230- 312 م.اؤنجه) رئالیزم(گرچک چیلیک) و ماتئریالیزم اووزرینه قورولو کونفوسیوس جو بیر تعلیمات گلیشدیردی. دؤنمین دیگر اؤنملی چین لی ماتئریالیست لری "Yang Xiong" و "Wang Chongdur".
==== اورتا چاغ ====
هیندلی ماتئریالیست "Jayaraashi Bhatta"، (میلاد دان سونرا آلتیمجی عصرده) "Tattvopaplavasimha" (بوتون قانونلارین دئوریلمه سی) آدلی چالیشماسیندا "Nyaya Sutra" "epistemoloji" نی(ریساله شوناسلیغینی) چووروتدو. ماتئریالیست "Cārvāka" فلسفه سی م. سونرا 1400 جی ایللرده یاواش- یاواش یوخ اولدوغو گؤرولور. 12جی عصرین باشلاریندا عرب عالیمی "ابن طوفِیل"ین آندولوس دا یازدیغی "اسرارالحکمت المشرقیه" کیتابی دا ماتئریالیست دوشونجه سی اووزرینده یازیلمیشدیر.
خط ۱۹:
شوپنهوفر(Schopenhauer) ماتئریالیزمدن "اؤزونو حسابا قاتماغی اونودان فلسفه" اولاراق بحث ائدیر. اونا گؤره ماتئریالیزم یالنیش دیر، چونکی بیلن موبتدا نی(اؤزنه نی)، آنجاق بۇ موبتدا نین بیلمه سیندن یولا چیخاراق وار اولان و بۇ بیلمه یه گؤره وار اولان شئی له آچیقلاماقدادیر. ماتئریالیزم اؤته ریم سیز(دولاییمسیز) اولانی یعنی داها چوْخ بیلینه نی داها آز بیلینن له آچیقلاماغا چالیشماقدادیر. شوپنهوفره گؤره ذهن و مادده [یعنی سیراسیله موبتدا و اوبیکت(نسنه)] قارشیلیقلی اولاراق بیربیرینه باغلی دیر. موبتدا و اوبیکت فرقلی یانلاردان گؤرونن عینی شئی دیر. اله آلینان و الده ائدیلن دونیا، دوشونجه و یئر اؤرتمه یه، ذهن و مادده یه بؤلونه بیلمز.
==== مارکس ین مادده چیلیگی ====
" Karl Marx" و"Friedrich Engels"، "Hegel" ین دیالکتیکاسینی باش آشاغی چئویره رک ایکی آیری قاورامی اورتایا چیخاردیلار: دیالکتیک ماتئریالیزم و تاریخین آخیشینا ماتئریالیست بیر آچیقلاما گتیرن تاریخسل ماتئریالیزم. مارکس ین فلسفه سینین تملینی ایستحصالچی گوجلر و بۇ گوجلرین توپلومسال(ایجتیماعی) حیاتا عکس اولونمالاری اولان علاقه لری (خصوصیله صینیف علاقه لری؛ ایشچی- ایش وئرن، ارباب- رئیت و... ) میدانا گتیریر. بۇ تمل توپلومسال علاقه لردن بیلیمسل(علمی)، اکونومیک(ایقتیصادی)، حقوقی، اخلاقی ایدئولوژیک فورمالار و دَیَرلر دوغار. بوتون توپلومسال دیرلر صینیف علاقه لرینین عکس اولونماسی دیر و توپلومو شکیللندیرن بۇ دیرلرین آلت قورولوشونو اکونومیک چیخارا سؤیکه نن صینیف علاقه لری میدانا گتیریر.
مارکس و انگلس ماتریالیزم تِرمینینی(غایی هدفینی) گونلوک اکونومیک و ماددی احتیاجلارین تاریخین دؤنملرینی میدانا گتیرن و شکیللندیرن فاکتورلار اولدوغو ایستیقامتینده کی تاریخسل دونیا گؤروشو اوچون ایستیفاده ائتدیلر. آلمان ایده آلیست فلسفه سینه قارشی ماتئریالیزم توپلوم و حقیقتین، اینسانلارین سیغیناجاق، یئمک، گئیه جک کیمی ماددی احتیاجلارینی قارشیلاماق اوچون دوام ائتدیردیکلری ساده اکونومیک حرکت لردن قایناقلاندیغینی دئییر. ماتریالیزم، اینسانلارین فیزیکسل اَمَک و ایستحصالچی فعالیت لرله گونده لیک احتیاجلارینی قارشیلادیقلاری حقیقتینی باشلانغیچ نوقطه سی اولاراق گؤتورور. تک باشینا بۇ اکونومیک فعالیت، مارکسا گؤره، سیاسی، قانونی و دینی مدل لری ایچینده ساخلایان توپلومسال علاقه لر سیستمینه سبب اولور.
علمی سوسیالیزم توپلومسال و اخلاقی دیرلرین، مدنی خصوصیت لرین- ایده آلیزمده اولدوغو کیمی دییشمز بیر طبیعت قانونوندان دئیل، توپلومسال اطراف و دولاییسیله ده توپلومون اؤزونه خاص تشکیلاتلانما فورماسیندان قایناقلاندیغینی مودافیعه ائدیر. بۇ توپلومسال علاقه لر، ایستحصال علاقه لری، دوغال چئوره نین اینکیشاف ائتمیشلیگی کیمی توپلومداکی ماددی فاکتورلار طرفیندن تعیین اولونور.
| |||