ماد: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
M.XIII (دانیشیق | چالیشمالار) ک ←اینضیباطی ایداره‌ائتمه: بین‌الخالق=>بین‌الخلق-میللت>میلت-مئدیا>مدیا using AWB |
M.XIII (دانیشیق | چالیشمالار) ک تشککول|نئیترال |آتموسفئر| ایددیعا| اوستان‌لری| واشینگتون|سرعت|سرعتلی|فیرانسه| بئلچیکا|دانیمارکا|آفریکا|بئین‌الخالق |مهد using AWB |
||
خط ۳:
[[فایل:Sefidrivermap.png|بندانگشتی|280px|چپ|[[قیزل اؤزن]] چایی [[زنجان اوستانی]]]]
'''ماد''' یوخسا '''آمادان''' Μηδία. ـ ۷۲۸ -نجی ایلدن ۵۴۹-نجو ایله دک مؤوجود اوْلموش قدیم دؤولت، دوغودا ایلک ایمپئریا. دؤولت ایلکین دؤورده [[آذربایجان (تاریخی اراضی)|تاریخی آذربایجان اراضی‌سینده]] یارانسا دا تئزلیکله گئنیش‌لنه‌رک [[اؤن آسیا]]نین ان گوجلو دؤولتینه چئوریلمیش، بؤلگه خالق‌لاری‌نین تاریخینده بؤیوک ایز قویاراق، مدنیتینه گوجلو تأثیر ائتمیش‌دیر
ماد طایفا ایتتیفاقی اساساً [[گونئی آذربایجان]]دان دوغودا و گونئی دوغودا یئرلشن ویلایت‌لرده
== آدی ==
خط ۵۵:
مادی نعمت‌لرین باش‌لیجا ایستئحصال‌چی‌لاری اساساً آزاد ایجماع عضولری اوْلموش‌لار. هر بیر ایجماع عضوو عینی زاماندا دؤیوش‌چو ایدی. مادا جمعیتی‌نین گوجو خئیلی درجه‌ده بونون‌لا ایضاح ائدیلیردی. کیاکسار محض بۇ جهته آرخالاناراق اؤزونون ایشغال‌چی‌لیق موحاریبه‌لرینه باشلایا بیلمیشدی.
مادالی‌لار کیاکسارین بؤیوک ایشغال‌چی‌لیق وروشمالاری زامانین‌دان قدیم شهرلر و تمدنلارینان بیرلشدیلر و اوزون زمان لی اولماسادا، اؤن آسیانین ان موهوم قووه‌سینه چئوریلدی‌لر. بؤلگه‌نین صنعتلری و ایشلری داغیلماسی سی
مدنی اؤلکه‌لردن داخیی اوْلموش صینفی مدنیت مادا دؤولتی قودرتی‌نین ایستیناد ائتدیگی هر شئیی سورعت‌له داغیدیردی. آزاد ایجماع عضوو ایله اعیان‌لار آراسیندا اینتئنسیو صورتده یارانماغا باشلایان و گوج‌لنن فرق گئتدیکجه کسکینلشیردی. سیراوی آزاد ایجماع عضولری‌نین ایستیثماری گوج‌لنیر، اؤلکه‌نین تصرروفات حیاتیندا قول امه‌یی‌نین (qul əməyi) خوصوصی چکی‌سی آرتیردی. قول امه‌یین‌دن نه‌اینکی یالنیز حؤکمدار تصرروفاتیندا (هئرودوتون بونا داییر معلومات‌لاری واردیر)، هابئله اعیان‌لارین تصرروفات‌لاریندا و معبد توْرپاق‌لاریندا ایستیفاده ائدیلیردی. پولیئن هله دئیوکون (ديااوکونون) حاکیمییتی دؤورونده مادادا معبد تصرروفاتینین مؤوجود اولدوغونو تصدیق‌له‌ییر.
خط ۱۲۵:
آستیاق اؤزو ایسه ایکی ایمپئریا آراسیندا الده ائدیلمیش راضیلیغا اساساً لیدیا حؤکمداری کروئسوسون باجی‌سی آریئنیس ایله ائولنمیشدی. آستیاقین تاج‌قویما مراسیمی آتاسینن اؤلومون‌دن بیر ایل سوْنرا کئچیریلمیشدی. اونون قیزی ماندانا ایسه فارس شاه‌زاده‌سی، I کامبیزه اره وئریلمیشدی.
