هیندوستان: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش
ک ایملا دوزلیشی using AWB
خط ۱۱۴:
[[File:Moghul.1590-95гг.jpg|thumb|left|upright]]
[[File:British Indian Empire 1909 Imperial Gazetteer of India.jpg|thumb]]
هیندوستان اراضی‌سین‌ده ایلک دؤولت کیمی بیزیم ائرادان اوّل ائ.ا. ۱-جی مینیللیینمین‌ایللیگین ایکینجی یاریسیندا یارانمیش‌دی. قدیم و اوْرتا عصرلرده هیندوستان [[علم]]، [[ادبیات]]، [[اینجه صنعت]] ساحه‌سین‌ده‌کی نایلیتلری، مۆختلیف دینی و فلسفی سیستملری شرقین بیر چوْخ سیویلیزاسییالارینا موثبت تأثیر گؤسترمیش‌دیر. ۱۶-جی عصرین اوّللرین‌دن آوروپا موستملکه‌چیلری طرفیندن تدریجه‌ن هیندوستان موستملکه‌یه چئوریلمیش و ایکی یوز ایل بؤیوک بریتانیانین تابئلیین‌ده اوْلموش‌دور. ۱۸۵۷-۱۸۵۹-جو ایللردن میلّی-آزادلیق حرکاتلاری، ۱۹۱۸-۱۹۲۲؛ ۱۹۲۸-۱۹۳۳-جو ایللرده اطاعت‌سیزلیک، ۱۹۴۶-جی ایلده حربی دنیزچیلرین عصیانیعۆصیانی نتیجه‌سین‌ده ۱۹۴۷-جی ایلده هیندوستان دومینیون دۇروم آلمیش، ۱۹۵۰-جی ایلده ایسه جومهوریتی اعلان ائدیلمیش‌دیر.
 
تاریخاً موستملکه‌چی‌لیک‌ده اولماسی اؤلکه‌نین سوسیال-ایقتیصادی اینکیشافینا گۆج‌لو تأثیر ائتمیش، اوزون مدت کؤهنه، مرسوم سوسیال-ایقتیصادی قورولوشون قالماسینا سبب اوْلموش‌دور. اؤلکه بریتانیانین خام علاوه‌سینه چئوریلمیش‌دیر. اقتصادیات‌دا بریتانیا کاپیتالی اساس رول اوینامیش‌دی. ناتورال چیفتلیک (مزرعه) اوستونلوک تشکیل ائدیردی. چیفتلیک (مزرعه)ین مۆعاصیر قورولوشو ایله ایشچیلرین ۵%-i مشغول اولوردو کی، اونلار دا میلّی گلیرلرین آنجاق ۱۰-۱۵%-نی اۆرتیم (تولید) ائده بیلیردیلر.
 
