عومومی داخیلی محصول: نوسخهلر آراسینداکی فرق
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
4321bot (دانیشیق | چالیشمالار) replaced: ← (2) |
4321bot (دانیشیق | چالیشمالار) |
||
خط ۱:
[[فایل:GDP_PPP_Per_Capita_IMF_2008.png|thumb|450px|عمومی داخیلی محصول ۲۰۱۳ (دولار)
* '''<
* '''<
* '''<
* '''<
]]
خط ۱۰:
بۇ تعریفین ایضاحی ایسه آشاغیداکی کیمیدیر:
'''وئریلمیش زامان
''' اۆدم''', اؤزل (خصوصی) زامان اینتئروالی مودّتینده تولید اولونان مال و خدمتلر داخیلدیر. کئچمیشده تولید ائدیلن محصوللارا عاید سؤودلشملر اۆدم-ده عکس اولونمۇر. عادتاً بۇ اینتئروال ایل و یا روبعلردیر.
== اؤلکه داخلیند ==
اۆدم [[تولید]]ین حجمینی اؤلکهنین جوغرافی حودودلاری داخلینده اؤلچۆر.
== بؤتون ==
▲اۆدم [[تولید]]ین حجمینی اؤلکهنین جوغرافی حودودلاری داخلینده اؤلچۆر. مثلاً, [[رۇسییه]] شرکتی [[آذربایجان]]دا فعالیت گؤستریرس, اوْنۇن یاراتدیغی دیَر آذربایجانین اۆدم-ده عکس اولونۇر و عکسینه [[آذربایجان]] شرکتی [[تورکیه]]ده فعالیت گؤستریرس, اوْنۇن تولید ائتدییی محصول و یا گؤستریدیی خدمت تورکیهنین اۆدم-ده عکس اولوناجاق.
اۆدم اؤلکهده تولید اولونان و قانونی یوْللا ساتیلان بۆتۆنمته و خدمتلری اَحاطه ائدیر. اۆدم بیرنئچه اساس محصولۇن
==
بیر
▲اۆدم اؤلکهده تولید اولونان و قانونی یوْللا ساتیلان بۆتۆنمته و خدمتلری اَحاطه ائدیر. اۆدم بیرنئچه اساس محصولۇن دئییل, تولید اولونان هر محصولۇن دیَرینی اؤزۆنده عکس ائتدیریر.
== امتعه و خدمتلر ==▼
اۆدم-ه هم مادی (
== بازار دیَریدیر ==▼
▲بیر موسیسه مینئرال سۇلار اۆچۆن پلاستیک قاب تولیدائدیر, باشقا موسیسه بۇ قابلاری آلیب مینئرال سۇیۇ قابلاشدیریب استهلاکچیلارا ساتیر. ایکینجی موسیسهنین تولید ائتدییی محصول اۆدم-ه داخل ائدیلیر, بیرینجی موسیسهنین محصولۇ ایسه حسابلانمیر. چۆنکی, بیرینجی موسیسه وریندن تولید اولونان محصول باشقا بیر امتعهنین تولیدیندا قۇللان (ایشلت) ائدیلیر, باشقا موسیسه ایسه بۇ محصولۇ ساتان زامان آلدیغی پلاستیک قابین دیَرینی بۇرا داخل ائدیر. ایکینجی موسیسهنین ساتدیغی محصول [[سوْن محصول|سوْن استهلاک محصولۇ]] آدلانیر. بیرینجی موسیسهنین محصولۇ ایسه باشقا بیر محصولۇن تولیدیندا قۇللان (ایشلت) ائدیلدییندن [[آرالیق محصول]] آدلانیر. باشقا سؤزل, سوْن محصوللار آرالیق محصوللارین دیَرینی ده اؤزۆنده عکس ائتدیریر. بئلهلیکل, بیر محصولۇن دیَرینی ایکی و یا داها چوْخ کهره (دفعه) حسابلاماماقدان اؤترۆ اۆدم-ه یالنیز [[سوْن محصول|سوْن محصوللارین]] دیَری داخل ائدیلیر.
اۆدم چوْخلۇ مختلف امتعه و خدمتلرین عمومی دیَرینین واحد اؤلچۆسۆدۆر. بازاردا ایستهر
بینالملل موقاییسه اۆچۆن اۆدم-ۇ همان بیر [[والیۇتا]]دا حسابلاماغین ایکی یوْلۇ وار:
▲==امتعه و خدمتلر==
▲اۆدم-ه هم مادی (گئییم, ائو, قیدا محصوللاری و س.), هم ده غیری-مادی (بربر, نقلیات, رابطه خدمتلری و س.) امتعهلر داخیلدیر.
▲==بازار دیَریدیر==
▲اۆدم چوْخلۇ مختلف امتعه و خدمتلرین عمومی دیَرینین واحد اؤلچۆسۆدۆر. بازاردا ایستهر فیزیکی, ایستهرسه ده کئیفیت باخیمیندان بیر-بیریندن فرقلهنن بیر چوْخ امتعه ساتیلیر. اوْنلاری جمعلمهیین یئگانه یوْلۇ دیَرلرینین اؤلچۆلمسیدیر. بۇ سببدن اۆدم-ین حسابلانماسی هر بیر محصول بازار دیَری اساسیندا آپاریلیر.
