ویکی‌پدیا

پولیمر شیمیسی: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

گئچمیشی اینتراکتیو حالتده گؤستر
اسکی دَییشدیرمه
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
ک Alp Er Tunqa، پولیمر کیمیاسی صفحه‌سینی پولیمر شیمیسی-ه آپاردی
صفحه‌‌نین مضمونونو ' '''پولیمر شیمی‌سی''' ({{اینگیلیسجه|Polymer Chemistr}})، شیمی علمیند...' يازیسی ایله ديَیشدیریلدی
اِتیکِت: جایگزین شد
 
خط ۱:
{{ویکیلشدیرمک}}
== عۆمومی معلومات ==
حاضیردا یۆکسک موْلئکوللو بیرلشملر کیمیاسی بؤیوک سۆرتله اینکیشاف ائدن مۆستقیل علم ساحه لریندن بیریدیر. معاصیر دؤورده اینسان فعالیتینین ائله بیر ساحسی یوْخدور کی، اوْرادا پوْلیمئردن ایستیفاده اوْلونماسین.
 
'''پولیمر شیمی‌سی''' ({{اینگیلیسجه|Polymer Chemistr}})، [[شیمی]] علمیندن بیر بوداغی ساییلیر. بو علمده شیمیایی عونصورلرین خواص و خوصوصیتلری آراشدیریلیر.
پوْلیمئر ماده لر چوْخ قدیم زامانلاردان مؤوجوددور. لاکین، بیر چوْخلاری گۆمان ائدیرلر کی، بۇ ماده لر کیمیاچیلار طرفیندن سۇنی و یا سینتئتیک اۆصوللا آلیناندان سوْنرا معلوم اوْلموشدور. بۇ دۆزگۆن فیکیر دئیلدیر. بئله کی، اۆزوو ماده لرین سینتئتیک اۆصوللا آلینماسینا اوندوکوز عصرین اوللریندن باشلاندیغی حالدا، پوْلیمئر ماده لر 100 مین ایلدن اول ده معلوم اوْلموشدور.
اینسانلار یاراندیغی گۆندن بری گۆندلیک حیاتیندا دایما پوْلیمئر ماده لرله علاقه ده اوْلموشدور. بئله کی، آغاجین اساسینی تشکیل ائدن سئللۆلوْز، یۇن، کتان و کندیر لیفلری، گؤن بۇغدا و کارتوْفۇن اساسینی تشکیل ائدن نیشاستا و ... پوْلیمئر ماده لر سیراسینا داخیلدیر. بۆتون بۇنلار همیشه حیات اۆچون ان واجیب وسیله اوْلموشدور.
 
پوْلیمئر ماده لر طبیعتده اوْلان بۆتون ماده لر کیمی آیری-ایری موْلئکوللاردان، موْلئکوللار ایسه آتوْملاردان تشکیل اوْلونموشدور. لاکین، پوْلیمئر ماده لر اوْنلاری تشکیل ائدن موْلئکوللارین ایریلی و موْلئکول چکیلرینین بؤیوکلویۆ ایله بسیط ماده لردن فرقلنیر. پوْلیمئر ماده لرین موْلئکول چکیسی بسیط ماده لرین موْلئکول چکیسیندن بیر نئچه مین دفیه قدر چوْخ اوْلور. بۇنۇ میثاللارلا گؤسترک:
هامیا معلوم اوْلان و هر گۆن ایستیفاده ائتدیمیز خؤرک دوزۇنۇن موْلئکولو بیر نا و بیر جل آتوْموندان، ایچدیمیز سۇیون موْلئکولو ایسه ایکی هیدوژن و بیر اوْ آتوْموندان عیبارتدیر. پوْلیستیرول آدلانان پوْلیمئر ماده نین ترکیبینه ایسه مینلرله آتوْملاری داخیلدیر.
 
