متورولوژی: نوسخهلر آراسینداکی فرق
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
4321bot (دانیشیق | چالیشمالار) ک clean up, replaced: اتمک ← ائتمک (2) |
4321bot (دانیشیق | چالیشمالار) ک clean up, replaced: دییلیر ← دئییلیر (3) |
||
خط ۴:
بیر سیرا اؤلکهلرده متورولوژینی دؤوروموزده مؤهوم اهمیت کسب اتمهسینه مۆافیق اوْلاراق آتموسفر فیزیکسی آدلاندیریرلار.
پلانتیمیزی احاطه ادن قازواری طبقهیه آتموسفر
== متورولوژی حاقیندا معلومات ==
خط ۶۱:
رال آتموسفرده هاوانین ترکیبینده همیشه سو بوخاری وار. قازلاردان باشقا، آتموسفرین آشاغی قاتلاریندا سو بوخاری کوندنساسییاسینین (کریستاللاشماسینین) محصوللاری، بیرده کیچیک توز ذراتی اوْلور. آتموسفرین ترکیبینه داخیل اوْلان قازلاردان اساس یئری سو بوخاری، کربون قازی و اوْزون توتور. سو بوخاری آتموسفره سو حؤوزهلریندن، بیتکی اؤرتویوندن و نم تورپاقدان بوخارلانماقلا داخیل اوْلور. کربون قازی آتموسفرین قیزماسیندا آز رول اوْیناییر. هوندورلوک آرتدیقجا آتموسفرده کربون قازینین میقداری آزالیر. اوْزون (اوْ۳) – خصوصیّتی ایگی اوْلان رنگسیز قازدیر. یئرده حیاتین اوْلماسیندا بؤیوک وار. اوْزون گونشین شوالاندیردیغی اۇلترابنؤوشیی شوالاری اۇدماق قابیلیتینه مالیکدیر. اوْزون ۵۰ – ۶۰ km هوندورلویه قدر مۆشاهیده اوْلونور، لاکین اوْنون ماکسیمال جملشمهسی ۲۰ – ۲۵ km آراسیندا اوْلور.
۹۰ – ۱۰۰ km هوندورلویه قدر بۆتون قازلار مولکولیار وضعیتده اوْلور و اوْنلارین نیسبی فایز ترکیبی (آرقون و کربون قازیندان باشقا) پراکتیکی اوْلاراق دییشمز قالیر. بۇ پروسس هاوانین شاقولی ایستیقامتده قاریشماسی ایله ایضاح اوْلونور. بئلهلیکله، هاوانین اوْرتا مولکولیار چکیسی بۇ قاتدا دییشمیر. بۇ علامتلرینه گؤره آتموسفرین بۇ حیصّه سی هوموسفر آدلانیر. ۱۰۰ km-دن یوخاری آتموسفر بیرده ایکی اساس قازدان – آزوت و اوکسیژندن عبارتدیر. آنجاق، ۹۰ – ۱۰۰ km-دن باشلایاراق اوکسیژن گونشین اۇلترابنؤوشیی شوالارینی اۇددوغونا گؤره (دالغا اۇزونلوغو ۰،۲۴ م) اوکسیژن موْلکوللاری آتوملارا آیریلیر (پارچالانیر). حسابلامالارا گؤره پارچالانمانین یوخاری سرحدی تقریباً ۲۰۰ km-ده یرلشیر و بورادا بۆتون اوکسیژن آتوم حالیندا (۹۸ %) اوْلور. بونا گؤره ده، بؤیوک یۆکسکلیکلرده آزوت و اوکسیژن آتوم حالیندا اوْلدوغونا گؤره، ۱۰۰ km-دن یوخاریدا هاوانین موْلکول چکیسی ثابت قالمیر. بۇ علامتلرینه گؤره آتموسفرین ۱۰۰ km-دن یوخاریدا اوْلان طبقهسینه هتروسفر
== آتموسفرین قورولوشو و خصوصیتلری ==
خط ۷۴:
* '''مزوسفر''' – ایستراتوسفردن یوخاریدا یرلشیر و ۸۰ km-ا قدر یاییلیر. بۇ طبقهده تِمپراتور سۆرعتله آشاغی دوشور و ۸۰ km-ده منفی ۵۰ – ۷۵۰ سی چاتیر. هردن تخمیناً ۸۰ km-ده، مزوسفرین یوخاری قاتلاریندا ایشیقلاشان خصوصی گوموشو – گؤی رنگلی گوموشو بولودولار مۆشاهیده اوْلونور. ۷۰ – ۸۰ km-دن سوْنرا هاوانین سیخلیغی چوْخ آز اوْلدوغوندان پراکتیک اوْلاراق بۇ هوندورلوکدن سوْنرا آرودینامیک قالدیریجی قووهدن ایستیفاده ائتمک اوْلمور. اوْنا گؤره ده، بۇ هوندورلوک کوسمیک فزانین باشلانغیجی (آشاغی اوزای) حساب اوْلونور.
* '''ترموسفر''' – هوندورلویونه گؤره ان قالین لایدیر – ۸۰ km-دن ۸۰۰ km-ا قدر. بۇ طبقهده اوکسیژن و آزوت موْلکوللارینین آتوملارا پارچالانماسی باش وریر. اوکسیژن و آزوت آتوملارینین گونشین قیسادالغالی رادیاسییاسینی اۇدماسی نتیجهسینده ترموسفرده تِمپراتور کسکین آرتماغا باشلاییر و اوْنون یوخاری سرحدینده ۸۰۰ – ۱۰۰۰۰ سی-یه چاتیر.
ترموسفرده چوْخلو الکتریک یوکلو ذرات – یونلار وار. اوْ یئرده کی، یونلارین جملشمهسی چوخالیر، اوْرادا رادیودالغالارین یاییلماسی آسانلاشیر. بۇ خصوصیتلرینه گؤره ترموسفره ایونوسفر ده
* '''اکزوسفر''' – یئر سطحیندن ۸۰۰ km-دن یوخاریدا یئرلشن آتموسفر قاتیدیر. آتموسفرین بۇ کنار قاتی، یاییلان قات آدلانیر. بورادا هاوانین سیخلیغی اوْ قدر آزدیر کی، آتوملار و موْلکوللار بؤیوک مسافهلری توققوشمادان قت ادیرلر.
|