|
بیرینجی و ایکینجی اوْرتوقرافی سمیناری‌نین آلدیغی قرارلار</center>
== 1۱- الیفبامیزین آدی ==
الیفبامیزین آدی "تۆرک الیفباسی"-دیر. آنجاق فرقلندیمه زامانی "عرب کؤکلو تۆرک الیفباسی"دا دئییله بیلر.
== 2۲- سسلیلرین یازیلیشی ==
{| class="wikitable"
صاییتلرین یازیلیشی اۆزرینه قئیدلر:
=== ½۲/۱-Ə سسی‌نین یازیلیشی ===
بو سسین یازیلیشی عئینی نتیجه‌نی تؤره‌دن ایکی قایدا اساسیندا تنظیملنیر: موْرفم قایداسی، هیجا قایداسی.
بیر کلمه‌نی کسینلیکله موْرفملره آییرماق اوْلماسا، ایملا هیجا اساسیندا قۇرولمالیدیر: گؤبه‌لک، چییه‌لک، کپه‌نک، یئلپه‌نک، کؤنده‌لن، کلبه‌جر، چته‌نه، گؤره‌لیم، گؤزله‌یه‌لیم، بیله‌رک، گله‌نک.
=== 2۲/2۲- E سسی ===
-بۇ سس تۆرک سؤزلری‌نین هر یئرینده آشاغیداکی علامتلرین موافیق فوْرمو ایله ایفاده اولاجاق:
'''تسبئح، قبئح، سفئه، بئچارا، بئساواد، پئشواز، پئشکش'''
=== 3۲/2۳-I سسی ===
I سسی‌نین دیاکریتیک علامتینی یازماغا گرک یوْخدور: '''آغیز، قاییق'''. آنجاق فرقلندیرمه ضرورتلرینه گؤره اوْنون ساده‌جه اۇشاق درسلیکلری، یاد سؤزلر و فوْلکولورا عایید اولان متنلرده یازیلماسی تؤوصیه ائدیلیر.
== 3۳- سس‌سیزلرین یازیلیشی ==
سس‌سیز فوْنملری تمثیل ائدن حرفلر آشاغیداکیلاردان عیبارتدیر کی، کلمهنین هر یئرینده اؤزونه مخصوص فوْرمدا یازیلیر:
'''صامیتلرین یازیلیشی اۆزرینه قئیدلر'''
1۳/3۱-عربجه سؤزلرین یازیلیشیندا عرب دیلینه مخصوص اوْلان صامیتلر قوْروناجاق:
'''طلیعه، ثۆریا، صاباح، ظارافات، مدّاح، ضربه، ظۆلم، صرّاف'''
2۳/3۱- V صامیتی ساده‌جه (و) بیچیمینده یازیلیر و هئچ بیر دیاکریتیک علامتی یوْخدور، میثال: '''وارلیق، سئوگی'''.
3۳/3۳- H صامیتی (هـ ـهـ ه ـه) بیچیمینده یازیلیر و هئچ بیر دیاکریتیک علامتی یوْخدور، میثال: '''همیشه، ساهمان، مئه، شئه، آللاه، هله'''
4۳/3۴-Y صامیتی ساده‌جه (یـ ی) بیچیمینده یازیلیر و هئچ بیر دیاکریتیک علامتی یوْخدور، میثال: '''یایلیق، بایرام، آی'''.
5۳/3۵- ایکی İ آراسیندا گلن Y سسی "گ" (یۇمشاق گ) ایشاره‌ی ایله یازیلمالیدیر، میثال: '''ایگید، ایگیرمی، چیگین'''، گتیردیگیم.
6۳/3۶-کلمهنین گؤرونوشونو ساخلاییب، کؤکونو ایتیرمه‌مک اوچون "ک" حرفی ایکی سسلی آراسیندا قالیب "ی" سسینه چئوریلدیگی زامان "گ" ایله یازیلمالیدیر، میثال: '''چؤرگیم، گله‌جگیم، گؤروندوگو، شاعیرلردرنگی'''.