آستیاقین حاکیمیتی دؤورو داها چوخ ایکی شئی‌له — داییمی ایستابیل وضعیت و اینکیشاف‌لا یاددا قالمیش‌دیر. همین دؤورده ایمپئریا دوغوسوندا، دونیانین ان قدیم ایلاهی دین‌لرین‌دن اوْلان زردوشتی‌لیک
لاکین بیر مدت سوْنرا دؤولت ایش‌لرینی بیر طرفه بوراخیب واختینی یالنیز عیش-عیشرت مجلیس‌لرینده کئچیرن آستیاقین یوکسک روتبه‌لی سارای اعیان‌لاری و مادای زادگان‌لاری ایله علاقه‌لری پوزولدو. بونا گؤره‌ده او، حؤکمدار اوچون چوخ واجیب اوْلان زادگان‌لارین دسته‌یین‌دن محروم اولدو. محض بۇ سبب‌دن ده آستیاقین حاکیمیتی‌نین سون ایل‌لرینده میدیانین داخیلی و خاریجی وضعیتی مورککب‌لشمه‌یه باشلادی.
خط ۱۴۶:
تورات اشعیا کتابندا (1:14)کوروش جویتلره ماشیح اولدی و اولاری اوز دوره سینده جمع ائتدی و جویتلر قوْشونون مادای دولیتینه غالب ائتدی.بللی اوْلان کوروش بیر جویت دی کی گالوت گونونده آوره اوْلان جویوتلری آوارا اولماقدان گوتارماق اوچون قیام ائتدی و بوتون آرامی لر اونا یاردیم اولدولار.
X. خلیلی یازیر کی، "مادای‌لار سیاسی حاکیمیت‌لرینی ایتیرسه‌لر ده، یوکسک مدنی تاثیر گوجونه، یارادیجی‌لیق انرژی‌سینه مالیک اولدوغون‌دان، یاد فارس مدنیتی‌نین تأثیرینه دوشمه‌دی‌لر، عکسینه، گلمه فارس‌لارا مدنی‌لشدیریجی تأثیر گؤستردی‌لر. آذربایجاندا مرکزلشمیش دؤولتین یارانماسی، آذربایجان تورک‌لری‌نین ایلکین
کیرین الده ائتدیگی قلبه‌دن (غلبه) سونرا مادای‌لار دایما اون‌لارا قوللوق ائتمیش، همیشه اؤزلرین‌دن آشاغی سویه‌ده قبول ائتدیک‌لری فارس‌لارا تابع اولماغا مجبور اولدولار. همین دؤوردن مادای‌لارین تحقیر اولونماسی، آلچالدیلماسی و تالان ائدیلمه‌سی دؤورو باشلادی. کیر مادای‌لارین اوستونه آغیر وئرگی‌لر قویدو. یئنی ایمپئریادا فارس‌لار اوستون مؤوقئعه صاحیب اولدولار. مادای‌لار ایسه بیرمعنالی اولاراق اؤز مؤوقع‌لرینی ایتیردی‌لر. اوردودا و شرف دوزومونده فارس‌لار مادای‌لاردان اؤنده دورماغا باشلادی‌لار، اؤلکه‌ده بوتون قایدا – قانون‌لار فارس‌لارین عادت-عنعنه‌سینه اویغونلاشدیریلدی، حتی موقددس کیتاب اولان آوئستایا دا ده‌ییشیک‌لر ائدیلدی.
خط ۱۷۱:
هئرودوت یازیر کی، سمئردی‌سی (قام-آتانی) خالق چوخ سئویردی، چونکو خالق اوچون چوخ ایش گؤرموشدو، او اؤلنده "پئرس‌لردن باشقا" بوتؤو آسیا آغلاییردی.
آچیق موباریزه‌یه جسارتی چاتمایان دارا گئجه قاتی‌لی کیمی حرکت ائتدی . تصادفی دئییلدی کی، قام-آتادان سوْنرا حاکیمییت‌ه کئچن دارایا قارشی ایمپئریانین اکثر
"دده قورقود" قهرمان‌لارین‌دان بیری کام-بورئ (موقددس قورد) آدلانیر، حادیثه‌لرده بیرباشا ایشتیراک ائتمه‌سه ده، بوی‌لاردا آدی حؤرمت‌له توتولان بایین‌دیر خان اولو شامان سویون‌دان‌دیر، قام-قان (قام‌خان) اوغلودور. اونا گؤره‌ده، اوغوز باش‌چی‌لاری بایین‌دیر خانین مصلحت‌لری ایله اوتوروب-دورور، موهوم دؤولت ایش‌لرینده اونون توصیه‌لرینه اویغون حرکت ائدیرلر. آتیللانین قوردوغو هون دؤولتینده آتا-کام ساییلان به‌ی‌لردن‌دیر. قوزئی قافقازدا کام-بولات آدینی نوقای خانی (XVII عصر) و کاباردا کنیازی دا داشیمیش‌دیر.
