میصرین اراضیسینده قدیم اینسانلار سووارما سیستم‌لرینی یاراتمیش، داش و میس‌دن دوزلدیلمیش امک آلت‌لرین‌دن ایستیفاده ائتمیشدیلر. امک فعالیتینین نتیجه‌سینده اورادا یوکسک مدنیتین یارانماسی ممکن اوْلموشدور. بوتون ایشلرین گؤرولمسینده کؤله امکیندن گنیش ایفتیراده اوْلونوردو. قدیم میصیرلیلر سامی خالقلاری قوروپونا دخیل اوْلموشدورلار، لاکین اونلارین باشقا آفریقا، اوروپا و آسیا خالقلاری ایله قاریشماسی فاکتلاری دا تاریخده اوْلموشدور. E. ə. V-IV-جو مین ایللیک لرده، ابتدایی ایجماع قورولموشونون داغیلماسیندان سوْنرا، میصرده تدریجاً کیچیک دؤلت قوروملاری یارانماسیدیر. سومئرده اولدوغو کیمی، هر بیر ویلایت مستقیلمۆستقیل اراضی اوْلموشدور. اونلارین باش شهرلری، ایداره ائتمه سیستملری، اوردولاری و تانریلاری اوْلموشدور. بۇ ویلایت لر بیر-بیرلری ایله اتفاق قوروردولار و یا ساواشیردیرلار. لاکین سوْنرا بیرلشمه مئیل‌لری آرتمیش و اؤلکه ایکییه - یوخاری (شیمال) و آشاغی (جنوب) حیصه‌یه بؤلونموشدور. بۇ حیصه‌لرین چارلاری ساواشلار آپارمیش و اؤلکه‌نین بیرلشدیرمه اوچون جهدلر ائتمیشدیلر. بۇ دووره میصرین «سلسله‌لر اؤنجه دوورو» دئییلیر. E. ə. III-جو مینیللییه عایید اوْلان بیر داش لوحه‌سینده قدیم میصرین شیمال چارلارینین سییاهیسی وئریلمیشدیر. لاکین اولا بیلسین کی، اونلار چارلار دئییل، طایفه و یا شهر باشچیلاری اوْلموشدورلار. عومومیتله او دوورلر حاقیندا بیلگیلر چوْخ آزدیر و «سلسله‌لر اؤنجه دوورو» نه وقته قدر داوام ائدیب، دئمک چتیندیر. هر حالدا آرتیق e. ə. III مینیللیکده واحد دؤلت موجود اوْلموشدور و بورادا ۲ چار سلسله‌سی اوْلموشدور و بۇ تاریخدن میصر دؤلتینین تاریخی باشلانیر. میصر چارلارینی «فرعون» لار آدلاندیریرلار. حساب اوْلونور کی میصرین ۳۰-آ یاخین چار سلسله‌لری اوْلموشدور.<ref name="آیدین علی زاده">آیدین علی‌زاده. مقاله‌لری [http://alizadeh.narod.ru/meqaleler/13.html قدیم میصرین قیسا تاریخی ایجمالی]</ref>
=== موعاصیر تاریخی ===
[[بیرینجی دونیا ساواشی]]ندان سوْنرا [[اینگیلتره (انگلیستان)]]نین پروتئکتوراتلیغی اولان میصرده میلّی-آزادلیق حرکتی یئنی مرحله‌یه قدم قویدو. ایستیقلالیییت اوغروندا مبارزه‌یه رهبرلیک ائتمک اوچون بورژوا ایجتیماعی خادیم‌لریندن بیر قوروپو باشدا Səəd Zəqlul اولماقلا [[۱۹۱۸]]-جی ایلین سونلاریندا [[میصر نماینده‌لری پارتییاسی]]نی (''Vəfdi Misri'') یاراتدیلار. بۇ اؤز نتیجه‌سینی تئزلیکله گؤستردی. [[۱۹۱۹]]-جو ایلین مارت-آپرئل آیلاریندا و [[۱۹۲۱]]-جی ایلین سونلاریندا میصرین مۆختلیف سوسیال طبقه‌لرینی و اراضیسینین بؤیوک بیر حیصه‌سینی احاطه ائدن گوجلو عصیانلار باش وئردی. بۇ عصیانلار آمان سیزلیقلا یاتیریلسا دا، مستملکچیلره اونلارا حاکمیتینین دایاقسیز و اعتیبارسیز اولدوغو نوماییش ائتدیریلدی. نتیجه‌ده [[بؤیوک بریتانیا]] [[۱۹۲۲]]-جی ایل [[۲۸ فئورال]]دا اؤلکه‌ده اؤز قوشونلارینی