نوروز: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
M.XIII (دانیشیق | چالیشمالار) ک ←نوروزون منشایی و تاریخی: سییاست>سیاست-مدنییت>مدنیت-جمعییت>جمعیت-روسییا>روسیه-موسکوا<موسکو using AWB |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۲:
[[File:1996 Novruz bayram.jpg|left|thumb|left|220px|نوروز]]
'''نوروز بایرامی'''، '''باهار بایرامی'''- قدیم خالق بایرامی. {{فارسجا|'''نو روز'''}}، نوروز شیمال یاریمکوره سینده آسترونومیک یازین باشلاندیغی، گئجه-گوندوز برابرلیگی گونونده ([[۲۰ مارت|مارتین ۲۰]]، [[۲۱ مارت|۲۱]]، [[۲۲ مارت|۲۲]] د) کئچیریلیر. بیر سیرا خالقلار یاز فسلی نین گلمه سینی طبیعتی نین جانلانماسی ایله باغلامیش، بو موناسیبتله شنلیکلر کئچیرمیش، اونو یئنی ایلین باشلانغیجی کیمی بایرام ائتمیشلر. قدیم زامانلاردان باشلایاراق [[ایران]]، [[افقانیستان]]، [[تاجیکیستان]]، [[اؤزبکیستان]] و بعضی باشقا شرق خالقلاری ایله یاناشی [[آذربایجانلیلار]]دا باهارین - یئنی ایلین گلیشینی شنلیکلرله قارشیلاییردیلار. مارتین ۲۱-ای ایران و افقانیستاندا رسمی تقویمین ایلک گونو ساییلیر. نوروز همچی نین [[بهایلیک|بهای تقویمی]] اوزره ایلین ایلک گونودور.
▲نوروز شیمال یاریمکوره سینده آسترونومیک یازین باشلاندیغی، گئجه-گوندوز برابرلیگی گونونده ([[۲۰ مارت|مارتین ۲۰]]، [[۲۱ مارت|۲۱]]، [[۲۲ مارت|۲۲]] د) کئچیریلیر. بیر سیرا خالقلار یاز فسلی نین گلمه سینی طبیعتی نین جانلانماسی ایله باغلامیش، بو موناسیبتله شنلیکلر کئچیرمیش، اونو یئنی ایلین باشلانغیجی کیمی بایرام ائتمیشلر. قدیم زامانلاردان باشلایاراق [[ایران]]، [[افقانیستان]]، [[تاجیکیستان]]، [[اؤزبکیستان]] و بعضی باشقا شرق خالقلاری ایله یاناشی [[آذربایجانلیلار]]دا باهارین - یئنی ایلین گلیشینی شنلیکلرله قارشیلاییردیلار. مارتین ۲۱-ای ایران و افقانیستاندا رسمی تقویمین ایلک گونو ساییلیر. نوروز همچی نین [[بهایلیک|بهای تقویمی]] اوزره ایلین ایلک گونودور.
