اورارتو: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش
4321bot (دانیشیق | چالیشمالار)
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۶:
 
== شامشی حمله‌سی ==
بیشمجی شامشی آداد آشورین بیر پادشاه‌لری حوکومت‌تینی ۸۲۳ جی ایلدن گینه سؤرا ۸۲۱ جی ایلدن، تصمیم دوتدی اورمو گؤلو اطرافینی فتح ایلماقی‌چی بو اراضی‌لره قشون چکه و منظوره چوخ اورارتو لار قاباقینی ساخلاماقی‌دور. حمله‌سی سیگ‌ریس آد بیر محال ارومیه گؤلین اطرافین‌دن آغاز اولدی اما موهیم حریف‌لری شامشی‌نین [[شارسینا]] و [[ایشپوئینی]] اورارتو پیشوالری‌ده. [[بیشیمجی شامشی آداد|شامشی‌آداد]] لوحین‌ده یازیری که مورّتارّیس سردار '''گون چخن دنیزه''' چاتدی. تحقیقات‌چی‌لر دییرلر معلوم دگول که بو سؤز [[خزر دنیزی]] نه مربوط اولار یا [[اورمو گؤلو]] نا مربوط اولار، اما اورموگؤلولین ایحتیمالی چوخ‌تردی. شامشی‌نین موهیم هدفی مانع اولماق اورارتو و [[ماننا]] نین یولداش‌لیقی‌ده و ایستردی مانع اولا که ایکی‌سی متحد اولالار. اما آخرده اورارتو و [[ماد]] لرین ازل شاهی دئیوک آدلی یولداش اولدولا که نتیجه‌سی آشور آرادان گؤتورماقی‌ده.
 
== اورارتولار حمله‌سی ==
آشور شاهی [[آدادنراری]] ۷۸۶جی زامانندا [[مینوآ]] اورارتو شاهی‌نی که قوّت تاپمشدی و ائوزنه جرئت ویرمیشدی که آشور اؤلگه‌سی‌نه حمله ایده و اولاری قورخودا، ساواشدی. نچّه دفعه مینوآ و آدادنراری بیربیری‌نن دؤیوشوب و هر دفعه غالب و مغلوب معلوم اولمادی. ایکی دفعه ۸۰۷ و ۸۰۶جی ایلدن ماننا یوردین‌ده و بیش دفعه [[وان گؤلو]] کنارینده و نچّه دفعه ۸۰۱، ۷۹۸، ۷۹۱،۷۸۵، ۷۸۴جی ایلدن [[خوبوشکیه]] یوردین‌ده و بیر دفعه‌ده ۷۸۶ جی‌ایلدن فرات چای قراقنده یوروشودلر. بو زامانلاردا بلکه کیم اورارتولار موساسیر بؤلمه‌سنی زاب چایه‌نین اشاقه‌سنده [[آشور]] حوکومتی الندن چاقاردیدلر. ایحتیمالا مینوآ قشون‌کش‌لیقی [[ماننا]] یوردینه چوخ تیکرار اولمشدی. چون ماننا کدخدالری آشور شاهلری‌نن پیمان وارلریدی اونه گؤره اورارتو ماننانی اوزنه دشمن بیلردی، اما ماد شاهی ازلدن اورارتو شاه‌لرینن پیمان قورموشدولار. میخی کتیبه‌لر اورارتو شاهلریندن ایران [[آذربایجان]]نیندا بو خبرلری ایناندریر.
 
اورارتو لارین بیر قالاسی [[مشتا]] آدینده ایندکی تاش‌تپه (داش‌تپه) کئندی‌نده [[میاندوآب]] بؤلگه‌سین‌ده هنوز خرابه‌لری قالری و نشانی بودور که بیر زامان بؤره اورارتولارین پایتخت‌یمیش و بؤ یوردری اورارتولار آشور یا ماننا الندن چقاردمیشی‌میش‌لر.
 
قالا نشانه‌لری قدیم شارق جماعته ایچنده بؤدور که بؤ یوردا حئوکومت طرفیندن حاکم یا گزمه‌لری واری‌میش. اما ۸۰۰ یوزمجی و ۷۰۰ یوزمجی ایل میلادان قاباق آشور و اورارتو ده رسم و روسوم بئله‌ایدی که بیر کس شاه یریندن قالادا اگلشردی، اما کئندین کدخداسی‌دا که ایل و طایفه ایچندن چخاری‌میش یرنده حیفظ قالاریمیش.
 
== آرگیشتی کتیبه‌سی ==
[[File:Razliq.jpg|thumb|اورارتو کتبیه‌سی رازلیق بؤلمه‌سی [[میاندوآب]] [[آذربایجان]].]]
 
کیتبه ترجومه‌سی بله‌اولور: خالدی قوّتندن آرگیشتی‌روساهینی دییر: من آرهو یوردونا قشون چکدیم. من اولوشو و برقو یوردونو دوتوم. من [[ماننا]] چایه قراقنه‌جگ گیدوم و اورداندان قیدوم گیردو، یوردونا ، گتوها و توایشدونی دوتوم و روتومنی شهرینی دوتوم. یوردلار و اؤلگه‌لری که من دوتوم هر ایل اولارا باج و خراج قویدوم. بو قالانی گؤجی‌نن فتح ایلدوم و دوباره اونو آباد ایلدوم. من او قالانی آرگیشتی‌ایردو آد قویدوم تا اورارتو (بیا ای ئی) آدی یادلاردا قالا، بو نه گؤوه که دشمن تسلیم و مطیع اولا. شوکت و عظمت '''خالدی ''' (بؤیوک آرگیشتی) شاه، شاهین‌شاه، [[توشپا]] شهرینین بؤیوگه. آرگیشتی دییر: هر کس منم آدمه محو ایلیه یا بو یازیلن‌لره صدمه وئورسا خدالار خالدی، شیوانی اونون گؤن آلتیندن گتورسون.
 
بو داش یازیلیسی آلتیندان بیر شئی داشدان، ایکی تیکه چوروموش آهن و ایکی تیکه سؤموگ، و بیر سکه و نچّه تیکه‌لر سخسه ۵۰۰جی ایل هجرت‌دن اله گلیب<ref>الوان سخسی، سفال، قاب‌قاجاق</ref>
خط ۲۵:
{{قایناق}}
* کیتاب: فارسجه ''تاریخ ماد'' . ISBN 964-445-106-6
 
== گؤرونتولر ==
<gallery "mode=traditional" "class=cente"">
Image:Urartu860-840.png
Image:Urartu840-820.png
Image:Urartu820-785.png
Image:Urartu785-753.png
Image:Urartu753-743.png
Image:Urartu743.png
Image:Urartu743-735.png
Image:Urartu735-715.png
Image:Urartu715-713.png
Image:Urartu713-680.png
Image:Urartu680-610.png
Image:Urartu610-585.png
 
</gallery>
 
[[بؤلمه:آذربایجان تاریخی]]
«https://azb.wikipedia.org/wiki/اورارتو»-دن آلینمیش‌دیر