|
|image_coat = National emblem of Afghanistan.svg
|symbol_type = Coat of arms
|national_motto = {{Nowrap|{{big|{{Lang|ar|لا إله إلا الله، محمد رسول اللهرسول‌الله}}}}}}<br />{{سخ}}"{{transl|ar|Lā ʾilāha ʾillāl–lāh, Muhammadun rasūl Allāh}}" <br />{{سخ}}{{Small|"There is no god but God; Muhammad is the messenger of God. ([[شهادتین(ایکی ایسلام تصدیقی)]])}}p
|national_anthem =
|image_map = Afghanistan (orthographic projection).svg
|image_map۲image_map2 = Afghanistan - Location Map (۲۰۱۳) - AFG - UNOCHA.svg
|capital = [[کابول]]
|latd = ۳۴
|languages = {{Hlist|style=white-space:nowrap; |[[پشتو]]|[[دری دیل|دری]]}}<ref name=AO />
|religion = [[ایسلام]]
|demonym = [[Demography of Afghanistan|Afghan]]{{#tag:<ref| name="Demonym" group="Note">Other terms that have been used as demonyms are '''Afghani'''<ref>Dictionary.com. [[The American Heritage Dictionary of the English Language]], Fourth Edition. Houghton Mifflin Company, ۲۰۰۴2004. [http://dictionary.reference.com/browse/afghani Reference.com] (Retrieved ۱۳13 November ۲۰۰۷2007).</ref> and '''Afghanistani'''.<ref>Dictionary.com. [[WordNet]] ۳.۰۳٫۰. [[پرینستون بیلیم‌یوردو]]. [http://dictionary.reference.com/browse/afghanistani Reference.com] (Retrieved ۱۳13 November ۲۰۰۷2007). {{wayback|url=http://dictionary.reference.com/browse/afghanistani |date=۲۰۱۴۰۳۲۸۱۰۲۲۵۷ |df=y }}</ref>|name="Demonym"|group="Note"}}</ref>
|government_type = [[Unitary state|Unitary]] [[Presidential system|presidential]] [[Islamic republic]]
|leader_title۱leader_title1 = [[President of Afghanistan|President]]
|leader_name۱leader_name1 = [[Mohammad Ashraf Ghani|Ashraf Ghani]]
|leader_title۲leader_title2 = [[Chief Executive Officer (Afghanistan)|Chief Executive Officer]]
|leader_name۲leader_name2 = [[عبدالله عبدالله]]
|legislature = [[National Assembly (Afghanistan)|National Assembly]]
|upper_house = [[House of Elders (Afghanistan)|House of Elders]]
|lower_house = [[House of the People (Afghanistan)|House of the People]]
|established_event۱established_event1 = {{Nowrap|[[هوتاکی دؤولتی]]}}
|established_date۱established_date1 = Aprilآوریل ۱۷۰۹
|established_event۲established_event2 = [[Afghan Independence Day|Recognized]]
|established_date۲established_date2 = ۱۹ Augustاوت ۱۹۱۹
