تورکجه: نوسخهلر آراسینداکی فرق
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
M.XIII (دانیشیق | چالیشمالار) ک added Category:آسیا دیللری using HotCat |
4321bot (دانیشیق | چالیشمالار) یازی قۇراللاری اساسیندا دَییشیک, replaced: ← (9) |
||
خط ۲:
{{ساغدان}}
{{دیل
|رنگ
|آدی
|اوریژینال آدی = {{unicode|Azərbaycan dili (Azərbaycanda)،
|اؤلکهلر = [[ایران]]، [[آذربایجان جومهوریتی|آذربایجان]]، [[گورجوستان]]، [[روسیه]]، [[اوکراین]]، [[آلمانیا]]، [[آمریکا]]، [[عراق]]، [[تورکیه]]، [[سوریه]]، [[قازاقیستان]]، [[بؤیوک بریتانیا]]، [[ائرمنیستان]] (۱۹۸۸-جی ایله قدر)<ref>Н. Г. Волкова (Наталья Георгиевна Волкова — одна из ведущих советских этнографов-кавказоведов, признанный ученый в области этнической истории народов Кавказа, автор нескольких монографических исследований по этническому составу населения Северного Кавказа, по кавказской этнонимике) Кавказский Этнографический Сборник, Статья: Этнические процессы в Закавказье в XIX—XX вв. — IV. — СССР, Институт Этнографии им. М. Маклая, АН СССР, Москва: Наука, 1969. — С. 10. — 199 с. — 1700 экз. — ISBN 2131 Т11272</ref><ref>http://monderusse.revues.org/docannexe4079.html стр.188, Арсений Саппаров, International Relations Department, London School of Economics, Houghton Street, London WC2A 2AE, A.Saparov@lse.ac.uk — According to this plan some 100,000 people had to be
|رئگیونلار = {{ایران-بایراق}} ''ایراندا'': [[غربی آذربایجان اوستانی|غربی آذربایجان]]، [[شرقی آذربایجان اوستانی|شرقی آذربایجان]]، [[اردبیل اوستانی|اردبیل]]، [[زنجان اوستانی|زنجان]]، [[قزوین اوستانی|قزوین]]، [[همدان اوستانی|همدان]]، [[قوم اوستانی|قوم]] اوستانلاریندا؛ قیسما [[مرکزی اوستان|مرکزی]]، [[گیلان اوستانی|گیلان]]، [[کوردوستان اوستانی|کوردوستان]]؛ [[مازندران اوستانی|مازندران]] و [[رضوی خوراسان اوستانی|رضوی خوراسان]] اوستانلاریندا؛ [[تهران]]، [[کرج]]، [[مشهد]] استان فارس قشقایلر. شهرلرینده.
|رسمی دیل = [[آذربایجان جومهوریتی|آذربایجان]]
|تنظیملین تشکیلات
|دانیشانلارین سایی
|رئیتینگ = ۳۰
|وضعیت
|اؤلو دیل =
|کاتقوریا = [[اوراسیا دیللری]]
|تصنیفاتی =
[[آلتای دیللری]]
:[[تورک دیللری]]
::[[اوغوز دیللری]]
|یازی
|QOST 7.75–97 = азе
|ISO1
|ISO2
|ISO3
}}
'''تۆرکجه''' یا '''آذربایجان
آذربایجان
آذربایجان جومهوریتینده بۇ دیلین جوزئی فرقلنن ۴ دیالکتی واردیر:
خط ۳۳:
# [[باتی]] دیالئکتی — [[قازاخ]]، [[قاراباغ]]، [[گنجه]] دیالکتلری
# [[قوزئی]] دیالئکتی — [[شکی]] و [[زاقاتالا]]-[[قاخ]] دیالکتلری
# [[گونئی]] دیالئکتی — [[ناخچیوان]]، [[اوردوباد]]، [[ایروان]] دیالکتلری
آذربایجان
== قیسا تاریخی ==
[[File:South Azerbaijani dialects.jpg|thumb|350px|left|گونئی آذربایجاندا آذربایجان تورکجهسی لهجهلری]]
آذربایجان
ن. جعفروف "آذربایجان تورکجهسینین میلیلشمهسی تاریخی" اثرینده "XI-XII عصرلردن باشلایاراق
آذربایجاندا مئیدانا چیخان مؤحتشم تورک دؤولتلرینده رسمی دیل کیمی عرب، فارس دیللری ایله یاناشی تورکجهدنده ایستیفاده اولوندوغونو" گؤستریر.<ref>جعفروف ن.ق. آذربایجان تورکجهسینین میللیلشمهسی تاریخی. В. ، ۱۹۹۵. سه. ۱۸۱</ref>
[[صفویلر دؤولتی]]نده آذربایجان
عصرلر بویو ایشغاللار
[[۱۹۱۸]]-جی ایلده [[آذربایجان دئموکراتیک جومهوریتی]] یاراناندان آز سوْنرا آذربایجاندا کارگوزارلیغین تورک دیلینده آپاریلماسی ایله باغلی قرار قبول ائدیلیر. [[۱۹۲۱]]-جی ایلده [[نریمان نریمانوو]] [[داداش بونیادزاده]] ایله بیرگه [[آذربایجان سسر]]-ده دؤولت دیلینین تورک دیلی اولماسی ایله باغلی دئکرئت ایمضالاییرلار.