هر هانسی بؤیوک موْلئکولو آدی گؤزله گؤرمک مۆمکون اوْلمۇر. عادتاً موْلئکولون اؤلچوسونو بیلمک اۆچون خۆصوصی اۇزۇنلۇق واحیدی – آنقسترئمدن ایستیفاده ائدیلیر.
 
انقسترئم سم-ین یۆز میلیوْندا بیریدیر. معیین ائدیلمیشدیر کی، سۇ موْلئکولونۇن اؤلچوسۆ 3 آنقسترئمدیر. حالبۇکی پوْلیمئر ماده اوْلان سئللۆلوْزۇن بیر موْلئکولونۇن اۇزۇنلۇغۇ بۇندان چوْخ-چوْخ آرتیقدیر. مۆقایسه اۆچون دئسک: 10 سم مسافده 175 میلیوْن سۇ موْلئکولو یئرلشدی حالدا، همین مسافده سئللۆلوْزانین 18 مین موْلئکولو یئرلشیر. دئملی، پوْلیمئر ماده لر بسیط ماده لردن ایلک نؤوبده موْلئکوللارینین بؤیوکلویۆ ایله فرقلنیر.
 
پوْلیمئر سؤزۆ ایکی یۇنان سؤزۆندن عیبارت اوْلوب پوْلی - چوْخ، مئروْس -هیسه دئمکدیر.
پوْلیمئردن فرقلی اوْلاراق، کیچیک موْلئکوللاردان تشکیل اوْلونان و پوْلیمئر عمله گتیره بیلن ماده لر، مثلاً، ائتیلئن، آسئتیلئن قازی و س. موْنوْمئر آدلانیرلار (موْنوْ یۇنانجا بیر دئمکدیر).
موْنوْمئر ائله بیر حالقادیر کی، اوْندان پوْلیمئرین بۆتون زنجیری قۇرولور. تک-تک کرپیجلر یغیلیب بؤیوک بیر بینانی عمله گتیردی کیمی آیری-ایری موْنوْمئرلر ده یغیلیب (بیرلشیب) پوْلیمئری عمله گتیریر.
 
موْنوْمئرلرده آیری-ایری موْلئکوللار آراسینداکی رابیطه قۆووسی چوْخ بؤیوک اوْلمۇر. اوْنلار بیر-بیرلریندن آیریلا بیلیر. اوْنا گؤره ده موْنوْمئرلر عادتاً قاز و مایئ حالیندا اوْلور. برک حالدا اوْلان موْنوْمئر ایسه سۇدا و یا باشقا حلئدیجیلرده آسانلیقلا حل اوْلور.
 
پوْلیمئر ماده لرین خاصهلری موْنوْمئرلردن تامامیله فرقلیدیر.
 
پوْلیمئرین ماکروْ موْلئکوللاری نه قدر بؤیوک اوْلارسا، اوْنلاری بیر-بیریندن آیرماق دا بیر اوْ قدر چتین اوْلار.
 
بئله بیرلشملرده موْلئکوللاری آتوْملارا آیرماق اوْنلاری بیر-بیریندن آیرماقدان چوْخ آساندیر. اگر بینا حاققینداکی سؤحبتیمیزی داوام ائتدیرسک، دئمک اوْلار کی، دیوارداکی کرپیجی سیندیرماق اوْنۇ دوردوغۇ یئردن چیخارتماقدان چوْخ آساندیر.
 
دئملی، پوْلیمئر ماده لرین موْلئکوللاری گیقانت اوْلماقلا برابر پحلوان کیمی گۆجلۆدور. محض بۇنا گؤره ده اوْنلار بۇخارلانمیر و حلئدیجیلرده چوْخ چتین حل اوْلور.
 