|area_km۲area_km2 = ۶۵۲۸۶۴<ref name="Area and administrative Population">[http://cso.gov.af/en Central Statistics Organization of Afghanistan]: [http://cso.gov.af/en/page/۴۷۲۲/۲۰۱۲-۲-۱۳ Statistical Yearbook ۲۰۱۲–۲۰۱۳2012–2013]: [http://cso.gov.af/Content/files/Area%۲۰and%۲۰Administrative%۲۰and%۲۰Population.pdf Area and administrative Population] {{wayback|url=http://cso.gov.af/en |date=۲۰۱۵۱۲۱۷۰۰۳۶۳۲ |df=y }}</ref>
|area_sq_mi = ۲۵۱۸۲۷
|area_rank = ۴۱st41st
|area_magnitude = ۱_E۱۱
|percent_water = negligible
|population_estimate = ۳۲,۵۶۴,۳۴۲۳۲٬۵۶۴٬۳۴۲<ref name="Factbook" />
|population_estimate_year = ۲۰۱۵
|population_estimate_rank = ۴۰th40th
|population_density_km2 = ۴۳٫۵
|population_density_km۲ = ۴۳.۵
|population_density_sq_mi = ۱۱۱.۸۱۱۱٫۸
|population_density_rank = ۱۵۰th150th
|GDP_PPP_year = ۲۰۱۶
|GDP_PPP_rank =
|GDP_PPP = $۶۵.۲۹۵۶۵٫۲۹۵ billion<ref name="imf۲imf2">{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/۲۰۱۵/۰۲/weodata/weorept.aspx?pr.x=۱۰۳&pr.y=۱۶&sy=۲۰۱۶&ey=۲۰۱۶&scsm=۱&ssd=۱&sort=country&ds=.&br=۱&c=۵۱۲%۲C۶۷۲%۲C۹۱۴%۲C۹۶۲%۲C۶۱۲%۲C۶۷۴%۲C۶۱۴%۲C۶۷۶%۲C۳۱۱%۲C۵۴۸%۲C۲۱۳%۲C۵۵۶%۲C۹۱۱%۲C۶۷۸%۲C۹۱۲%۲C۸۶۷%۲C۳۱۳%۲C۶۸۲%۲C۴۱۹%۲C۶۸۴%۲C۵۱۳%۲C۲۷۳%۲C۳۱۶%۲C۸۶۸%۲C۹۱۳%۲C۹۲۱%۲C۳۳۹%۲C۹۴۸%۲C۶۳۸%۲C۹۴۳%۲C۵۱۴%۲C۶۸۶%۲C۲۱۸%۲C۶۸۸%۲C۹۶۳%۲C۵۱۸%۲C۶۱۶%۲C۷۲۸%۲C۲۲۳%۲C۵۵۸%۲C۵۱۶%۲C۲۷۸%۲C۹۱۸%۲C۶۹۲%۲C۷۴۸%۲C۶۹۴%۲C۶۱۸%۲C۴۴۹%۲C۶۲۴%۲C۵۶۴%۲C۵۲۲%۲C۵۶۵%۲C۶۲۲%۲C۲۸۳%۲C۶۲۶%۲C۸۵۳%۲C۶۲۸%۲C۲۸۸%۲C۲۲۸%۲C۲۹۳%۲C۹۲۴%۲C۵۶۶%۲C۲۳۳%۲C۹۶۴%۲C۶۳۲%۲C۴۵۳%۲C۶۳۶%۲C۹۶۸%۲C۶۳۴%۲C۹۲۲%۲C۲۳۸%۲C۷۱۴%۲C۶۶۲%۲C۸۶۲%۲C۹۶۰%۲C۷۱۶%۲C۶۱۱%۲C۴۵۶%۲C۳۲۱%۲C۷۲۲%۲C۲۴۳%۲C۹۴۲%۲C۲۴۸%۲C۷۱۸%۲C۴۶۹%۲C۷۲۴%۲C۲۵۳%۲C۸۱۳%۲C۶۴۲%۲C۱۹۹%۲C۶۴۳%۲C۷۳۳%۲C۶۴۴%۲C۵۲۴%۲C۸۱۹%۲C۳۶۱%۲C۶۴۶%۲C۳۶۲%۲C۶۴۸%۲C۳۶۴%۲C۹۱۵%۲C۷۳۲%۲C۶۵۲%۲C۳۶۶%۲C۳۲۸%۲C۷۳۴%۲C۲۵۸%۲C۴۶۳%۲C۶۵۶%۲C۹۲۳%۲C۶۵۴%۲C۷۳۸%۲C۳۳۶%۲C۵۷۸%۲C۲۶۳%۲C۵۳۷%۲C۲۶۸%۲C۷۴۲%۲C۹۴۴%۲C۸۶۶%۲C۵۳۴%۲C۳۶۹%۲C۵۳۶%۲C۷۴۴%۲C۴۲۹%۲C۱۸۶%۲C۴۳۳%۲C۹۲۵%۲C۳۴۳%۲C۸۶۹%۲C۴۳۹%۲C۷۴۶%۲C۹۱۶%۲C۹۲۶%۲C۶۶۴%۲C۴۶۶%۲C۸۲۶%۲C۲۹۸%۲C۹۶۷%۲C۹۲۷%۲C۴۴۳%۲C۸۴۶%۲C۹۱۷%۲C۲۹۹%۲C۵۴۴%۲C۵۸۲%۲C۴۴۶%۲C۴۷۴%۲C۶۶۶%۲C۷۵۴%۲C۶۶۸%۲C۶۹۸&s=NGDPD%۲CNGDPDPC%۲CPPPGDP%۲CPPPPC&grp=۰&a= |title=Afghanistan |publisher=International Monetary Fund |accessdate=۲۶ April ۲۰۱۴}}</ref>
|GDP_PPP_per_capita = $۱,۹۹۴۱٬۹۹۴<ref name=imf۲imf2 />
|GDP_PPP_per_capita_rank =
|GDP_nominal_year = ۲۰۱۶