[[۱۹۳۶]]-جی ایلده آذربایجانین یئنی کونستیتوسییا لاییحهسی حاضیرلانارکن اورادا آذربایجانین دؤولت دیلی تورک دیلی کیمی قئید ائدیلیر. آنجاق [[۱۹۳۷]]-جی ایلین آوریل آییندا قبول اوْلونون اساس قانوندا دؤولت دیلی حاقیندا هئچ بیر قایدا اؤز عکسینی تاپمیر. آنجاق کونستیتوسییادا خوصوصی ماده اولماسادا،
[[۱۹۵۶]]-جی ایلده آذربایجانین
دؤولت دیلینه حصر ائدیلمیش بوتون ایجلاسلاردا دئموکراتیک شرایط یارادیلدیغیندان موختلیف فیکیرلر اؤزونو گؤستریر:
* آذربایجان دیلیدیر؛
* تورک دیلیدیر؛
* آذربایجان تورک دیلیدیر؛
* آذری
* آذربایجان
* تورک دیللری عائلهسینه داخیل اوْلان آذربایجان دیلیدیر.
پرزیدنت [[حیدر علیئو]]ین چیخیشیندان:
یئنه همین ایجلاسدا دؤولت باشچیسی قئید ائدیر: "… طالعیمیز بئله گتیریب کی، مثلا بیزه تاتار دئییبلر. اما بیز تاتار دئییلیک آخی. نئچه ایللر بیزه تاتار دئییبلر. ائله حسن بَی زردابی ده اؤزونه تاتار دئییبدیر، او بیریسیلر ده اؤزلرینه تاتار دئییبلر. بۇ باکیدا، آذربایجاندا بیر بئله آذربایجانلی ضیالی اولدوغو حالدا مکتبلر آچیلمیشدی – "روسسکو-تاتارسکایا ایشکولا"… من بونونلا
* ایکی موستقیل تورک منشألی دیلین هر ایکیسینین عینی بیر آدلا آدلاندیریلماسی اؤزونو دوغرولتمور و تجروبهده اونلاری آیری-آیری آدلارلا (آذربایجان
* آذربایجان اراضیسینده یاشایان غئیری-تورک منشألی موختلیف خالقلار، ائتنوسلار ([[تالیشلار]]، [[تاتلار]]، [[کوردلر]]، [[لزگیلر]] و س
*
=== آذربایجان تورکجهسینین ایکی دؤورو حاقیندا ===
آذربایجان
اسکی آذربایجان دیلینده سؤز بیرلشمهلرینین قورولوشو داها چوْخ عرب و فارس دیللرینین سینتاکتیک مودئلینده اوْلموشدور: فصلی-گول (گول فصلی)، ترکی-طریقی-عشق (عشق طریقینین (یولونون) ترکی)، داخیلی-اهلی-کمال (کمال اهلینه داخیل)… یعنی تعیین ائدن سؤز تعیین اوْلونان سؤزدن سوْنرا ایشلنمیشدیر. ایکینجی دؤور آذربایجان دیلینده تامامیله عکسینهدیر: تعیین ائدن سؤز تعیین اوْلونان سؤزدن موطلق و همیشه اول ایشلنیر.