و کومیسسارینی ساخلاماق شرطیله میصرین ایستیقلالیییتینی تانیماغا مجبور اولدو. [[۱۹۲۳]]-جو ایلده میصر باشدا کیرال فؤاد اولماقلا مشروطیت سلطنت اعلان ائدیل‌دی. اؤلکه مجلیسینه سئچکیلر کئچیریلدی. کیرالین و مجلیسین قارشیسیندا مسئولیت داشییان ناظیرلر کابینه‌سی یارادیلدی. «وفد میصری» پارتییاسینین لیدئری Səəd Zəqlul باش ناظیر تعیین اولوندو. ناظیرلر کابینه‌سینین و گنج میصر بورژوازییاسینین باسکیی نتیجه‌سینده [[انگلیستان]] مهم ایقتیصادی گذشت‌لره گئتمیه، اؤلکه صنایع‌سینی و تجارتینی خاریجیی رقابتدن مودافیعه ائتمیه یؤنلدیلمیش یئنی گمرک تعریفی حیاتا کئچیرمیه مجبور اولدو. ۱۹۲۴-جو ایلده [[سودان]] کوندومیمو اوستان [[انگلیستان]] ایله میصر آراسیندا مناقشه باش وئردی. «وقف میصری» سوداندا مستملکه علئیه‌ینه حرکتی مودافیعه ائتدییی اوچون اینگیلیسلر زوراکی واسیطه‌لرله وفدچی حؤکومتین ایستعفا گئتمسینه ناییل اولدولار. [[۱۹۲۹]]-[[۱۹۳۳]]-جو ایللرین دونیا ایقتیصادی بحرانی [[میصر ایقتیصادیاتی]]نا، ایلک نوبه‌ده پانبیقچیلیغا بؤیوک ضربه ووردو. [[آقرار]] بحرانین صنایع‌یه کئچمسی نتیجه‌سینده بیر چوْخ خیردا و اورتا موسسه‌لر ایشی دایاندیردیلار. ایشسیزلیک گنیش میقیاس آلدی، فهله‌لرین رئآل امک حاققی کسکین شکیلده آشاغی دوشدو. میصرده ایستیثمارین گوجلنمسی و حیات سویه سینین آشاغی دوشمسی ایله علاقه‌دار آزادلیق مبارزه‌سینین یئنی دالغاسی باشلاندی. آزادلیق مبارزه‌سینین زیروه سینی [[۱۹۳۰]]-جو ایلین اییول حادیثه‌لری تشکیل ائتمیشدی. [[منصور]]، [[قاهیره]]، [[ایسکندریه]] و [[پورت-سعید]] شهرلرینده عینادلی دؤیوشلر باشلاندی. [[سووئز شهری]] ایسه عوصیانچیلار طرفیندن توتولدو. مستملکچیلر و دخیلی ایرتجاع سیلاحلی مبارزه‌نی یاتیرماغا ناییل اولدولار. لاکین شهرلرده تعطیل لر و کندلیلرین اوز اوزونه چیخیشلاری بوتون ۳۰-جو ایللر بویو داوام ائتمیشدی. نتیجه‌ده بؤیوک بریتانیا [[۱۹۳۶]]-جی ایلین آوقوستوندا میصرله یئنی مقاوله ایمضالاماغا مجبور اولدو. بۇ مقاوله‌یه اساساً [[انگلیستان]] عالی کومیسساری سفیرله عوض اولوندو و فورمال اولاراق اینگیلیس ایشغالینا سون قویولدو. بۇ گذشتلر ظاهیری اؤزللیک داشیییردی. اصلینده بۇ مقاوله‌یه گؤره [[سووئز کانال]] بؤلگه‌سی، [[قاهیره]] و [[ایسکندریه]] شهرلری [[اینگیلتره (انگلیستان)]] قوشونلارینین یئرلشدییی اراضی کیمی تصدیق اوْلونور، بؤیوک بریتانییا حربی هوا قوه لرینین میصرین طیاره لیمانلاریندان ایستیفاده ائتمسی و اونون اراضیسی اوزریندن اوچماق حقوقو ساخلانیلیر و [[میصر اوردوسو]] اوزرینده اینگیلیس حربی نماینده‌لری‌نین نظارتی قویولوردو. [[محاربه]] باش وئرردیسه، یاخود محاربه تهلوکه‌سی یاراناردیسا، اینگیلیسلر میصردن بیر دؤیوش مئیدانی کیمی ایستیفاده ائده بیلردییلر. بئللیکله، ۱۹۳۶-جی ایل مقاوله‌سی ده‌ایش‌یلمیش شکیلده اولسا دا، [[اینگیلتره (انگلیستان)]]نین میصر اوزرینده آغالیغینی مؤحکملندیریردی.
