تاپماجالار: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
ک ←‏top: مومکون=>مۆمکون using AWB
ک ←‏top: ایملا قورالی using AWB
خط ۱۳۹:
یوزلرله تاپماجا گؤسترمک اولار کی، اوراداکی بنزتمه‌لر ایلک باخیشدا ایناندیریجی گؤرونمور. "قار"این ‏درویشه، جان‌سیز "ساجایاغی"ن، "مفرش"این جانلی اینسانا نه اوخشارلیغی اولا بیلر؟ اونو قئید ائتمک ‏لازیم‌دیر کی، تصویر اولونان اشیا ایله موقاییسه ائدیلن آراسین‌داکی اوخشارلیق بعضن ساده و ایناندیریجی ‏گؤروندوگو حالدا، ائله ده اولور کی، دولاشیق و فانتاستیک شکیلده تظاهر ائدیر. بئله بیر حال تاپماجالار ‏اوچون قانوناویغون‌دور.‏
کیمه معلوم دئییل کی، ناغیل و افسانه‌لردکی فانتازیا قانوناویغون حال‌دیر. اگر سئهرلی ناغیل‌لارداکی ‏فانتازیانی آتساق اونا ناغیل دئمک اولارمی؟ البته، یوخ. آنجاق اونو دا اونوتماق اولماز کی، فانتازیا بورادا دا ‏مؤوجوددور. ناغیلدا بو، گئنیش شکیلده تظاهر ائتدیگی حالدا، تاپماجادا بیر و یا ایکی میصراع¬دا قیسا شکیلده ‏اؤزونو گؤستریر. بو، بوتون خالق‌لارین تاپماجالاریندا بئله‌دیر. گؤرکملی فولکلورشوناس و.آ.واسیلئنکو یازیر: ‏‏"تاپماجادا اشیالارین مجازی تصویری چوخ گئنیش فانتازیا اوچون غيري-محدود ایمکان یارادیر. بو و یا دیگر ‏آنلاییشی ان موختلیف اشیالارا کئچیرمک اولور. بئله کی، اینسان گؤزلری تاپماجادا قارداش، سامور خزی، ‏قوش، یومورتا، کوکلا، آلما، نوخود، پول، اولدوز، داش، جیلوو و ... آدلاندیریلیر". "اکثر حالدا جان‌سیز ‏اشیالار تاپماجادا جانلی وارلیق‌لار کیمی، اینسان کیمی گؤستریلیر" و ...‏
عمومیتله،عومومیتله، تاپماجالاردا سؤز اویونو، تکرار، تضاد، موقاییسه، تشبيح، ایستیعاره و سایره‌نین ایشلنمه‌سی عادت ‏شکلینه دوشموش‌دور. اؤز نؤوبه‌سینده بون‌لار ایسه ژانرین بدیعی جهتدن داها دا زنگینلشمه‌سینه خيلي کؤمک ‏ائتمیش‌دیر.‏
علم طرفیندن چوخدان ثبوت ائدیلمیش‌دیر کی، تاپماجا ساده‌جه خالق ایفاده‌لرین‌دن، آتالار سؤزلرین‌دن، ضرب ‏المثللردن، نغمه‌لردن، بایاتی‌لاردان، باغلامالاردان، حتی بعضی شاعرلرین شعرلری‌نین آیری-آیری ‏ميصراعلارین‌دان عمله گلن بیر ژانردیر. تاپماجالارلا آتالار سؤزو و ضرب المثللرین قارشيلیقلی علاقه‌سینه ‏دایر تدقیقات آپارمیش ‏İ‏.م.کولئسنیتسکایا یازیر: "بو ایکی ژانرین بئله بیر یاخین‌لیغی اساسيندا چوخ واخت ‏تاپماجالار آتالار سؤزلرینه کئچیر و عکسینه، آیری-آیری آتالار سؤزلری و ضرب المثللرده تاپماجا اولا ‏بیلیر".‏
آشاغیدا نومونه گتیردیگیمیز تاپماجالار هم ده آتالار سؤزو و ضرب المثللردیر:‏
خط ۱۵۹:
تاپماجالارا یاخین اوْلان ژانرلاردان بیری ده باغلامالاردیر.باغلامالار فورما اعتباریله ماهنی شکلینده اوْلوب، ‏مضمون جهتدن تاپماجالارا یاخینلاشیر. بورادا سوال و جاواب فورماسی واردیر. همین سوال و جاواب‌لار ‏شعرله، اؤزو ده دئییشمه شکلینده اولور. بیر-بیریله بحثه گیریشیب دئییشن آشیغین ماهیر صنعتکار اوْلدوغونو، ‏حاضیرجاواب‌لیغینی ثبوت ائتمک اوچون بۇ باغلامالار چوْخ مهارتله دوزلدیلمه‌لی‌دیر. محض بونا گؤره ده ‏باغلامادان زنگین وزن و قافيه، گؤزل آهنگدارلیق، درین معنا طلب اوْلونور. چونکی دئییشن آشیق رقیبیندن ‏اوستون اوْلماق اوچون درین معنالی، زنگین بدیعی فورمالی شعرلر دئمه‌یه چاهشمالی‌دیر. مثلن:‏
‏ سوال: او ندیر کی، اؤزو واردیر، ذاتی یوخ؟ نه خلت‌دیر، تیکیشی یوخ، قاتی یوخ؟ او نه شئی‌دیر: دوه‌سی ‏یوخ، آتی یوخ؟ اوزون گئدر، بیر توکنمز یولو وار.‏
جاواب: او کؤلگه‌دیر، اؤزو واردیر، ذاتی یوخ، دری دون‌دور: تیکیشی یوخ، قاتی یوخ. او گون، آیدی: دوه‌سی ‏یوخ، آتی یوخ، اوزون گئدر، بیر توکنمز یولو وارباغلامالارلا تاپماجالارین بیر-بیرین‌دن معيين معنادا ‏فرق‌لری ده واردیر. بۇ فرق‌لردن بیری ده اودور کی، تاپماجالارین مؤلفی معلوم دئییل‌دیر. دئیه بیلرلر کی، هر ‏بیر تاپماجانین دا ایلک یارادیجی‌سی واردیر و اوْلموش‌دور. بۇ دوغرودور، لاکین تاپماجانین ایلک یارادانی ‏اولسا دا، اونون آدی ایتیب گئتمیش، ایلک واریانتی خالق طرفیندن عصرلر بویو ایشلنمیش، دییشدیریلمیش و ‏شکیلدن-شکله سالینمیش‌دیر کی، بورادا دا تاپماجانین ایلک مضمونون‌دان، گومان کی، چوْخ آز شئی ‏قالمیش‌دیر. بئله‌لیکله، دؤنوب اصل خالق مالی اوْلموش‌دور. لاکین باغلامالار بئله دئییل‌دیر. اونلارین ‏اکثریتی‌نین مؤلفی معلوم‌دور. بعضی‌لری ده داستان‌لاردا موحافیظه ائدیلیب ساخلانمیش‌دیر. بۇ نؤو فورما ‏اعتباریله ده تاپماجادان معيين قدر فرق‌لنیر. عمومیتله،عومومیتله، تاپماجادا جاواب‌لار شعرله دئییل، آدی سؤزلرله دئییلیر. ‏باغلاما و دئییشمه‌لرده ایسه بیرینجی سوال نئچه ميصراعدان عبارت‌دیرسه، وئریلن جاواب دا شعرله دئییلمه‌لی ‏و بیرینجی‌نین ميصراع¬لارینا برابر اولمالی‌دیر.‏
بوتون بون‌لارلا یاناشی، اونو دا قئید ائتمک لازیم‌دیر کی، باغلامالار دا تاپماجالارین بیر نؤوودور. چونکی ‏فرقلی جهتلرینه باخمایاراق، او ژانرین بوتون قایدا-قانونلاننا جاواب وئریر؛ مؤلفلری معلوم اولسا دا، همین ‏باغلامالار گئنیش خالق کوتله‌لری ایچری‌سینه کئچمیش، یئنی-یئنی واریانت‌لاری عمله گلمیش، حتی معيين ‏دییشیک‌لیک‌لره ده اوغرامیش‌دیر. مثلن:‏
او ندیر کی، گؤی‌دن یئره سال‌لانیر، او ندیر کی، هر نه وئرسن آللانیر، او ندیر کی، گؤبییندن نال‌لانیر، اوستاد ‏ایسن بوننان منه جاواب وئر.‏