[[File:Declaration of independence of Azerbaijan in Azerbaijani.jpg|thumb |left|220px|[[آذربایجان دئموکراتیک
دیگر سینتاکتیک فرق کیمی، بیرینجی دؤورده بوداق جوملهنین باش جوملهنین ایچریسینده یئرلشدیگی تابعلی مورکب جوملهلر داها چوْخ ایشلندیگی حالدا (کیمی کیم، بیوفا دونیادا گؤردوم، بیوفا گؤردوم)، یئنی دؤورده بۇ تیپدن اوْلانلارین اوزینه داها چوْخ فعلی صیفت ترکیبلرینین ایشلندیگینی گؤروروک.<ref>[http://www.elibrary.az/docs/remz/pdf/atr_dil.pdf آذربایجان
هر ایکی دؤورون ادبی دیلی اؤز نؤوبهسینده موختلیف مرحلهلری ایحاطه ائدیر.
بیرینجی دؤور آذربایجان
# ادبی دیلین تشکول مرحلهسی (
# کلاسیک شعر دیلی مرحلهسی (
ایکینجی دؤور آذربایجان
# ادبی دیلین خلقیلشمهسی مرحلهسی (۱۸-جی عصر)،
# میلی دیلین یارانماسی و اینکیشافی مرحلهسی (
# موعاصیر مرحله (۲۰-جی عصرین ۱-جی روبعوندن سوْنرا).
== فونئتیک خصوصیتلری ==
فونئتیک خصوصیتینه گؤره
تورک دیللریندن بیری کیمی
آذربایجان دیلینین فونئم ترکیبینده ۱۵ ساییت و ۲۵ صامیت واردیر. بۇ ۴۰ فونئم آذربایجان الیفباسیندا ۳۲ حرفله ایشاره ائدیلیر.
خط ۱۰۴:
== سینتاکتیک خصوصیتلری ==
[[File:Ana Dili.JPG|thumb |left|220px|آنا دیلی عابدهسی ([[ناخچیوان (شهر)|ناخچیوان]])]]
آذربایجان دیلینین مورفولوژی قورولوشونا اساس ([[ایسم]]، [[صیفت (نیطق حیصهسی)|صیفت]]، [[سای]]، [[اوزلیک]]، [[ظرف (نیطق حیصهسی)|ظرف]]، [[فعل]]) و کؤمکچی ([[قوشما]]، [[باغلاییجی]]، [[ادات]]، [[مودال سؤزلر]]، [[نیدا]]) [[نیطق حیسهلری]] داخیلدیر.
سطر ۱۱۶ ⟵ ۱۱۵:
آذربایجان دیلینین سینتاکتیک قانونونا گؤره، بیر قایدا اولاراق، موبتدا جوملهنین اولینده، خبر جمله عضوو سوندا، تعیین ائتدیگی سؤزدن قاباقدا گلیر.
آذربایجان دیلینده سؤزیارادیجیلیغیندا اساساً مورفولوژی (دمیرچی، اوزومچو، تبلیغاتچی؛ دمیرچیلیک، اوزومچولوک، تبلیغاتچیلیق؛ دولچا، قازانچا، اوتلوق، مئشهلیک؛ قالدیریجی، ائندیریجی؛ سئوینج، گولونج؛ یاواشجا، ایندیجه و س
== الیفباسی ==
[[File:South Azeri Turks (in Iran) uses the Arabic script.jpg|thumb |left|200px|آذربایجان تورکجهسی – [[عرب الیفباسی]] ایله یازیلمیش شعر کیتابی ([[میرزه محمد تاغی قومری]] [[۱۸۱۹]]-[[۱۸۹۱]])]]
تورک یازی تاریخی [[اویغورلار]]ین الیفباسییلا باشلاسا دا،
[[آذربایجان خالق جومهوریتی]] اعلان اوْلوندوقدان سوْنرا [[۱۹۱۹]]-جو ایلده [[خوداداد بی ملیکآسلانوف]]ون رهبرلیگی ایله [[لاتین الیفباسی]]نا کئچمک اوچون کومیسیا یارادیلیر. کومیسیانین حاضیرلادیغی تدبیرلر پلانینیمجلیس تصدیق ائدیر. [[آذربایجان خالق جومهوریتی]] سوقوط ائتدیگیندن بۇ مسئلهنی حیاتا کئچیرمک مومکون اولمور.