میصر [[ایکینجی دونیا ساواشی]]ندان سوْنراکی ایللرده ده رسماً مستقیلمۆستقیل دؤلت حساب اولونسا دا، فاکتیکی اولاراق [[بؤیوک بریتانیا]]دان آسیلی وضعیتده قالماقدا ایدی. او، بریتانییانین [[توخوجولوق]] صنایع‌سی اوچون «پانبیق اکین بیچینلیق» رولونو اوْیناییردی. هم ده بریتانییا [[سوئز کانالی]]ندان و اونون بؤلگه‌سینده یئرلشدیریلمیش حربی بازالاردان میصر و دیگر عرب اؤلکه‌لری اوزرینده آغالیق اوچون ایستیفاده ائدیردی. میصر [[خالق]]ی اینگیلیس مستملکه اسارتی ایله باریشماق ایستمیر، اینگیلیس قوشونلارینین سووئز کانالی بؤلگه‌سیندان چیخاریلماسی و اؤلکه‌نین حقیقی مستقیل‌لینینمۆستقیلیگین برپا ائدیلمسی اوغروندا قطعیت‌لی مبارزه آپاریردی. [[۱۹۵۲]]-جی ایل اییولون ۲۲-دن ۲۳-نه کئچن گئجه [[قاهیره]] گؤزتپه (پادگان) حیصه‌لرینین عصیانلاری باشلاندی. عصیانا [[جامال عبدالناصیر]]ین لیدئرلیک ائتدییی [[آزاد ضابیطلر تشکیلاتی]] رهبرلیک ائدیردی. عصیان نتیجه‌سینده کیرال فاروق حاکمیتدن ال چکمیه و اؤلکه‌نی ترک ائتمیه مجبور اولدو. [[۱۹۵۳]]-جو ایلده میصر جومهوری اعلان ائدیل‌دی. [[جامال عبدالناصیر]] اونون ایلک جومهور باشقانی اولدو. او، قطعیت‌لی میللتچی ایدی و میصرین تام مستقیللییینهمۆستقیللیگینه چالیشیردی. [[اییول انقلابی]] میصرین طالعیینده مهم رول اوینادی. اؤلکنین سیاسی جهتدن آسیلیلیغینین لغوینه، سووئز کانالی بؤلگه‌سیندان اینگیلیس قوشونلارینین چیخاریلماسینا کؤمک ائتدی. میصر حؤکومتی [[۱۹۵۶]]-جی ایلده [[سووئز کانالی]] شیرکتینی میلّیلشدیردی. بو، [[یاخین شرق]]ده [[اوروپا]]نین ایری دؤلتلرینین موقعیینه جیددی ضربه دئمک ایدی. میصرین بۇ قانونی حرکتینه جواب اولاراق ۱۹۵۶-جی ایل [[۳۰ اوکتیابر]]دا [[بؤیوک بریتانیا]]، [[فرانسه]] و [[اسراییل]] اونا قارشی [[محاربه]]یه باشلادیلار. لاکین اوچلرین تجاوز موفقیت‌سیزلیه اوغرادی. [[شوروی]]-نین باسکیی نتیجه‌سینده مداخیله جیلر میصر اراضیسینی ترک ائتمیه مجبور اولدولار. [[۱۹۵۸]]-جی ایلین فئورالیندا میصر و [[سوریه]] [[بیرلشمیش عرب جومهوری‌سی]] آدلانان بیر دؤلتده بیرلشدیلر. لاکین بۇ بیرلشمه موقتی اولدو. [[۱۹۶۱]]-جی ایلین سئنتیابریندا [[سوریه]]ده دؤلت چئوریلیشی باش وئردی. [[سوریه]] بیرلشمیش عرب جومهوری‌سیندان چیخدی. لاکین [[۱۹۷۲]]-جی ایله قدر میصر بئله آدلانماغا داوام ائتدی. ۵۰–۶۰-جی ایللرده میصرده سوسیال-ایقتیصادی ده‌ایش‌یکلیکلر حیاتا کئچیریلدی: ایری صنایع، بانک لار، نقلیات میلّیلشدیریلدی، ایقتیصادیاتین دؤلت بؤلمسی یارادیلدی، [[تورپاق]] اوزرینده مولکدارلارین مولکییتینی محدودلاشدیران