ماجاریستان: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

'''مجاریستان''' اۇرتا [[اوروپا]]دا یئرلشنیئرله‌شن بیر اوْلکه دیر. پایتختی [[بوداپست]] شهریدیر.

'''ماجاریستان''' ({{ماجارجا|Magyarország}}) — [[آوروپا]]دا دؤولت. اهالی‌سینین اساسینی تشکیل ائدن ماجارلار اؤزلرینی هونقاریان (یعنی هونلار اؤلکه‌سینین ساکینلری) آدلان‌دیریرلار . ماجاریستان‌دا ان سون سیاهییا آلما ۲۰۰۱-جی ایلده آپاریلمیش‌دیر. بوبۇ سیاهییا آلمایا اساساً، اؤلکه‌ده یاشایان اهالینین ۹.۶۲۷.۰۵۷ نفرینی [[ماجارلار]]، ۲۰۵.۷۲۰ نفرینی [[قاراچیلار]]، ۱۲۰.۳۴۴ نفرینی [[آلمانلار]]، ۳۹.۲۶۶ نفرینی [[ایسلوواکلار]] تشکیل ائدیر.

ماجاریستان ۱۹۱۸-جی ایله قدر [[اوتریش-ماجاریستان ایمپاریاسی]]نین ترکیبینده ایدی. اوْ، اساساً آقرار اؤلکه ایدی. ۱۹۱۸-جی ایل نوْامبرین ۱۶-دا ماجاریستان جومهوریتی اعلان اوْلون‌دو. [[هابسبورقلار]]ین ۴۰۰ ایللیک حاکمیّتینه سوْن قویول‌دو. [[کومونیست]]لرله سوسیال-دموکراتلارین بیرلشمیش قوه‌لری ۱۹۱۹-جو ایل مارسین ۲۱-ده اینقیلاب ائده‌رک [[ماجاریستان سووت جومهوریتی]]نین ('''MSR''') یاراندیغینی اعلان ائتدیلر. لاکین همین ایلین آگوستون ۱-ده MSR سوقوط ائتدی. سووت حکومتی دوریلدیک‌دن سوْنرا اؤلکه‌ده نایب‌لیک (ریجنت) سیستمی یارادیلدی. نایب وظیفه‌سینی کونتر-آدمیرال [[میکلوش خورتی]] توتدو. اوْ، [[تریانون باریش مۆقاویله‌سی]]نی تانیدیغینی بیلدیردی. بۇ باریشه اساساً ماجاریستان اؤز اراضیسینین ۲/۳-نی، اها‌لیسینین ایسه ۱/۳-نی و دنیزه چیخیش یوْلونو ایتیردی. لاکین سوْنرالار ماجاریستان‌دا قراف بتلنین حکومتی دؤورونده [[ایسلوواکی]]، [[گونئی کارپات اوکراین‌سی]] و [[ترانسیلوانیا]] توْرپاقلاریندا ماجار حؤکمران‌لیغی یئنی‌دن برپا اوْلون‌دو. ۱۹۲۹-۱۹۳۳ ایللر دۆنیا ایقتیصادی بحرانی ماجاریستان ایقتصادیاتینا آغیر ائتکی گؤستردی. ۱۹۳۰-۱۹۳۲-جی ایللرده تاخیل ییغی‌می ۵،۵ میلیون سنتر آزالدی. صنایع اۆرتیم (تولید)ی ۱۹۲۹-جو ایله نیسبتاً ۲۳،۱% آشاغی دۆشدو. ایقتیصادی بحران داخیلی دۇرومی ده گرگینلشدیردی. ۱۹۳۲-جی ایلین پاییزین‌دان اعتباراً ماجاریستانین [[آلمان]]یا گرایشی گۆجلندی. ماجاریستان‌دا حاکمیّت‌ده اوْلان خورتی حکومتی آلمان و ایتالیا ایله سیخ ایشداش‌لیق ائتمه‌یه باشلا‌دی. ماجاریستان ۱۹۳۹-جو ایلده [[آنتی‌کومینترن]] و ۱۹۴۰-جی ایلده [[برلین پاکتی]]نا قوشولدو.