[[۱۹۲۹]]-جو ایله کیمی عرب قرافیکالی الیفبادان ایستیفاده اوْلونسا دا آذربایجان
[[آذربایجان
=== تورکجهده الیفبا دییشیکلری و قارشیلیقلاری ===
{|border=1 cellpadding=2 cellspacing=1 align=left
|-
! width="20%"|عرب
! width="20%"|لاتین
! width="20%"|کیریل
! width="20%"|لاتین
|-
| '''آ ا''' || A a || А а || '''A a'''
|-
| '''بـ ـبـ ـب ب''' || B b || Б б || '''B b'''
|-
| '''جـ ـجـ ـج
|-
| '''چـ ـچـ ـچ چ''' || Ç ç || Ч ч || '''Ç ç'''
|-
|''' ـد
|-
| ا || E e || Е е || '''E e
|-
|'''
|-
| '''فـ ـفـ ـف ف''' || F f || Ф ф || '''F f'''
|-
| '''گـ ـگـ ـگ گ''' || G g || Ҝ ҝ || '''G g'''
|-
| '''غـ ـغـ ـغ غ''' || |Ƣ ƣ || Ғ ғ || '''Ğ ğ'''
|-
| '''حـ ـحـ ـح ح''','''هـ ـهـ ـه ه''' || H h || Һ һ || '''H h'''
|-
| '''خـ ـخـ ـخ خ''' || X x || Х х || '''X x'''
|-
| style="background-color:pink;" |
|-
| '''ی''' || I i || И и || '''İ i'''
|-
| '''ـژ ژ''' || Ƶ ƶ || Ж ж || '''J j'''
|-
| '''کـ ـکـ ـک ک''' || K k || К к || '''K k'''
|-
| '''قـ ـقـ ـق ق''' || Q q || Г г || '''Q q'''
|-
| '''لـ ـلـ ـل ل''' || L l || Л л || '''L l'''
|-
| '''مـ ـمـ ـم م''' || M m || М м || '''M m'''
|-
|''' نـ ـنـ ـن ن''' || N n || Н н || '''N n'''
|-
|''' ـو و''' || O o || О о || '''O o'''
|-
| style="background-color:pink;" |
|-
|''' پـ ـپـ ـپ پ''' || P p || П п || '''P p'''
|-
|'''ـر ر''' || R r || Р р || '''R r'''
|-
| '''ثـ ـثـ ـث ث''','''سـ ـسـ ـس س''','''صـ ـصـ ـص ص''' || S s || С с || '''S s'''
|-
| '''شـ ـشـ ـش ش''' || Ş ş || Ш ш || '''Ş ş'''
|-
| '''تـ ـتـ ـت ت''','''
|-
| '''
|-
| '''
|-
| '''
|-
| '''یـ ـیـ ـی ی''' || J j || Ј ј || '''Y y'''
|-
| '''ـذ ذ''','''ـز ز''','''ضـ ـضـ ـض ض''','''ظـ ـظـ ـظ ظ''' || Z z || З з || '''Z z'''
|-
|}
سطر ۲۰۵ ⟵ ۲۰۴:
== عرب کؤکلو تورک الیفباسی ==
[[جنوبی آذربایجان]]دا ایشلنن عرب الیفباسی [[فارس دیلی|فارس دیلیندن]] و [[عثمانلی تورکجهسی]]ندن تأثیرلنیب. بۇ الیفبا عرب دیلینه اویغون اولسادا، تورک دیل عائلهسینه منسوب اوْلان آذربایجان دیلینه سسلرین چوخلوغونا گؤره اساس فورمادا الوئریشلی دئییل. بۇ الیفبانین برپاسی اوغروندا
حاضردا ایراندا
▲[[جنوبی آذربایجان]]دا ایشلنن عرب الیفباسی [[فارس دیلی|فارس دیلیندن]] و [[عثمانلی تورکجهسی]]ندن تأثیرلنیب. بۇ الیفبا عرب دیلینه اویغون اولسادا، تورک دیل عائلهسینه منسوب اوْلان آذربایجان دیلینه سسلرین چوخلوغونا گؤره اساس فورمادا الوئریشلی دئییل. بۇ الیفبانین برپاسی اوغروندا معاصر عصریمیزده بیر نئچه آدیم آتیلسادا بۇ چالیشمالار خالق ایچینده یاییلماییبدیر. [[جنوبی آذربایجان]]دا اهالی فارس دیلینده تحصیل آلماغا مجبور اوْلدوقلاری اوچون عرب و فارس سؤزلریله اوریژینال دیکته ایله تانیشدیرلار.