== نوروزون منشایی و تاریخی ==
نوروز بایرامی نین منشایی، اونونلا باغلی اساتیرلر، میفلر قدیمدیر. تدقیقاتچیلار نوروز بایرامی نین محض یاخین شرقین قدیم اکینچیلیکله مشغول اولان خالقلار آراسیندا مئیدانا گلدیگینی سؤیله ییرلر. نوروز بایرامی نین آیر-آیری تاریخی و افسانوی شخصیتلرین (افسانوی ایران شاهلاری کیومرس ([[اوئستا]]دا قایئ مردان) جمشید و باشقالاری) آید ایله باغلاماغا چالیشمیشلار. [[ایسلام]] دینی و یاخین شرق و اورتا آسییا اؤلکهلرینده یاییلدیقدان سونرا [[عرب خیلافتی]] بو اؤلکهلرین خالقلاری نین عادت عنعنه لری نین بایراملارینی تقیب ائتمه یه باشلادی. عصرلر بویو دینی خادیملر موختلیف طریقت نوماینده لری بو بایرامی تبیی و تاریخی کؤکلریندن آییرماغا چالیشمیش، اونا دینی، مؤوهومی لیباس گئییندیرمه یه جهد گؤسترمشلر. حتّی بعضی دین خادیملری بئله بیر فرضیییه یه اویدورموشلار کی، نوروز بایرامی گویا ایو خلیفه [[علی ایبن ابو طالیب|علینین]] حاکیمیته ([[656]]-[[661]]) گلدیگی گونله علاقه داردیر. حالبوکی ایمام علی اییول آییندا حاکیمیته گلمیش، نوروز ایسه یازدا بایرام ائدیلیر. اصلینده، خالقین بایراملا علاقه دار کئچیردیگی مراسیملر هئچ بیر دینی ائحکاملار ایله باغلی دئییلدیر. اکثر خالقلار او جومله دن [[آذربایجانلیلار]] باهار بایرامی نین اسل ماهیتیندن دوغان بیر سیرا عادت-عنعنه لری، اویونلاری ایندییه دهک ساخلامیشلار. اورتا اسر مؤلیفلری شرق اؤلکهلرینده ایسلام دینی یازیلدیقدان سونرا دا نوروز بایرامیندا یاز عنعنه لری نین، اکینچیلیک تقویمی اعتیقادلاری نین مؤحکم یئر توتدوغونو گؤستریرلر. [[ابو رئیهان ال-بیرونی]] ([[۶ جی اسر]]) نوروز بایرامی حاقیندا موختلیف روایتلردن اونون یارانماسی سببلریندن، بو بایرام موناسیبتیله خالق آراسیندا یاییلمیش عادت-عنعنه لردن بحث ائتمیش، نوروز بایرامی نین طبیعتین اویانماسی اکینچیلیک تصروفاتی نین باشلانماسی ایله باغلی اسل دونیوی بایرام اولدوغونو قئید ائتمیشدیر. [[نیزامول مولک]] (نظام الملک) (۶ جی اسر) " [[سیاست نامه]] " اثرینده نوروز بایرامیندان یازین گلیشی ایله علاقه دار کئچیرلن کوتلوی خالق بایرامی کیمی بحث ائتمیشدیر. نوروزون گلیشی کلاسسیک شرق او جومله دن، [[آذربایجان پوئزییاسی]]ندا گئنیش یاییلمیش " [[باهارییی]] " آدلی لیریک شعرلرده ده تصویر و ترننوم ائدیلیر.
== ارگئنه گؤن
قدیم تورکلر آراسیندا بیر ساواش دوشور و ایلخانین اوغول لارین چوخو اؤلور. بولاردان چوخو دا توتساق توتولور آمّا بیر سوروسو و اولارین ایچینده کیزان ایلخانین اوغلانارینان بیری دوستلاری و باشچیلاری و عسکرلرینن بیر سوروسو دیری قالیلار بولار قاچارکن بیر یرده گیره دوشوللر ! کی بیر گئچی گئشماخا کورپو واریدی و گئشماخ اولمازدی نیه کی هامی اوردان دوشوب اؤلردیلر و قالانی آخار سو ، اوت علف گز آغاش لارینا دولو ایدی ، بیر گؤزل و قوخمالی یر کؤهول (غار) کیمی بیر زمان سونرا کی بولار اورادا قالیلاار بیر دمیرچی اولارین ایچینده دییر کی تهجه یول بیزلره داغی اَریدمَک دیر سونرا بولار تانریدان وئرن گوجه داغی اَریدیب و چیخاللار ایشیق و گؤنه و اؤزگؤلوق و آزادلیقا چیخیللار او یِرین آدینی ارگئنه گؤن دییب و او گؤن کی اؤزگور اولالار اونا یئنی گون آد وئریللر سونرا سؤز وار کی بو آد فارسجا دا نوروز آدلانیر آمّا آصلیندا بو آد گَئرک فارسجادا =خورشید تازه) دییلیدی نیه کی اولار قارانلیخدان گؤنه چیخیللار<ref>
1. Ergenekon Destanı, Çin kaynaklarında üç rivayet hâlinde geçmektedir. Bu kaynaktaki bilgiler, başlıca iki kaynak aracılığıyla günümüze aktarılmıştır. Birinci kaynak, 13. yüzyılda İlhanlı hükümdarı Gazan Han çağında Reşidüddin tarafından yazılan Câmiü’t-Tevârih; ikinci kaynak ise 17. yüzyılda Hive hükümdarı Ebülgazi Bahadır Han tarafından yazılan Şecere-i Türk’tür.