حاضیردا موْلئکول کۆتلسی 5 میندن یۇخاری اوْلان ماده لر یۆکسکموْلئکوللۇ بیرلشملره آید ائدیلیر. موْلئکول کۆتلسینین یۇخاری حددی عادتاً بیر نئچه یۆز مین، بزن ایسه بیر نئچه میلیوْنا چاتیر. یۆکسکموْلئکوللۇ بیرلشملری همچینین پوْلیمئرلر ده آدلاندیریرلار. پوْلیمئرلرین موْلئکوللاری ترکیب و قۇرولۇشجا عئینی اوْلان چوْخلو میقداردا هیسلرین، فراقمئنتلرین بیر-بیری ایله بیرلشمسی یوْلۇ ایله عمله گلیرلر.
 
یۆکسکموْلئکولو بیرلشملر بیزی احاطه ائدن اطراف مۆحۆتده - جانلی و جانسیز تبیده گئنیش یایلمیشدیر. بۇ ماده لرین تاریخی اینسان جمیتینین تاریخی قدر قدیمدیر، چۆنکی اینسانلار بۇ ماده لرین ترکیبی و قۇرولوشو حاققیندا ان ائلئمئنتار تسووۆره مالیک اوْلمادیقلاری دؤورلرده بئله اوْنلاردان اؤز حیاتی ائحتیاجلاری اۆچون گئنیش میقیاسدا ایستیفاده ائتمیشلر. یۇن، پامبیق، دری، آغاج و س. پوْلیمئر ماتئریاللاری اینسانلارین مۆختلیف تلاباتینی اؤدین واسیطه لر اوْلمۇشلار.
 
پوْلیمئر ماده لر هم ده بۇ و یا باشقا فوْرمادا جانلی ماتئریانین بیتکی و حئیوانلار آلمینین اساسینی تشکیل ائدیر. بیتکیلرین ترکیبینه داخیل اوْلان پوْلیساخاریدلر، لیقنین، زۆلاللار، پئکتین ماده لری و س. پوْلیمئر ماده لریدیر. زۆلاللار، نۇکلئین تۇرشۇلاری هم ده اینسانلارین و حئیوانلار آلمینین حیاتی پروْسئسلرینی معیین ائدیر. ف. ائنگئلسین تبیرینجه دئسک، «حیات زۆلالی ماده لرین مؤوجودلۇق فوْرماسیدیر». نۇکلئین تۇرشۇلاری اوْرقانیزمده زۆلال سینتئزی و ایرسیتله علاقه دار اوْلان چوْخ مۆرکب پروْسئسلری تنزیم ائدیر.
 
پوْلیمئرلر جانسیز طبیعتده ده گئنیش یایلمیشدیر. یئر سطحینین اساس هیسی پوْلیمئر شکلینده اوْلان سیلیسیۇم 4-وْکسید و آلمینیۇم اوْکسیددیر.
 
کوارس، داغ بیللورو، آمئتیست سیلیسۇم 4-وْکسیدین، کوْروند، روبین، ساپفیر ایسه آلمینۇم-وْکسیدین پوْلیمئرلریدیر. طبیعتده راست گلینن آلماز، قرافیت پوْلیمئر حالیندا اوْلان کاربوْندور.
یالنیز یئرمی عصرین اوللرینده بۇ ماده لر کیمیوی یوْللا سینتئز ائتمک، حابئله اوْنلارین خاصهلرینی اؤیرنمک ایمکانی یاراندیقدان سوْنرا پوْلیمئرلر مۆستقیل ماده لر شکیلینده آیریلماغا باشلاندی. اساس سبب، پوْلیمئرلرین کیچیک موْلئکوللۇ بیرلشملردن فرقلی اوْلان کوْمپلئکس خاصهلره مالیک اوْلماسیدیر.
 
