ماتریالیزم: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

هر شئیین ماددهمادّه دن یاراندیغینی و شعور (بیلینچ) دا داخیل اولماق اووزره بوتون [[شعور]]لا باغلی اولان هر شئیی، ماددهمادّه سوبیکت لرینین (موضولار و بحث لرینین) موناسیبت لری سوره سی (اِوریم، تکامول) کیمی قبول ائدن و هئچ بیر متافیزیکسل قاورام (آنلاییش) قبول ائتمه ین فلسفه قایداسی دیر. باشقا بیر باخیشلا مادده،مادّه، موجود اولان تک عونصور دور. ماتئریالیزم "فیزیکسل ماددهمادّه نین تک و یا اساس حقیقت اولدوغو" ایستیقامتینده کی قایدادیر.

[[فلسفه]]ده ماددهمادّه نین "Opponmen"تی (داییمی موخالیفتچی سی) کیمی ایده آلیزم و معنوی چیلیک طرفدارلاری چیخیش ائدیرلر.

[[فلسفی مکتب]]لرین چوخلوغونا و آرالارینداکی فرق لره باخمایاراق، بوتون فلسفی سیستملرین بیربیرلرینه دابان- دابانا ضید ایکی آنا کاتِقوری ده یئرلشه بیلدیگی دئییلیر. ایده آلیزم و ماتئریالیزم. بو ایکی کاتِقورینین تمل اؤنه ری لری (مولاحیظه لری) گرچه گین طبیعتی حاققیندا دیر، و آرالاریندا تمل فرق "حقیقت نه دن مئیدانا گلیر و اصلی نه دیر؟" سوروسونا وئردیکلری جواب دا تاپیلیر. ایده آلیست لر اوچون [[روح]] و شعور، عاغیل اساس کن، ماتئریالیست لر اوچون ماددهمادّه اصل دیر، روح و یا شعور دا، بۇ اصل اولانین نتیجه سی اولاراق دوغولوب و ایکیمجی یئرده دیر.

ماددهمادّه چیلیک، بیربیریندن باغیمسیز بیر شکیلده، آوراسیانین آیری جغرافی بؤلگه له رینده، "کارل ژاسپرس"(Karl Jaspers) ین "آکسیال چاغ" اولاراق آدلاندیردیغی و ۲۰۰–۸۰۰ م. اؤنجه ایللرینی احاطه ائدن دؤنم ده اینکیشاف ائتدی.

اسکی هیند فلسفه سینده، ماددهمادّه چیلیک "Ajita Kesakambali", "Payasi", " Kanada" نین چالیشمالاریله و "Cārvāka" فلسفه اوخولونون اؤنری لری ایله، ۶۰۰ م. اؤنجه جیوارلاریندا گلیشمه یه باشلادی. کانادا آتومیست(atomist) فلسفه نین اؤنجول لریندن اولماسینی تأمین ائدن مولاحیظه لر گلیشدیردی. "Nyaya–Vaisesika" اوخولو ۱۰۰–۶۰۰ م. اؤنجه آتومیزمین ایلک بیچیم لرینی (فورمالارینی) گلیشدیرمکله بیرلیکده تانری کانیتلامالاری و شعورون ماددی اولمادیغینی اؤنه سورمه لری اونلاری ماتئریالیست اولاراق تانیماغیمیزا مانع دیر. آتومیک عنعنه، بودیست آتومیزمی و " Jaina" اوخولو ایله دوام ائتدی.

اسکی چین ده "Xun Zi" (تخمینن ۲۳۰–۳۱۲ م. اؤنجه) رئالیزم (گرچک چیلیک) و ماتئریالیزم اووزرینه قورولو کونفوسیوس جو بیر تعلیمات گلیشدیردی. دؤنمین دیگر اؤنملی چین لی ماتئریالیست لری "Yang Xiong" و "Wang Chongdur". "Anaksagoras "(تخمینن ۴۲۸–۵۰۰ م. اؤنجه)، "Epiküros" و "Demokritos" کیمی آنتیک یونان فیلسوفلاری داها سونراکی ماتئریالیزمین تمل لرینی آتمیشلار. "Lukretius" ون لاتینجه شعری "De Rerum Natura Demokritos" اپیکورون مکانیک فلسفه لرینی آنلادیر. بۇ گؤروشه گؤره موجود اولان هر شی ماددهمادّه و هئچلیک دیر، و بوتون وارلیقلار آتم(atom) آدی وئریلن و اسکی یونانجادا بؤلونه بیلمه ین آنلامینی وئرن، کیچیک پارچاجیق لارین حرکت لری و بیرلشمه لری سایه سینده میدانا گلمیش دیر. "هئچ بیر شئی هئچلیکدن گلمز" و "ماددهمادّه یه ماددهمادّه دن باشقا هئچ بیر شئی توخونا بیلمز" کیمی مشهور قانونلار ایلک دفعه لوکرتیوس ون چالیشمالاریندا گؤرولور.

۱۷ جی عصرده "Pierre Gassendi"، طبیعت علم لرینی "düalist" (ایکی لی پرستیشکار، ثنویت) بیر تمل اوتورتماغا چالیشان "René Descartes" اَ قارشی ماتئریالیست عنعنه سینی تمثیل ائتدی. اونو ماددهمادّه جی و آتئیست "Jean Meslier","Julien Offroy de La Mettrie", "Denis Diderot" و دیگر فرانسیز آیدینلانما چاغی دوشونن لری، موعاصیر ماتریالیزمین تمل لرینی آتان "Ludwig Feuerbach" و اینگیلیس ده "John Stewart" ایزله دی.

شوپنهوفر(Schopenhauer) ماتئریالیزمدن "اؤزونو حسابا قاتماغی اونودان فلسفه" اولاراق بحث ائدیر. اونا گؤره ماتئریالیزم یالنیش دیر، چونکی بیلن موبتدا نی (اؤزنه نی)، آنجاق بۇ موبتدا نین بیلمه سیندن یولا چیخاراق وار اولان و بۇ بیلمه یه گؤره وار اولان شئی له آچیقلاماقدادیر. ماتئریالیزم اؤته ریم سیز (دولاییمسیز) اولانی یعنی داها چوْخ بیلینه نی داها آز بیلینن له آچیقلاماغا چالیشماقدادیر. شوپنهوفره گؤره ذهن و ماددهمادّه [یعنی سیراسیله موبتدا و اوبیکت(نسنه)] قارشیلیقلی اولاراق بیربیرینه باغلی دیر. موبتدا و اوبیکت فرقلی یانلاردان گؤرونن عینی شئی دیر. اله آلینان و الده ائدیلن دونیا، دوشونجه و یئر اؤرتمه یه، ذهن و ماددهمادّه یه بؤلونه بیلمز.

==== مارکس ین ماددهمادّه چیلیگی ====