|GDP_nominal = $۱۹.۶۵۴۱۹٫۶۵۴ billion<ref name=imf۲imf2 />
|GDP_nominal_per_capita = $۶۰۰<ref name=imf۲imf2 />
|Gini_year = ۲۰۰۸
|Gini_rank =
|Gini_change = <!-- increase/decrease/steady -->
|Gini = ۲۹<!-- number only -->
|Gini_ref = <ref name="wb-gini">{{cite web |url=http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/ |title=Gini Index |publisher=World Bank |accessdate=۲ March ۲۰۱۱ |archiveurl=https://web.archive.org/web/۲۰۱۴۰۵۱۱۰۴۴۹۵۸20140511044958/http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI|archivedate=۲۰۱۴-۰۵-۱۱}}</ref>
|HDI_year = ۲۰۱۴<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year -->
|HDI_change = increase<!-- increase/decrease/steady -->
|HDI = ۰.۴۶۵۰٫۴۶۵<!-- number only -->
|HDI_ref = <ref name="HDI">{{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr_۲۰۱۵_statistical_annexhdr_2015_statistical_annex.pdf |title=۲۰۱۵ Human Development Report |date=۱۴ December ۲۰۱۵ |accessdate=۱۴ December ۲۰۱۵ |publisher=United Nations Development Programme | page=۱۸}}</ref>
|HDI_rank = ۱۷۱st171st
|currency = [[Afghan afghani|Afghani]]
|currency_code = AFN
}}
'''افغانیستان''' و یا '''(افغانیستان ایسلام جومهوریتی)''' - [[آسیا]]دا بیر دؤولت دیر. بۇ اؤلکه آسیانین مرکز <ref>[http://sarzaminman.blogsky.com/۱۳۹۱/۰۳/۱۴/post-۸۷/ افغانیستان مالومات]</ref><ref>[http://kabuliha.com/afghanistan/information/afghanistan_location/ افغانستان و ولایاتلر مالومات/کابلی‌ها]</ref> یئرله‌شیب. جنوبدان [[پاکیستان]]، غربدن [[ایران]]، شومالدان [[تورکمنیستان]]، [[اؤزبکیستان]] و [[تاجیکیستان]] و شرقدن ده [[چین]] و پاکیستان ایله قونشو دور. بۇ اؤلکه‌نین رژیمی ایسلام جومهوریتی و اهالیسینین چوخو [[موسلمان]] دیرلار. پایتختیٛ [[کابول]] شهریدیر. [[اورتا آسیا]]دا یئرله‌شمسینه باخمایاراق سیک قومیت و مدنی علاقلری نظره آلیٛناراق بعضی قایناقلار طرفیندن [[یاخین شرق]] اؤلکه‌سی حئساب ائدیلیر. افغانیٛستان فارس دیللی دؤولتدیر.
غرب وشرق آراسیٛنداکیٛ یوللاریٛن کسیشمه نؤقطه‌سینده یئرله‌شن افغانیٛستان،قومیتافغانیٛستان، قومیت قرۇپ ومدنیتلر موزایکاسیٛدیٛر. تیجارتین مرکز نؤقطلریندن بیرینده اولان افغانیٛستان، بۇ استراتئژی مؤوقئی سببیله تاریخ بویۇنجا [[فارسلار]]، [[یونانلار]]، [[عربلر]]، [[تورکلر]]، [[موغوللار]]، [[اینگیلیسلر]] وه[[روسلار]] کیمی مۆختلیف خالقلاریٛن ایستیلاسیٛنا اۇغرامیٛشدیٛر.