2. Orda, ordunun kurulduğu, halkın yerleşmiş olduğu merkez anlamına gelen bir sözcüktür. Eski Türkçede “or” adı, “yer” anlamına gelmektedir.
سطر ۲۶ ⟵ ۱۴:
</ref>
=== نوروز دونیا خالقلاری نین بایرامی کیمی ===
هر بیر خالق بو بایراملا باغلی ائتنیک، یئرلی میلّی خوصوصیتلرینه اویغون، اؤزونمخسوس مؤوسوم نغمه لری، مراسیم نغمه لری یاراتمیشدیر. عومومیلیکده نوروز [[ایران]]دا، [[قافقاز]]دا و [[مرکزی عاصییا]]دا چوخ طنطنه لی شکیلده قئید ائدیلیر. ایران و [[آذربایجان]]دان علاوه [[تورکمنیستان]]دا، [[تاجیکیستان]]دا، [[ؤزبکیستان]]دا، [[پاکیستان]]دا، [[قازاخیستان]]دا، [[قیرغیزیستان]]دا بو بایرام خوصوصی طنطنه ایله قئید ائدیلیر [[آلبانییا]]دا ''سولطان نئوروز بایرامی'' دینی بایرام کیمی [[بکتاشیلیک]] طریقتی نین داعوامچیلار طرفیندن قئید ائدیلیر. عومومیتله نوروز دونیانین اکثر اؤلکهلرینده بو خالقلارین نوماینده لری طرفیندن گئنیش شکیلده قئید ائدیلیر. بو جور مکانلار آراسیندا [[لوس-آنجئلس]]، [[تورونتو]]، [[لوندون]]و سایماق اولار. [[لوس
▲عومومیتله نوروز دونیانین اکثر اؤلکهلرینده بو خالقلارین نوماینده لری طرفیندن گئنیش شکیلده قئید ائدیلیر. بو جور مکانلار آراسیندا [[لوس-آنجئلس]]، [[تورونتو]]، [[لوندون]]و سایماق اولار. لوس-آنجئلس شهری نین اوجاق قالاماغا دایر چَتین قرارلاری وار، هئچ بیر کسه اؤز مولکونده اوجاق قالاماغا ایجازه وئریلمیر. حتّی بونا باخمایاراق جنوبی [[کالیفورنییا]]دا یاشایان و نوروزو قئید ائتمک ایسته ین ایرانلیلار و آذربایجانلیلار کالیفورنییانین چیمرلیکلرینه گئدیر و اوجاق قالاماغا ایجازه وئریلمیش یئرلرده اوجاق قالاییرلار.
نوروزو [[کوردلر]] [[ایراق]]دا و [[تورکیه]] اراضیسینده قئید ائتدیکلری کیمی [[پارسلار]]دا [[هیندیستان]]دا و [[پاکیستان]]دا قئید ائدیرلر.
سطر ۵۰ ⟵ ۳۳:
* [http://www.geocities.com/hazar_dergisi/Novruz.htm Bayramlar-Novruz ]
==
{{قایناق}}
| |||