عرب الیفباسینی برپا ائتمه تشبوسلرینین بیری [[تورک دیل اورتوقرافیا سئمیناری]] طرفیندن حیاتا کئچیریلیب. بۇ سئمینار دوکتور [[جاواد هئیت]]ین باشچیلیغییلا [[۲۰۰۱]]-جی ایلین اوکتوبروندا [[تهران]]دا کئچیریلمیشدیر. عرب الیفباسیندا یازیلان آذربایجان
▲حاضردا ایراندا تۆرکجه اوچون ایشلدیلن عرب الیفباسی ایله باغلی وضعیت چوْخ قاریشیقدیر. گونئی آذربایجان ضیالیلارینین لاتین الیفباسینین داها موناسیب اوْلدوغونو قبول ائتمهلرینه باخمایاراق بۇ الیفبانین تطبیقینه دؤولت طرفیندن قاداغا و محدودیتلر قویولوب. ایراندا آذربایجان تۆرکجهسینده کیتاب و قزئتلر یالنیز عرب الیفباسی ایله ایشیق اوزو گؤرور.
▲عرب الیفباسینی برپا ائتمه تشبوسلرینین بیری [[تورک دیل اورتوقرافیا سئمیناری]] طرفیندن حیاتا کئچیریلیب. بۇ سئمینار دوکتور [[جاواد هئیت]]ین باشچیلیغییلا [[۲۰۰۱]]-جی ایلین اوکتوبروندا [[تهران]]دا کئچیریلمیشدیر. عرب الیفباسیندا یازیلان آذربایجان تۆرکجهسینین ایملاسیندا (یازیلماسیندا) بیرلیک یاراتماق سئمینارین باش هدفی سئچیلمیشدیر. [[تورک دیلی یازی قوراللاری]] آدلی قرارلار سئمینارین سونوندا قبول اوْلونموشدور.
عرب الیفباسیندا بعضی حرفلرین فورماسی کلمه آراسیندا هارادا گلمهسیندن آسیلیدیر. بۇ حرفلر کلمه باشیندا، سونوندا و اورتاسیندا دییشیر.
سطر ۲۱۶ ⟵ ۲۱۴:
آشاغیداکی جدول، عرب الیفباسی ترتیبی ایله دوزولوب و لاتین الیفباسیندا یاخین اوْلان قارشیلیقلاری گؤستریر.
{|border=1 cellpadding=2 cellspacing=1
{| class="wikitable"
|+ '''آذربایجان دیلینده عرب و لاتین الیفبا قارشیلیقلاری'''
سطر ۲۲۶ ⟵ ۲۲۴:
! لاتین
! میثال (لاتین)
! میثال (عرب)
! میثال (فارسجا)
|- align="center"
| <font size="5">
| <font size="5">آ / ا</font> || <font size="5">
| الیف
| a / ə / o / ’
| aç || <font size="4">آچ</font>
|- align="center"
| <font size="5">
| <font size="5">
| بِ
| b
| baba ||<font size="4"> </font> ||<font size="4"> بابا </font>
|- align="center"
| <font size="5">پ</font>
| <font size="5">
| پِ
| p
| papaq ||<font size="4"> پاپاق</font>
|- align="center"
| <font size="5">
| <font size="5">
| تِ
| t
| Tat ||<font size="4"> تات</font>
|- align="center"
| <font size="5">
| <font size="5">
| ثِ
| s
| saniyə ||<font size="4"> ثانیه</font>
|- align="center"
| <font size="5">
| <font size="5">
| جیم
| j
سطر ۲۷۲ ⟵ ۲۷۰:
|- align="center"
| <font size="5">چ</font>
| <font size="5">چـ</font> || <font size="5">ـچـ</font> || <font size="5">ـچ</font>
| چِ
| ch
سطر ۲۷۹ ⟵ ۲۷۷:
|- align="center"
| <font size="5">
| <font size="5">
| حِ
| h
| hal || <font size="4">حال</font>
|- align="center"
| <font size="5">
| <font size="5">
| خِ
| x
سطر ۲۹۳ ⟵ ۲۹۱:
|- align="center"
| <font size="5">
| colspan="2" | — || <font size="5">
| دال
| d
| dil ||<font size="4"> دیل</font>
|- align="center"
| <font size="5">
| colspan="2" | — || <font size="5">
| ذال
| z
| Azərbaycan || <font size="4"> آذربایجان / آذربایجان</font>
|- align="center"
| <font size="5">
| colspan="2" | — || <font size="5">
| رِ
| r
| rəng ||<font size="4"> </font> ||<font size="4"> رنگ </font>
|- align="center"
| <font size="5">
| colspan="2" | — || <font size="5">
| زِ
| z
| zor || <font size="4"> </font> || <font size="4">زور </font>
|- align="center"
| <font size="5">ژ</font>
| colspan="2" | — || <font size="5">ـژ</font>
| ژِ
| zh