== تاریخی ==
پایتخت [[کابول]] اؤلکه‌نین ان بؤیۆک شهریدیر، دیگراهمیتلی شهرلر غربده [[هئرات]]، جنۇبدا [[قندهار]] و شیمالدا [[مزار شریف]]دیر. یئرلی ومیللی سویداینتئقراسیانیٛن زیفاولدۇغۇافغانیٛستاندا جوغرافی مانئلردنالاوایجتیمای حیاتدا دا بیر سیٛرااهمیتلی پروبلئملر قالماقدادیٛر. احالینین ساوادلیٛلیٛق درجسی تخمینن ۳۶%۳۶٪ - دیر، ادام باشیٛنا دۆشناۆمۇمداخیلی گلیر باخیٛمیٛندان دا دۆنیانیٛنان یوخسۇلاؤلکلری آراسیٛندادیٛر. افغانیٛستانایسلام رئسپۇبلیکاسیٛنیٛن مرکزی ستاتیستیکا تشکیلاتیٛنیٛن ملۇماتلاریٛنااساسن ۲۰۱۱ – جی ایلیناوولیناؤلکاهالیسینین سایٛنیٛن ۲۴. ۴۸۵. ۶ مین نفراولدۇغۇائحتیمالائدیلیر . <رئف>یسلامیج رئپۇبلیجاوف افگحانیستان جئنترال ستاتیستیجساورگانیزاتیون - ' ▼
افغانیٛستان چوخ قومیتلی اؤلکدیر. بۇنۇنلا برابر هئچ بیرقومیت قرۇپی اکـثریتیاکثریتی ویا چوخلۇغۇ (یاریٛدان چوخ) تشکیل ائتمیر،اؤلکدهائتمیر، اؤلکده یالنیٛز قارشیٛلیٛقلیٛ نیثبتده اۆستۆنلۆیه صاحیب بئش بؤیۆک قومیت قرۇپ واردیٛر ([[پوشتون]]لار، [[تاجیک]]لر، [[اؤزبکلر]]، [[هزار]]لر و [[تورکمن تورکجه‌سی]]لر) و اونلاریٛن هربیرینین سایٛی ۱ میلیوندان آرتیٛقدیٛر. اساساً افغانیٛستاندا تۆرک دیللی وفارس دیللی خالقلار یاشایٛر. ▼▲پایتخت [[کابول]] اؤلکه‌نین ان بؤیۆک شهریدیر، دیگراهمیتلی شهرلر غربده [[هئرات]]، جنۇبدا [[قندهار]] و شیمالدا [[مزار شریف]]دیر. یئرلی ومیللی سویداینتئقراسیانیٛن زیفاولدۇغۇافغانیٛستاندا جوغرافی مانئلردنالاوایجتیمای حیاتدا دا بیر سیٛرااهمیتلی پروبلئملر قالماقدادیٛر. احالینین ساوادلیٛلیٛق درجسی تخمینن ۳۶% - دیر، ادام باشیٛنا دۆشناۆمۇمداخیلی گلیر باخیٛمیٛندان دا دۆنیانیٛنان یوخسۇلاؤلکلری آراسیٛندادیٛر. افغانیٛستانایسلام رئسپۇبلیکاسیٛنیٛن مرکزی ستاتیستیکا تشکیلاتیٛنیٛن ملۇماتلاریٛنااساسن ۲۰۱۱ – جی ایلیناوولیناؤلکاهالیسینین سایٛنیٛن ۲۴. ۴۸۵. ۶ مین نفراولدۇغۇائحتیمالائدیلیر . <رئف>یسلامیج رئپۇبلیجاوف افگحانیستان جئنترال ستاتیستیجساورگانیزاتیون - '
▲افغانیٛستان چوخ قومیتلی اؤلکدیر. بۇنۇنلا برابر هئچ بیرقومیت قرۇپی اکـثریتی ویا چوخلۇغۇ (یاریٛدان چوخ) تشکیل ائتمیر،اؤلکده یالنیٛز قارشیٛلیٛقلیٛ نیثبتده اۆستۆنلۆیه صاحیب بئش بؤیۆک قومیت قرۇپ واردیٛر ([[پوشتون]]لار، [[تاجیک]]لر، [[اؤزبکلر]]، [[هزار]]لر و [[تورکمن تورکجه‌سی]]لر) و اونلاریٛن هربیرینین سایٛی ۱ میلیوندان آرتیٛقدیٛر. اساساً افغانیٛستاندا تۆرک دیللی وفارس دیللی خالقلار یاشایٛر.
== دین ==
افغانیٛستان اراضیسینده، ایسلام ۸۰۰ میلادی ایللرین سونوندا باشلامیٛشدیٛر. حال-حاظیٛردا اؤلک اهالیسینین اکـثریتیاکثریتی مۆسلمانلاردیٛر. افغانیٛستاندا مۆسلمان اهالینین ۸۰-۹۰%۸۰–۹۰٪-نی تشکیل ائدن سۆننۆلۆیۆن حنفی مذهبی داها چوخ یایٛلمیٛشدیٛر. سۆننۆلراساساً افغانلاریٛن بؤیۆک بیر هیسسی دیلر، تاجیکلر،اؤزبکلر،تاجیکلر، اؤزبکلر، تۆرکمنلر، بلۇچلار
افقانیٛستادا بیر سیٛرا سۆننۆ جریانلاریٛی فعالیت گؤستریر - قدیری، نقشبدی، قلندری. اهالینین چوخ آز هیسسی (۰،۵ %۰٬۵٪)احمدیه طریقتینه منسۇبدۇر. اؤلکده اهمیتلی سایدا شیعه لر وار. بۇنلار خزر-بربرلر،ائلجهبربرلر، ائلجه ده تئیمۇرلار، قیٛزیٛلباشلار وافغان-دزادزلار، سیاسته نیسبتناً قاریٛشمیٛش افغان-فارس قرۇپۇ وفارسلاردیٛر. شیعه لره هم ده کابۇل، هرات، غزنه اراضیسینده ده راست گلمک اولار. بدخشان خالقیٛ وتاجیکلری بیر هیسسی ایسماعیلیه طریقتینه عبادت ائدیرلر (ایسماعیلیلراؤلکه اهالیسینین تقریباً ۳ %۳٪-نی تشکیل ائدیرلر). بۇندان باشقا،افغانیٛستانداباشقا، افغانیٛستاندا ایندۇیستلر (۲۰مین نفر)،ائلجه، ائلجه ده سیک لر، زرتۆشتیلر) یاشایٛر.