7۳/3۷- K (قالین ک) صامیتی: یاد دیللردن دیلمیزه کئچین قالین K-لی کلمه‌لر "ک" ایله یازیلمالیدیر، میثال: '''دوْکتور، دموْکراسی، کاراکتر'''
8۳/3۸- عرب کؤکلو کلمه‌لرین سوْنوندا اصلینده "ع" حرفی ایله ایفاده اوْلان و بیزده H سسینه دؤنموش اوْلان فوْنم '''"ح"''' حرفی‌نین موافیق فوْرمو ایله یازیلاجاق: '''ماتاح، طاماح.''' همین سس کلمه‌لرین اورتاسیندا '''"هـ"''' حرفی‌نین موافیق فوْرمونا چئوریله‌جک: '''فهله'''
9۳/3۹- تلفّوظوندن آسیلی اوْلمایاراق، یابانجی کلمه‌لرین باشلانیشیندا و بعضاً اوْرتاسیندا "ق" کیمی سسلنن "غ" حرفی اوْلدوغو کیمی یازیلاجاق:
'''غریب، غزل، غم، افغان'''
10۳/3۱۰-فارس کلمه‌لرنده‌کی "گ" حرفی بعضاً "ق" کیمی تلفّوظ اوْلدوغونا باخمایاراق اوْلدوغو کیمی یازیلاجاق:
'''کارگاه، آگاهی، دانیشگاه، آبگوشت، گۇماشتا'''
==قوْشا سسلر==
٤۴/۱ - خارجی کلمه‌لرده İU و İO و İA قۇرولوشونون ایچینده عمله گلن بیتیشدیریجی صامیت '''«ی»''' حذف ائدیلیب؛ کلمه ساده‌جه بیر '''«ی»''' ایله یازیلاجاق:
'''رادیوْ، بیوْلوژی، کیوْسک، دیالکتیک، نیویوْرک، آشیان، ریا، شیار، باریوم، نیۇزویک، خیاوان، میانپور، ریاضی، سیاست، ضیالی، خیار.'''
٤۴/۲ - SK و ŞT و ŞP و ST و SP قوْشاسسلر ایله باشلانان کلمه‌لرین اوّلینه «ای» حیصّه‌سی آرتیریلمالیدیر.
'''ایسپورت، ایستالین، ایستانسیا، ایستیراسبورق، ایستئیک، ایستکر، ایشتوتقارت، ایشنیتسل.'''
'''اینشا، ایملا، ایجرا، ایبتیلا، انبیا، اؤولیا.'''
۷/٤۴ - A سسی ایله سسلنن همزه «آ» بیچیمینده یازیلاجاق، آنجاق مدّ علامتی‌نین یازیلماقی چاشقینلیق احتیمالی اوْلان یئرده گرکلیدیر:
'''سۇال، مۇاخیذه، مبدآت، اینشاآت، مآل، مآب.'''
'''جۆرأت، تأسّوف، هئیأت، مسأله، نشأت.'''
۷/٦۶ - آنجاق بو Ə سسی کلیمه‌نین سوْن سسی اولسا، همزه «ئ» بیچیمینده یازیلاجاق:
'''نشئه، تؤوطیئه.'''
== شکیلچیلرین یازیلیشی ==
8۸/1۱-شکیلچیلر عۆمیتله کؤکلره بیتیشیک یازیلیر: '''گلمیشم، گلدیلر، ائللر، گؤزلدیر'''.
8۸/2۲- "می" و "مو" سۇال شکیلچیلری اوْرتادا بیتیشیک، سوْندا ایسه یان-یانا یازیلمالیدیر: '''گلدی‌می؟ گئتدی‌می؟'''
ای بیقرار سینه‌ده، نشترمیسن، نه‌سن؟ پیکانمیسان، کؤنولموسن، اخگرمیسن، نه‌سن؟ (قؤوسی تبریزی).
3۸/8۳- "دا" و "ده" نیطق حیصّه‌لر شکیلچی کیمی ایشلندیگی زامان بیتیشیک، یوْخسا آیری یازیلیر: بۇ سۇالین جاوابی '''منده‌دیر'''. حسن '''ده''' گلدی، من '''ده'''.