| Jalə ||<font size="4"> </font> ||<font size="4"> ژاله</font>
|- align="center"
| <font size="5">
| <font size="5">
| سین
| s
| sal ||<font size="4"> </font> ||<font size="4"> سال</font>
|- align="center"
| <font size="5">
| <font size="5">
| شین
| ş
| şirin ||<font size="4"> </font> ||<font size="4"> شیرین</font>
|- align="center"
| <font size="5">
| <font size="5">
| صاد
| s
| Səməd || <font size="4">صمد</font>
|- align="center"
| <font size="5">
| <font size="5">
| ضاد
| z
سطر ۳۵۶ ⟵ ۳۵۴:
|- align="center"
| <font size="5">
| <font size="5">
| طا
| t
| təbil ||<font size="4"> طبیل</font>
|- align="center"
| <font size="5">
| <font size="5">
| ظا
| z
| zahir ||<font size="4"> ظاهیر/ ظاهر </font>
|- align="center"
| <font size="5">
| <font size="5">
| عین
| ə / ‘
| əməl ||<font size="4"> عمل</font>
|- align="center"
| <font size="5">
| <font size="5">
| غین
| ğ
سطر ۳۸۴ ⟵ ۳۸۲:
|- align="center"
| <font size="5">
| <font size="5">
| فِ
| f
| fil ||<font size="4"> </font> ||<font size="4"> فیل</font>
|- align="center"
| <font size="5">
| <font size="5">
| قاف
| q
| qələm ||<font size="4"> قلم</font>
|- align="center"
| <font size="5">ک</font>
| <font size="5">
| کاف
| k
سطر ۴۰۵ ⟵ ۴۰۳:
|- align="center"
| <font size="5">گ</font>
| <font size="5">
| گاف
| g
| gül || <font size="4"> </font> || <font size="4">گل/گول </font>
|- align="center"
| <font size="5">
| <font size="5">
| لام
| l
| lalə ||<font size="4"> </font> ||<font size="4"> لاله</font>
|- align="center"
| <font size="5">
| <font size="5">
| میم
| m
سطر ۴۲۶ ⟵ ۴۲۴:
|- align="center"
| <font size="5">
| <font size="5">
| نون
| n
سطر ۴۳۳ ⟵ ۴۳۱:
|- align="center"
| <font size="5">و</font>
| colspan="2" | — || <font size="5">
| واو
| v / o
سطر ۴۴۰ ⟵ ۴۳۸:
|- align="center"
| <font size="5">
| <font size="5">
| هِ
| h , ə
| hava , dədə ||<font size="4">
|- align="center"
| <font size="5">
| <font size="5">
| یِ
| y , i
| yaz ||<font size="4"> یاز</font>
|- align="center"
| <font size="5">-</font>
| <font size="5">ئـ</font> || <font size="5">ـئـ</font> || <font size="5">-</font>
| همزه
| ı , e
سطر ۴۶۴ ⟵ ۴۶۲:
بو حرفلر اؤزلریندن سوْنرا هئچ بیر حرفه وصل اولمازلار:
<font size="4">
آ، ا، د، ذ، ر، ز، ژ
</font>
== لاتین کؤکلو تورک الیفباسی ==
▲{|border=1 cellpadding=2 cellspacing=1
{| class="wikitable"
|+ '''آذربایجان دیلینده لاتین و عرب الیفبا قارشیلیقلاری'''
سطر ۴۷۹ ⟵ ۴۷۶:
! عرب سوندا
! میثال (لاتین)
! میثال (عرب)
! میثال (فارسجا)
|- align="center"
| <font size="5">Aa</font>
| <font size="4">آ / ا</font>
| <font size="4">آ / ا</font> || <font size="5">
| al || <font size="4">آل</font> || <font size="4">آزاد</font>
|- align="center"
| <font size="5">Bb</font>
| <font size="5">
| <font size="5">
| baş ||<font size="4"> باش </font> ||<font size="4"> بنده </font>
|- align="center"
| <font size="5">Cc</font>
| <font size="5">
| <font size="5">
| can ||<font size="4"> </font> ||<font size="4"> جان </font>
|- align="center"
| <font size="5">Çç</font>
| <font size="5">چ</font>
| <font size="5">چـ</font> || <font size="5">ـچـ</font> || <font size="5">ـچ</font>