== ایقتصادی گؤستریجیلر ==
* ایقتصادیاتاعمۇمی باخیٛش: افغانیٛستان دنیزه ساحیلی اومایان اؤلکدیر، ایقتصادیاتیٛ اکینچیلیه وحئیواندارلیٛغا (قویۇن وکئچی یئتیشدیرمیه) اساسلانیٛر.
* ایش قۆووسی: ۱۵ میلیون (۲۰۰۴-جی ایل ملۇماتلاریٛ)
* سئکتورلآرا گؤر ایش قۆووسی:اکینچیلیک ۸۰%،۸۰٪، صنایع ۱۰%،۱۰٪، خیدمت ۱۰%۱۰٪ (۲۰۰۴ ملۇماتلاریٛ)
* صنایع: کیچیک میقیاسدا پالتار، صابۇن، موبل، ایاق قابیٛ، گۆبره، سیمانسیمان، ،آلایشیآلایشی خالچالار،طبیعیخالچالار، طبیعی گاز، یاغ، کؤمۆر، میس سئخلری.
* ائلئکتریک استهصالیٛ : ۹۰۵ میلیون kWh (۲۰۰۳/تخمینی)
* ائلئکتریک استهصالیٛ: ۱،۰۴۲۱٬۰۴۲ میلیارد kWh (۲۰۰۳/تخمینی)
* ائلئکتریک ایخراجاتیٛ: ۰ kWh (۲۰۰۱/تخمینی)
* ائلئکتریک ایدخالاتیٛ: ۲۰۰ میلیون kWh (۲۰۰۳)
* اکینچیلیک وحئیواندارلیٛق محصوللاریٛ: [[خاشخاش]]، بۇغدا، مئیوه لر، فیٛندیٛق، یۇن، دری
* ایخراجات مبلغی: ۴۷۱ میلیون دوللار (۲۰۰۵-جی ایل ملۇماتلاریٛ)
* ایخراجات محصوللاریٛ: خاشخاش، مئیوه و فیٛندیٛق،آلایشیفیٛندیٛق، آلایشی خالچالار، یۇن، پامبیٛق، دری، قیمتلی داش و لعل-جواهیراتلار.
* ایخراجات اورتاقلاریٛ: پاکیستان،ایران،پاکیستان، ایران، آلمانیا، هیندوستان، بؤیۆک بریتانیا، بئلچیکا، لۆکسئمبۇرق، چک رئسپۇبلیکاسیٛ
* ایدخالات مبلغی: $۳،۸۷۳٬۸۷ میلیارد (۲۰۰۵-جی ایل ملۇماتلاریٛ)
* ایدخالات محصوللاریٛ: خاریجی اینوئستیسیا، یئینتی و نئفت محصوللاریٛ،ایستئحلاکمحصوللاریٛ، ایستئحلاک ماللاریٛ
* ایدخالات اورتاقلاریٛ: پاکیستان،ایران،پاکیستان، ایران، یاپونیا، سینگاپۇر، هیندوستان، جنۇبی کورئیا، آلمانیا
* خاریجی بورج مبلغی: ۸ میلیارد دوللار (۲۰۰۴-جۆایل ملۇماتلاریٛ)
* پۇل واحیدی:افغانی (ƏHVƏ)
== نقلیات یوللاریٛ ==
* دمیر یوللاریٛ: km ۲۴،۶ ۲۴٬۶
* اوتوموبیل یوللاریٛ: ۲۱۰۰۰ km
== قایناقلار ==
{{آسیا اؤلکه‌لری}}
{{مین مقاله}}
== منابع ==
{{پانویس}}
[[بؤلمه:آسیا اؤلکه‌لری]]
| 