آقرار ایصلاحاتلار حیاتا کئچیریلدی. لاکین [[آقرار]] مثلین حلی باشا چاتدیریلمادی. آیری شهر [[بورژوازییا]]سینین بیر حیصه‌سی اؤز موقعیینی قورویوب ساخلادی. [[۱۹۷۱]]-جی ایلده اؤلکه‌نین یئنی کونستیتوسییاسی قبول اولوندو. کونستیتوسییایا اویغون اولاراق ۱۹۷۲-جی ایلدن اعتیباراً اؤلکه میصر عرب جومهوری‌سی آدلانماغا باشلادی. [[۶ گونلوک محاربه]] میصره بؤیوک زیان ووردو. اؤلکنین گلیرلرینین باشلیجا منبعی اوْلان [[سووئز کانالی]]نین فعالیتی دایاندی. دؤلت بؤلمسی ایقتیصادیاتدا ثمره‌سیز رول اوْیناییردی. شیشمیش [[بوروکراتییا]] بودجه گلیرلرینین چوْخ حیصه‌سینی اودوردو. ناصیرین وفاتیندان سوْنرا ([[۱۹۷۰]]) پرزیدنت اولموش [[انور سادات]] یارانمیش وضعیتدن چیخیش یولو تاپماغا چالیشاراق لیبرال سیاست یوروتمیه باشلادی. بۇ سیاست خاریجیی اینحیصارلارین میصر ایقتیصادییاتینا گنیش نفوذ ائتمسینه سبب اولدو. میصر یاخین شرقده سئپاراتچیلیق سیاستی یئریتمیه باشلادی. [[کئمپ-دئوید سازیشی]] ([[۱۹۷۸]]) میصرین عرب دونیاسیندا تجرید اولونماسینا گتیریب چیخارتدی. نتیجه‌ده اونون عرب دؤلتلری جمعیتینه عوضو اولماسی دایاندیریلدی. میصر عرب دؤلتلرینین چوْخو طرفیندن سیاسی و ایقتیصادی بایکوتا معروض قالدی. اؤلکه دخیلیندا ساداتین سیاستیندن ناراضیلیق میصر پرزیدنتینه سوء قصد ائدیلمسی ایله نتیجه‌لندی. [[۱۹۸۱]]-جی ایلین اوکتیابریندا حربی پاراد زامانی او اؤلومجول یارالاندی. او وقته قدر پرزیدنت موعاوینی وظیفه‌سینی توتان [[حوسنو موبارک]] اؤلکه‌نین پرزیدنتی اولدو. ح. موبارک حؤکومتی میلّی ایقتیصادیییاتین مؤحکملندیریلمسینه و دؤلت بؤلمسینین اینکیشاف‌ینا بؤیوک دیقت یئتیررک تارازلاشدیریلمیش سیاست آپارماغا باشلادی. اؤلکده خوصوصی بؤلمنی و خاریجیی اینوئستیسییا قویولوشونو ستیموللاشدیران بیر سیرا قانونلار قبول اولوندو. دخیلی تهلوکه‌سیزلییی و ثابیتلی تأمین ائتمک سیی موبارکین سیاستینده مهم یئر تۇتوردو. ائکسترئمیست مسلمان تشکیلاتلارین فعالیتی اوزئرینده نظارت قویولدو. دؤلتین دونیوی کاراکتئری گوجلندیریلدی. دئموکراتییانین اینکیشاف‌ینا کؤمک ائدن تدبیرلر حیاتا کئچیریلدی. لئقال مخالیفت پارتییالارینین سربست فعالیتینه ایمکان یارادیلدی. خاریجیی سیاست ساحه‌سینده میصر بیر سیرا عرب اؤلکه‌لری ایله دوستلوق علاقه‌لرینی برپا ائتدی. [[اسراییل]] صولح یولویلا [[سینای یاریم آداسی]]نی میصره قایتاردی، لاکین بۇ اؤلکه ایله موناسیبت‌لرین نورماللاشدیریلماسی کئمپ-دئوید راضیلاشمالاریندان ایرلی گئتمدی. میصر عئینی زاماندا [[فلسطین]] عربلرینین ده قانونی حقوقلارینی مودافیعه ائدیر.