خط ۱۸۱:
{{سیتاتین اولی}}"پئرسیادان یئنی گلدیگیمی و شاها آتام‌دان خبر گتیردیگیمی سؤیله‌یه‌جه‌یم. زیرا یالانین گرک‌لی اولدوغو یئرده یالان سؤیلمک‌دن چکینمه‌مه‌لیییک؛ ایستر یالان‌چی اولاق، ایسترسه دوغرودان هئچ آیریلمامیش اولاق، عینی آماجی گودموروکمو؟ {{سیتاتین سونو}}
دارا آلتی فارس‌لا خلوتجه سارایا گیریب قام-آتانی اؤلدورور و بونون‌لا دا مادالی‌لار یئنی‌دن اهمنی حاکیمیتی‌نین منگنه‌سینه دوشورلر. دوغرودور، دارایا قارشی ایمپئریانین دیگر
=== ائللینیزم دؤورونده ===
خط ۲۹۰:
میدیانین اساس رایون‌لاریندا (گونئی آذربایجاندا) آرخئولوژی قازینتی ایشلری آپاریلمادیغین‌دان میدیا اینجه‌صنعت‌ی، یالنیز اونون اطراف رایون‌لاری‌نین آرخئولوژی ماتئریال‌لاری اساسیندا اؤیرنیلمک‌ده‌دیر.
فیرانسا، آبش و سون دؤورلرده ایران آرخئولوق‌لاری‌نین دامغان یاخینلیغین‌داکی تپه‌یسار، کاشان یاخنلیغین‌داکی تپه‌سیالک، نهاوند یاخینلیغین‌داکی تپگیان، اورمیا یاخینلیغین‌داکی گؤی‌تپه، حسن‌لی و زئیوییه‌ده تاپدیق‌لاری قدیم صنعت اثرلری میدیا اینجه‌صنعت‌ی حاقیندا معیین تصووورون یارانماسینا ایمکان وئرمیش‌دیر. همین اثرلرین اکثر حال‌لاردا داها قدیم دؤوره عایید اولماسی ایسه، میدیا طایفالاری نین هانسی مدنی بازا اوزرینده
قدیم ماننا و میدیا طایفالاری همیشه یاخین سیاسی، اقتصادی و مدنی علاقه‌ده اوْلموش‌لار. ماننا میدیایا تابع اولدوق‌دان سوْنرا بۇ مدنی یاخین‌لیق عومومی بدیعی اینکیشاف پرینسیپ‌لرینه اساسلانمیش، داها دا مؤحکملنمیش‌دیر. میدیا صنعت‌کارلاری بیر چوخ ساحه‌لرده، ماننا اوستالاری‌نین صنعت عنعنه‌لرینی داوام و اینکیشاف ائتدیرمیش‌لر.
خط ۳۶۸:
میدیا هئیکل‌تراش‌لیغینی اؤیرنمک اوچون اساس منبع قایا اوستونده یارائدیلمیش قاباریق تصویرلردیر. بئله قاباریق تصویرلر میدیا پادیشاه‌لاری‌نین قایا سردابه‌لرینده و بیسوتون قایالاریندا دا چاپیلمیش‌دیر.
میدیانین قایالاردا چاپیلمیش سردابه‌لری‌نین ان قدیمی کیرمانشاه‌دان گونئی‌ده، ساکاوند یاخینلیغیندادیر. بۇ سردابه‌ده قایانین ایچینده مئییت قویماق اوچون بیر تاخچا دا قازیلمیش‌دیر. اونون یوخاری حیصصه‌سینده اود قوربان‌گاهی، اونون اطرافیندا ایسه بیر بؤیوک و ایکی کیچیک قاباریق اینسان فیقورو چاپیلمیش‌دیر. تصویرلر کوبود و
کیرمانشاه‌لا همدان آراسیندا، صحنه دئییلن یئردکی قایا سردابه‌سی ایسه دؤرد دیوارلا قاپانمیش یاشاییش یئرینی خاطیرلادیر. اونون قاپی‌سی‌نین اوستونده قانادلی گونش لؤوحه‌سی قاباریغی یونولموش‌دور. بۇ تصویر موتیوی قدیم سومئرلرده گئنیش یاییلمیش ایشیق، گونش تانری‌سی‌نین سیمبولودور. سوْنراکی دؤورده بۇ سیمبولو منیمسه‌ین پارس‌لار (فارس‌لار) اونا معیین ده‌ییشیک‌لیک‌لر ائده‌رک داهادا مورککب‌لشدیرمیشدی‌لر. اون‌لار بۇ گونش تصویرینه آهورا-مازدانین (هؤرموزون) فیقورونو دا علاوه ائتمیشدی‌لر. باشقا قایا سردابه‌لری کیمی بۇ سردابه ده آسما ائوی خاطیرلادیر. بۇ ایکی قایا سردابه‌سی‌نین ائ.ا. VII عصره عایید اولماسی گومان ائدیلیر .
| |||