4/8۸/۴- کلمه‌لری بیتیشدیرجی صامیتله باشلانان شکیچیلردن قاباق پارچالاماق تؤوصیه اولور: '''موسیقی‌سی، قالمالی‌یام، قالمالی‌ییق، دئمه‌لی‌یم، دئمه‌لی‌ییک، فیضولی‌یه'''.
باشقا میثاللار:
|}
5۸/8۵-اۇزون کلمه‌لرین یازیلیشینی آسانلاتماق اوچون دؤرد و داها چوخ هیجالی کلمه‌لر سسلی ایله بیتن موْرفمندن سونرا پارچالانا بیلر، آنجاق آرالاریندا فاصیله اوْلمامالیدیر: مۇسیقی‌چیلر، بیزیمکی‌لر.
6۸/8۶ بیر کلمه‌ده عئینی صامیت یا بنزر صامیتلر آردیجل شکیلده اۆچ دؤنه تیکرار اوْلورسا، کلمه ایکی موْرفم آراسیندا پارچالانا بیلر، آنجاق بیر کلمهنین موختلیف حیصّه‌لری یان-یانا یازیلمالیدیر، میثال اۆچون: سس‌سیز
7۸/8۷- موْرفملرین قوْووشماغیندا عئینی حرف یا اوْخشار حرفلر تیکرار اوْلورسا و اوْ ایکی حرفین بیرینجیسی ساغدان موتّصیل یازیلمیشسا، کلمه‌نی همین یئرده پارچالاماق تؤوصیه اولور:
'''نسیل‌لر، منیم‌میش، دیل‌لنمک'''
'''اللر، داممیش، آشسیز، گؤللنمک'''
8۸/8۸- باشقا دیللردن آلدیغیمیز بو حیصّه‌لر قوْشولدوغو سؤزه بیتیشیک یازیلاجاق:
{| class="wikitable"
|}
9۸/8۹- باشقا دیللردن آلدیغیمیز آشاغیدا قئید ائدیلن حیصّه‌لر موستقیل و قوْشولدوغو سؤزه یاخین یازیلاجاق:
{| class="wikitable"
== کلمه‌لرین یازیلیشی ==
1۹/9۱-'''"مدنیّت"، "ادبیات"، "سویه"، قیمت، "صحیه"، "ویئتنام" و کیئف"''' کیمی آلینما سؤزلرده ایشلنن İYY سس ترکیبی و İY سس ترکیبی بۇرادا گؤروندوگو کیمی ییغجام شکیلده و ساده‌جه بیر "ی" ایله (و لازیم گلسه، بیر تشدید علامتی آرتیرماقلا) ایفاده اوْلاجاق.
2۹/9۲-اۇروپا دیللریندن آلینمیش کلمه‌لر عۆمومیتله فرانسیز تلفّوظو ایله یازیلاجاق: '''رداکسیوْن، ناسیونال، انرژی'''
3۹/9۳- تۆرک سؤزلری‌نین باشلانیشینداکی I فوْنمی قوْروناجاق ( İسسینه چئوریلمه‌یه‌جک):
'''اێشیق، اێلدیریم، اێلیق، اێلغیم، اێلخی'''
دیقّت: '''ایراق، ایلان، اینام''' کیمی کلمه‌لر بۇ قایدادان قیراقدا قالیر.
5۹/9۴-بۇ قرارنامه‌ده‌کی قئیدلری نظرده تۇتماق شرطی ایله بۆتون یابانجی کلمه‌لر فوْنتیک شکیلده یازیلاجاق:
|}
6۹/9۵-صاییتلری تمثیل ائدن دیاکریتیک علامتلرین یازیلیشی ساده‌جه کلمهنین بیرینجی هیجاسیندا گرکلیدیر:
'''گؤرونوش، اوْغوز، دۆیون'''
آنجاق مۆبتدیلر اۆچون بو علامتلرین هر یئرده یازیلیشی تؤوصیه ائدیلیر: '''گؤرونۆش، اوْغۇز، دۆیۆن'''
7۹/9۶- فارسجا و عربجه شخص آدلاری‌نین یازیلیشیندا اۇرژینال ایملا قوْرونمالیدیر: '''محمّد، حسین، ابوالقاسم، منوچهر، کاظم، عبدالناصر، سعودالفیصل، کبری، ساعد، هیئت.'''