[[ایکینجی دونیا ساواشی]]نده‌کی مغلوبیت نتیجه‌سینده ۱۹۴۴-جو ایلده ماجاریستان [[سووت اوْردوسو]]نون ایشغالینا معروض قالدی. نتیجه‌ده ماجاریستان کومونیست حاکمیّتی قۇرولدو. سووت موْدلی رژیمه قارشی ۱۹۵۶-جی ایل اۇکتوبر ین ۲۳-ده ماجاریستان‌دا کۆتلوی(توده) نۆماییشلر باشلا‌دی. اوْنلار پارتیانین سیا‌سی خطی‌نین دییشدیریلمه‌سی، [[امره ناد]] باشدا اوْلماقلا یئنی حکومت یارادیلما‌سی، ماجاریستانلا شوروی آراسیندا برابرحوقوق‌لو موناسیبتلرین برقرار اوْلما‌سی طلبلرینی ایر‌لی سۆروردولر. حادیثه‌لر هیز‌له اینکیشاف ائدیر. اۇکتوبر ین ۲۹-دا امره ناد حکومت باشچی‌سی سئچیلدی. [[ماجاریستان زحمتکشلر پارتیاسی]]نین (مزپ) بوراخیلما‌سی، بیرپارتی‌لی سیستمین لغو ائدیلمه‌سی، اوّللر مؤوجود اوْلان سیا‌سی پارتیلارین فعالیّتی‌نین برپا اوْلونما‌سی باره‌ده قرار قبول ائدیلدی. اۇکتوبر ین ۳۰-دا شوروی حکومتی حرکاتا قارشی بیانات یای‌دی. ماجاریستان‌دا باشلانمیش اعتراض حرکاتی "اکسینقیلابی قیام" کیمی دیرلندیریل‌دی. بۇنا جواب اوْلا‌راق امره ناد نوْامبرین ۱-ده ماجاریستانین [[ورشو مۆقاویله‌سی تشکیلاتی]]ندان چیخدیغینی اعلان ائتدی. نوْامبرین ۴-ده سووت اوْردوسو بوداپشت شهرینه داخیل اوْلدو. دؤرد گۆن داوام ائدن دؤیوشلردن سوْنرا امره ناد حکومتی دئوریلدی. [[یانوش کادار]]ین باشچی‌لیق ائتدیی مزپ [[ماجاریستان سوسیالیست فهله پارتیاسی]] آدی آلتیندا یئنی‌دن تشکیل اوْلون‌دو. امره ناد دؤولته خیانت‌ده اتهام اوْلونا‌راق اعدام ائدیلدی. ۱۹۸۹-جو ایلده [[ماجاریستان عالی محکمه‌سی]] امره نادا و اوْنونلا بیرلیکده موهاکیمه ائدیلمیش شخصلره برات وئردی. ۲۳ اۇکتوبر ماجاریستان‌دا میلّی بایرام، سووت ایشغال رژیمینه قارشی میلّی عۆصیان گۆنو کیمی قیمتلندیریل‌دی. ۸۰-جی ایللرین اوْرتالاریندا [[ماجاریستان ایقتصادیاتی]] آغیر دۇرومه دۆشدو. خاریجی بورجلارین آرتما‌سی دۇرومی داها دا گرگینلشدیردی. ۱۹۸۸-جی ایلین مئییندا ماجاریستان سوسیالیست فهله پارتیاسی کونفرانسیندا Y.Kadar [[کارویو قروس]]لا عوض ائدیلدی. لاکین ماجاریستان‌دا دۇروم ثابیتلشمه‌دی. ۱۹۸۹-جو ایلده چوخپارتی‌لی مجلیس سیستمینه اساسلانان قورولوشا کچمک قرارا آلیندی. ۱۹۹۰-جی ایل مجلیس سئچکیلرینده [[ماجاریستان دموکراتیک فورومو]] غلبه چال‌دی. اوْنون رهبری [[یوژف آنتالل]] [[خیردا کند صاحیبکارلار پارتیاسی]] ایله بیرلیکده کوالیسی حکومتی تشکیل ائتدی. ۱۹۹۰-جی ایلین آگوستون‌دا کچیریلمیش مجلیس سئچکیلرینده آزاد دموکراتلار اتفاقینین رهبری [[آرپاد گنتس]] باشکان سئچیلدی. ماجار حکومتی‌نین هیز‌له اؤزللشدیرمه سیاستی یریتمه‌سی نتیجه‌سینده اؤلکه‌ده آزاد رقابته اساسلانان تیجارت سیستمی فوْرمالاشدی. اؤلکه‌ده صنایع و ارزاق ماللاری قیتلیغی(کمبود) آرا‌دان قالخدی. لاکین اها‌لی‌نین یوخسول‌لوغو ۱۹۹۰-جی ایللرده هله ده یۆکسک اوْلا‌راق قالماغا داوام ائتدی.

ایقلیمی مۆلاییم کونتیننتال‌دیر. بئله الوریش‌لی ایقلیمین اوْلما‌سی و بیرده گئنیش دوزن‌لیک ساحه‌لر و محصولدار توْرپاقلار بۇرادا [[کند چیفتلیک (مزرعه)]]نین اینکیشافی اۆچون الوریش‌لی ایمکان یارا‌دیر. طبیعی بیتکی اؤرتویو اینسانلار طرفیندن چوْخ دییشدیریلمیش‌دیر. اراضی‌نین ۱۶%-نی مشه‌لر تشکیل ائدیر. [[دونای]]، اوْنون قوْلو اوْلان [[تیسا]] و باشقا چایلاردان سۇوارما و نقلیات آماچ‌له گئنیش ایستیفا‌ده ائدیلیر. منظره‌لی [[بالاتون گؤلو]] و باشقا طبیعی ایمکانلار حسابینا [[توریزم]]ین اینکیشافینا نایل اوْلونموش‌دور.