| çal ||<font size="4">چال</font> ||<font size="4">چونکه</font>
|- align="center"
| <font size="5">Dd</font>
| <font size="5">د</font>
| <font size="5">د</font> || <font size="5">د</font> || <font size="5">د</font>
| diş ||<font size="4">دیش</font> ||<font size="4">دوست</font>
|- align="center"
| <font size="5">Ee</font>
| <font size="5"> ائ </font>
| <font size="5"> ائـ </font> || <font size="5">ئـ </font> || <font size="5"> ئ</font>
| sel
|- align="center"
| <font size="5">Əə</font>
| <font size="5"> </font>
| <font size="5"> ع / ا </font> || <font size="5"> عـ/ ـَ </font> || <font size="5"> ـه / ه </font>
| əl
|- align="center"
| <font size="5">Ff</font>
| <font size="5"> ف </font>
| <font size="5"> فـ </font> || <font size="5">ـفـ</font> || <font size="5"> ف </font>
| fil ||<font size="4"> </font> ||<font size="4"> فیل </font>
|- align="center"
| <font size="5">Gg</font>
| <font size="5"> گ </font>
| <font size="5"> گـ </font> || <font size="5">گـ</font> || <font size="5"> گ</font>
| göz ||<font size="4"> گوز </font>||<font size="4"> گل </font>
|- align="center"
| <font size="5">Ğğ</font>
| <font size="5"> غ </font>
| <font size="5"> غـ</font> || <font size="5">غـ </font> || <font size="5"> غ</font>
| Ağır ||<font size="4"> آغئر </font>||<font size="4"> زغال، غوک </font>
|- align="center"
| <font size="5">Hh</font>
| <font size="5"> ه / ح </font>
| <font size="5"> هـ / حـ</font> || <font size="5">هـ / حـ </font> || <font size="5"> ـه / ح/ ه</font>
| hərbə ||<font size="4">حربه</font>||<font size="4">هزار</font>
|- align="center"
| <font size="5">Iı</font>
| <font size="5"> ای /اێ </font>
| <font size="5"> ای /اێ </font> || <font size="5"> ئـ/ێ </font> || <font size="5"> ی/ێ </font>
| mıx ||<font size="4"> </font>||<font size="4"> میخ / مێخ</font>
|- align="center"
| <font size="5"> İi </font>
| <font size="5"> ای </font>
| <font size="5"> ایـ </font> || <font size="5"> یـ </font> || <font size="5"> ی </font>
| diz ||<font size="4"> دیز</font>
|- align="center"
| <font size="5"> Jj </font>
| <font size="5"> ژ </font>
| <font size="5"> ژ</font> || <font size="5"> ژ </font> || <font size="5"> ژ </font>
| Jalə ||<font size="4"> </font>||<font size="4"> ژاله</font>
|- align="center"
| <font size="5"> Kk </font>
| <font size="5"> ک </font>
| <font size="5"> کـ</font> || <font size="5"> کـ </font> || <font size="5"> ک </font>
| Kitab ||<font size="4"> کیتاب </font>
|- align="center"
| <font size="5"> Ll </font>
| <font size="5"> ل </font>
| <font size="5"> لـ</font> || <font size="5"> لـ </font> || <font size="5"> لـ </font>
| lülə ||<font size="4"> لوله </font>
|- align="center"
| <font size="5"> Mm </font>
| <font size="5"> م </font>
| <font size="5"> مـ</font> || <font size="5"> مـ </font> || <font size="5"> م </font>
| muqam ||<font size="4"> موقام </font>
|- align="center"
| <font size="5"> Nn </font>
| <font size="5"> ن </font>
| <font size="5"> نـ</font> || <font size="5"> نـ </font> || <font size="5"> نـ </font>
| Nina ||<font size="4"> نینا</font>
|- align="center"
| <font size="5"> Oo</font>
| <font size="5">اوْ/او </font>