8۹/9۷- دوْغمالاشمیش عرب و فارس منشألی شخص آدلاری اؤز ایملامیزلا یازیلا بیلر: '''علسگر، فاطما، حوسئن، ایرضا، ممّد.'''
9۹/9۸- جۇغرافی آدلاری ایراندا ایشلندیگی کیمی، آنجاق ایمکان داخیلینده اؤز تلفّوظوموزه اۇیغون شکیلده یازیلاجاق:
'''لهیستان، اؤزبکیستان، هیندوستان، لۆبنان، اوْتریش، تۆرکیه، کۆردوستان'''
10۹/9۹- سوْن عصرده غرض اۆزوندن یا بیلگی چاتیشمازلیغی سببیندن دَییشدیلمیش یئر آدلاری ایمکان داخیلینده اۇریژینال شکیلده یازیلاجاق: '''تۇفارقان، سئییدآوا، سایین‌قالا، سۇلدوز، آخماقایا.'''
11۹/9۱۰- فارسجادا ایشلنمکده اوْلان تۆرک سؤزلری اؤز ایملامیزلا یازیلاجاق: '''بوْشقاب، اۆتو، شۇلوق، اۇمود، قۇلدور.'''
12۹/9۱۱- سیرا سایلار و ایسمین مۆختلیف حاللاریندا و منسوبیت فۇرموندا چیخیش ائدن سایلار آشاغیدا گؤروندوگو کیمی یازیلمالیدیر:
! بؤلمه !! یازیلیش طرزی !! یازیلیش طرزی !!یازیلیش طرزی !! یازیلیش طرزی!! میثاللار
|-
| سیرا سایلار || 2۲-جی || 3۳-جو || 6۶-جی || 9۹-جو || 1379۱۳۷۹-جو ایل
|-
| تأثیرلیک حال || 11۱۱-ی || 12۱۲-نی || 13۱۳-ۆ || 6۶-نی || 12۱۲-نی چاغیرین
|-
| یئرلیک حال || 11۱۱- ده || 12۱۲- ده || 6۶- ده || 9۹- دا || ساعات 11۱۱- ده
|-
| یؤنلوک حال || 11۱۱- ه || 12۱۲- یه || 9۹- دان || 6۶- دان || 12۱۲- یه خبر وئرین
|-
| چیخیشلیق حال || 11۱۱- دن || 12۱۲- دن || 9۹- دان || 6- دان || ساعات 11۱۱- دن قاباق
|-
| یییه‌لیک حال || 11۱۱- ین || 12۱۲- نین || 4۴- ۆن || 5۵- ین || ساعات 11۱۱- ین یاریسی
|-
| منسوبیت فۇرمو || 11۱۱- ی || 12۱۲- سی || 9۹- و || 7۷- سی || خوردادین 7۷- سی
|}
13۹/9۱۲- دۇغمالاشمیش خارجی کلمه‌لر اۇرتوقرافیده تۆرک سؤزلری کیمی چیخیش ائده‌جک: '''مۇغایات، هامبال، باریت، مێزی، آبیر.'''
بۇ کیمی کلمه‌لرین یازیلیشی اۇرتوقرافی سؤزلوگونده وئریله‌جکدیر.
'''سیمای-شمس، زولف-پریشان، سوء-قصد، باده‌ی-ناب، پنبه‌ی-داغ-جونون، غیر-مۆمکون، ضیدّ-اینقیلاب، چشم-گیریان.'''
۱۰/٤۴ - فارس و عرب دیللریندن آلدیغیمیز بیرلشمه‌لرده‌کی '''«و»''' باغلاییجیسی اوْلدوغو کیمی و یا موافیق دیاکریتیک علامت قبول ائده‌رک ایملادا چیخیش ائده‌جک:
'''گشت و گۆذار، درد و غم، ناله و افغان.'''
| 