▲بینالملل موقاییسه اۆچۆن اۆدم-ۇ همان بیر [[والیۇتا]]دا حسابلاماغین ایکی یوْلۇ وار: مظنّه و آلیجیلیق یئتهنک(قابلییت)ینین پاریتئتی (AQP) (daha dəqiq hesablama yoludur) یوْلۇ ایله.
== نوعمینال و (گرچک) رئآل اۆدم ==
'''نوعمینال اۆدم''' حسابلامادا تولید ائدیلن محصوللارین عملیاتۇال [[بازار قیمتی]] گؤتۆرۆلۆر. بۇ سببدن نوعمینال اۆدم محصولۇن قیمت
مثلاً، اؤلکهده جمعی ۲ محصول تولید ائدیلیر، آ و ب محصوللاری. ۲۰۰۷-جی ایلده آ محصولۇندان ۱۰۰ عدد، ب محصولۇندان ایسه ۲۰۰ عدد تولید ائدیلیب. آ محصولۇنۇن ۱۳۸۶ شمسی ایلده بازار قیمتی ۳۰، ب محصولۇنۇنکۇ ایسه ۲۰ [[پول واحیدی]] دیر. بۇ حالدا ۱۳۸۶ شمسی ایلده ''ۆدم=۱۰۰*۳۰+۲۰۰*۲۰=۷۰۰۰''. ۲۰۰۸-جی ایلده
محصولۇن قیمتیندن آسیلیلیغی آرادان قالدیرماق و سهو یاناشمادان یایینماق اۆچۆن ''(گرچک) رئآل اۆدم'' حسابلانیر. (گرچک) رئآل اۆدم-دا قیمت
اۆدم دئفلیاتوْر نوعمینال اۆدم-ۇن (گرچک) رئآل اۆدم-ا نسبتینی گؤستریر: <math>\mathrm{UDM}_\text{Deflyator} = \frac{\mathrm{UDM}_\text{nominal}}{\mathrm{UDM}_\text{real}}\cdot 100</math>
سطر ۴۶ ⟵ ۴۲:
== اۆدم-ۇن حسابلاما یوْللاری ==
اۆدم-ۇ حسابلاماغین بیرنئچه یوْلۇ وار:
*<math>{UDM = C + I + G + (EX - IM)}</math>
** ج–[[اهالینین استهلاک خرجلری]]
** بیر–عمومی اؤزل (خصوصی) [[یاتیریم(سرمایهگذاری)]]لار
** گ–[[دؤولت خرجلری]]
** ائخ–صادرات
سطر ۶۳ ⟵ ۵۸:
** خۆدم–خالص اۆدم
** آ–[[عاموْرتیزاسیا]]
** گ–[[راضیلاشما]]یا اساسأ حقوقی و یا فیزیکی شخصین (
** دگ–باشقا [[گلیر|گلیرلر]]
== اۆدم آذربایجان ==
[[فایل:Ümumi Daxili Məhsul 02.png|400px|thumb|left]]
سطر ۷۴ ⟵ ۶۸:
[[فایل:Ümumi Daxili Məhsul 03.png|400px|thumb|left]]
۸۰-جی ایللرده بۆتۆن[[شوْروی]] اؤلکهلری کیمی آذربایجان دا [[اقتصادیات|اقتصادی]] تنزُّلله اۇغرادی. [[مستقللیک]] الده ائدیلدیکدن سونرا دا تنزُّل داوام ائتدی. ان آز اۆدم آذربایجاندا ۱۹۹۵-جی ایلده قیده آلینمیشدیر (۲۱۳۳ mln. AZN). ۱۹۹۶-جی ایلدن باشلایاراق آذربایجاندا اۆدم-ۇن [[وْرتا حساب|وْرتا]] (گرچک) رئآل آرتیم دماسی ~
قوْنشۇ اؤلکهلرله موقاییسهده آدامباشینا دۆشن اۆدم (AQP):
[[فایل:Ümumi Daxili Məhsul 04.png|400px|thumb|left]]
# [[روسیه]]–۱۵۹۲۲ اۇسد
# [[
# [[
# [[
# آذربایجان–۹۱۸۳ اۇسد''' ''
# [[تۆرکمنیستان]]–۵۷۱۱ اۇسد
# [[ئرمنیستان]]–۵۲۷۳ اۇسد
# [[گۆرجۆستان]]–۴۸۶۳ اۇسد
== اۆدم دونیادا ==
{{اساس|ۆدم حجمینه گؤره اؤلکهلرین لیستیسی}}
دونیانین اۆدم-ۇ
اۆدم-دا وطنداشلارین ایجتماعی ایستکلری (عدالتلیلیک درجهسی–هر بیر
* [[گینی-یندئخ]]–دؤولتین گلیرلرینین وطنداشلاری آراسیندا عدالتلی بؤلۆشدۆرۆلمسینی بللی ائتمهک اۆچۆن بیر اصول
* اینسان گلیشمه سی ایندئکسی ([[İnsan inkişafı indeksi|İİİ]])–وطنداشلارین عمومی گلیشمه سی (خالْقین
* [[گئنۇینئ پروْگرئسس ایندیجاتوْر]]
* ایندئخ اوْف سۇستاینابلئ ائجوْنوْمیج وئلفارئ ([[ISEW]])
* هاپپی پلانئت ایندئخ ([[HPI]])
== قایناقلار ==
{{قایناق}}
* http://www.economy.gov.az/
* http://www.imf.org/
* گرۇندزۆگئ دئر
{{مین مقاله}}
|