| <font size="5"> اوْ/او </font> || <font size="5"> وْ/ و </font> || <font size="5"> و/وْ </font>
| Dolu ||<font size="4"> دولو / دوْلو </font>
|- align="center"
| <font size="5"> Öö</font>
| <font size="5"> او / اؤ </font>
| <font size="5"> او / اؤ </font> || <font size="5"> و/ؤ </font> || <font size="5">و/ؤ</font>
| söz , özüm ||<font size="4"> سوز /
|- align="center"
| <font size="5"> Pp</font>
| <font size="5"> پ </font>
| <font size="5"> پـ </font> || <font size="5"> پـ </font> || <font size="5"> پ</font>
| pul ||<font size="4"> </font> ||<font size="4"> پول</font>
|- align="center"
| <font size="5"> Qq</font>
| <font size="5"> ق </font>
| <font size="5"> قـ</font> || <font size="5"> قـ </font> || <font size="5">ق</font>
| qaşıq ||<font size="4"> قاشیق</font>
|- align="center"
| <font size="5"> Rr</font>
| <font size="5"> ر </font>
| <font size="5"> ر </font> || <font size="5"> ر </font> || <font size="5">ر</font>
| radar ||<font size="4"> رادار</font>
|- align="center"
| <font size="5"> Ss</font>
| <font size="5"> ث/س/ص </font>
| <font size="5"> ثـ/سـ/صـ </font> || <font size="5"> ثـ/سـ/صـ </font> || <font size="5">ث/س/ص</font>
| müsəlləs
|- align="center"
| <font size="5"> Tt</font>
| <font size="5"> ت/ط </font>
| <font size="5"> تـ/ط </font> || <font size="5"> تـ/ط </font> || <font size="5">ت/ط</font>
| tut
|- align="center"
| <font size="5"> Uu</font>
| <font size="5"> او/اۇ </font>
| <font size="5"> او/اۇ </font> || <font size="5"> و/ۇ </font> || <font size="5">و/ۇ</font>
| uzun
|- align="center"
| <font size="5"> Üü</font>
| <font size="5"> او/اۆ </font>
| <font size="5"> او/اۆ </font> || <font size="5"> و/ۆ </font> || <font size="5">و/ۆ</font>
| üzüm
|- align="center"
| <font size="5"> Vv</font>
| <font size="5">و </font>
| <font size="5"> و </font> || <font size="5"> و</font> || <font size="5">و</font>
| vahid ||<font size="4"> واحید</font>
|- align="center"
| <font size="5"> Xx</font>
| <font size="5">خ </font>
| <font size="5"> خـ </font> || <font size="5"> خـ</font> || <font size="5">خ</font>
| xahiş ||<font size="4"> </font>||<font size="4"> خاهیش</font>
|- align="center"
| <font size="5"> Yy</font>
| <font size="5">ی </font>
| <font size="5"> یـ </font> || <font size="5"> یـ </font> || <font size="5">ی</font>
| yay ||<font size="4"> یای</font>
|- align="center"
| <font size="5"> Zz</font>
| <font size="5">ز/ض/ظ</font>
| <font size="5"> ز/ذ/ضـ/ظ </font> || <font size="5"> ز/ذ/ضـ/ظ</font> || <font size="5">ز/ذ/ض/ظ</font>
|zor
|}</font></font>
سطر ۶۷۳ ⟵ ۶۷۰:
== ادبیات ==
* محمد رضا هئیت.
* محمدتقی زهتابی.
* خاقان بابایئو. آذربایجان دیلینین دؤولت دیلی کیمی تشکول تاریخیندن (
== بیرده باخ ==
سطر ۶۹۰ ⟵ ۶۸۷:
* [http://library.aliyev-heritage.org/az/3692757.html پرزیدنت حیدر علیئوین یئنی کونستیتوسیا لاییحهسینی حاضرلایان کومیسیانین ایجلاسیندا گیریش و یئکون سؤزو]
* [http://www.solgunaz.com/TURKISH/Alphabet.htm لاتین و عرب قرافیکالی آذربایجان الیفباسی]
== قایناقلار ==
{{قایناق|۲}}
{{تورک دیللری}}
سطر ۶۹۷ ⟵ ۶۹۵:
{{آذربایجان تورکجهسینین ادبیاتی}}
{{
<!--Categories-->
[[بؤلمه:آذربایجان تورکجهسی]]
|