بۇ خاصهلردن ان مۆهومۆ، بۆتون پوْلیمئرلرین یۆکسک موْلئکول کۆتلسینه مالیک اوْلمالاریدیر. پوْلیمئرلرین چئویکلیک، فیزیکی حاللاری، محلۇللارین خۆصوصیتلری و س. کیمی پوْلیمئرلرین باشقا خاصهلری اوْنلارین یۆکسک موْلئکول کۆتللرینین فۇنکسیاسی کیمی دیشیر.
پوْلیمئرلرین حلوْلما پروْسئسی، پوْلیمئرلرین چوْخ دورو محلۇللاری بئل، آدی اۆزوی بیرلشملرین محلۇلاریندان و حلوْلما پروْسئسیندن فرقلنیر (بؤیوک اؤزلۆلۆیه مالیکدیر). یئرمی عصرین 20-30-جۇ ایللرینده کیمیانین بیر ساحسی اوْلان پوْلیمئر کیمیاسی مۆستقیل علم ساحسینه چئوریلمیه باشلامیشدیر و پوْلیمئرلر حاققیندا کوْللوْید نظریه مئیدانا گلدی. پوْلیمئر محلۇلارینین کوْللوْید محلۇللار کیمی یۆکسک اؤزلۆلۆیه مالیک اوْلماسی، پوْلیمئر ماکروْموْلئکوللارینین اؤلچولرینه گؤره کوْللوْید هیسجیکلره یاخین اوْلماسی اوْنلارا لیوْفیل کوْللوْیدلر کیمی باخیلماسینا اساس وئریردی.
 
== تاریخی ==
پوْلیمئر کاللوْیدلرین قۇرولوشو حاققیندا ایکی تصور - ک.مئیئر، ق.مارکین میتسئل نظریسی، ق.شتاۇدینگئرین ماکرومولئکولیار نظریسی داها چوْخ یایلمیشدی. 1-جی نظرییه گؤره پوْلیمئرلره چَتین ماکروْموْلئکول دستلریندن عیبارت میتسئللر کیمی باخیلیردی. 2-جی نظریه ایسه اؤز آرالاریندا آسوْسیاسیا ائتمین چوْخ اۇزۇن ماکروْموْلئکوللارین مؤوجود اوْلماسی فیکرینه اساسلانیردی. بۇ مۆلاحیظه لر پوْلیمئر کیمیاسینین فوْرمالاشماسیندا مۆثبت روْل اوْینامیشدی. پوْلیمئرلرین معاصیر قۇرولۇش نظریسینین یارادیلماسیندا بیر چوْخ یئنی پوْلیمئر ماده لر سینتئزی حلئدیجی روْل اوْینادی. 30-جۇ ایللرین اوللرینده ایلک دفه اوْلاراق س.و.لئبئدئوین رحبرلی ایله کئچمیش شوروی-ده سینتئتیک کاۇچۇک آلیندی. آبش-دا اۇ. کاروْزئرس سینتئتیک پوْلیمید ائفیرلرینین ایلک نۆمایندلرینی سینتئز ائتدی. 1953-1954-جۆ ایللرده ک.سیقلئر و ج.ناتتا طرفیندن ستئرئو-مۆنتزم قۇرولوشلو یئنی تیپلی پوْلیمئرلرین سینتئزی یمب- کیمیاسی علمینده یئنی بیر صحیفه آچدی. زۆلاللار و نۆکلئین تۇرشوۇلاری کیمی مۆرکب طبیعی بیوْلوژی پوْلیمئرلرین قۇرولوشونون اؤیرنیلمسی (فیشئر، سئنجئر، توْدد، اۇوْتسوْن، کریک، بئلوْزئرسکی) و اوْنلارین بیر چوْخۇنۇن سینتئز ائدیلمسی یۆکسکموْلئکوللۇ بیرلشملر کیمیاسینین یئنی بؤیوک نایلیتلریندن بیری اوْلدو. بئللیکل، تاریخاً چوْخ قیسا بیر مۆددت ارزینده یۆکس کمولئکوللو بیرلشملر کیمیاسی بؤیوک سۆرتله اینکیشاف ائدرک یئرمی عصرین باشلیجا علم ساحه لریندن بیرینه چئوریلدی.
 
== ایستینادلار ==
 
== خاریجی کئچیدلر ==
== قایناقلار ==
{{قایناق}}
{{قایناق}}
 
«https://azb.wikipedia.org/wiki/پولیمر_شیمیسی»-دن آلینمیش‌دیر