=== معاصیر تاریخ ===
[[ایکینجی دونیا ساواشی]]نین سونلارینا یاخین [[بؤیوک بریتانیا]]نین موستملکه‌سی اوْلان هندوستان‌ده ملّی-آزادلق حرکاتی گئنیشله‌ن‌دی. بؤیوک بریتانیا هیندوستانا دومینیون حۆقوقو وئرمه‌یه مجبور اوْلدو. همین ایلین آوقوستون‌دا [[جواهیرلل نئهرو]] باشدا اوْلماقلا موقتی حؤکومت تشکیل اوْلون‌دو. لاکین بۇ تام آزادلیق دئییل‌دی. خالقین موباریزه‌سی داوام ائدیردی. بۇ موباریزه نتیجه‌سین‌ده ۱۹۴۷-جی ایلده هیندوستان‌دا اینگیلیس آغالیغینا سون قویول‌دو. همین ایلین آوقوستون ۱۵-ده هیندوستان اراضی‌سین‌ده دینی علامتلر اساس گؤتورولمکله ایکی موستقیل دؤولت، هیندوسلارین چوخلوق تشکیل ائتدیی هیندوستان و اهالی‌سی اساساً موسلمانلاردان عبارت اوْلان [[پاکیستان]] دؤولتلری قۇرولدو. ائله ایلک ایللردن بۇ دؤولتلرین بیر-بیرینه قارشی اراضی ادعالاری میدانا چیخ‌دی. غرب دؤولتلری بۇ ایکی بؤیوک دؤولتلری بیر-بیرینه قارشی محاربه‌یهمۆحاریبه‌یه سوروکله‌یه‌رک اونلارین هر ایکی‌سینی اینکیشاف‌دان ساخلاییردی. هیندوستان بۇ ادعالارین‌دا [[شوروی]]-نین، پاکیستان غربین کمکینه آرخالانیردی. کشمیر بولگه نینا صاحب‌لیک اۆزرینده ۱۹۴۸-جی ایلده [[بیرینجی هیندوستان-پاکیستان ساواشی]] باش وئردی. [[بیرلشمیش میلتلر تشکیلاتی تهلوکه‌سیزلیک شوراسی]]نین واسطه‌چی‌لیک میس‌سییاسینین فعالیّتی سایه‌سین‌ده باریشیق الده اوْلون‌دو. قوزئی-غربی کشمیر و یا کشمیرین اوچده بیر حیصّه سی (آزاد کشمیر) پاکیستانین، قالان اراضی‌سی ایسه هیندوستان نظارتی آلتینا دوش‌دو. ۱۹۶۵-جی ایلده کشمیر موسسیسلر مج‌لی‌سینین قبول ائتدیی آنا یاسا کشمیری هیندوستان اتفاقینین ترکیب حیصّه سی اعلان ائتدی. بو، [[ایکینجی هیندوستان-پاکیستان ساواشی]]نه سبب اوْلدو. بۇ دفعه [[چین]]ین موباریزه‌یه قاریشاجاغین‌دان احتیاط‌لانان شوروی-نین فعال واسطه‌چی‌لیگی ایله محاربهمۆحاریبه ۱۹۶۶-جی ایلده دایاندیریل‌دی و [[داشکند بیاننامه‌سی]] ایمضالان‌دی. کشمیر مسئله‌سی ۱۹۸۷، ۱۹۸۸، ۱۹۹۷-جی ایللرده ده ایکی دؤولت آراسیندا قان‌لی حربی توققوشمالارا سبب اوْلدو. پاکیستان کشمیر مسئله‌سینین بئینلخالق سوییه‌ده حل اوْلونماسینا چالیشیر، اونو هیندوستان ترکیب حیصّه سی کیمی تانیمیر. بورادا [[بیرلشمیش میلتلر تشکیلاتی]]-نین نظارتی آلتین‌دا رئفئرئندوم کئچیریلمه‌سی طلب ائدیلیر، لاکین هیندوستان بونا راضی‌لیق وئرمیر. هیندوستان اراضی‌سی ایله همسرهد اوْلان غربی پاکیستان‌دان آیریلان شرقی پاکیستان‌دا ۱۹۷۱-جی ایلده گئنیش موختاریت اوغرون‌دا موباریزه باشلانارکه‌ن هیندوستان قوْشونلارینی شرقی پاکیستان اراضی‌سینه یئریت‌دی و بورادا موستقیل [[بنقلادش]] دؤولتینین یارانماسینا کؤمک ائتدی.
 
۱۹۵۰-جی ایلده هیندوستان جومهوریتی اعلان اوْلون‌دو. همین ایل قبول اوْلونموش آنا یاسا هیندوستانی ۲۲ اوستان و ۹ موتتفیق اراضی‌دن عبارت فدراتیو جومهوریتی، ایداره فوْرماسینا گؤره پارلانمئنت جومهوریتی کیمی تثبیت ائتدی. "نئهرو خطی"نین حیاتا کئچیریلمه‌سی سایه‌سین‌ده اؤلکه‌ده نیسبتاً ثابت دموکراتیک اینکیشافی تامین ائدن اساسلار یاران‌دی. هیندوستان‌دا هئچ واخت دؤولت چئوریلیشلری، حربی رژیملرین حاکمیّتی اولمامیش‌دیر. هیندوستانی "دونیانین ان بؤیوک دموکراتییاسی" آدلان‌دیریرلار. نئهرو و سلفلری، قیزی [[ایندیرا قان‌دی]] و نوه‌سی [[راجیو قان‌دی]] ۳۹ ایل هیندوستان حؤکومتینه باش‌چی‌لیق ائتمیش‌دیلر. [[هیندوستان میلّی کوْنقره سی]] اوزون مدت سیاسی حیات‌دا رئال موخالیفته راست گلمه‌دن رهبر اوْلموش‌دور. "نئهرو خطی" ایقتیصادی اینکیشافی سورتلندیردی. اؤلکه‌ده [[قاریشیق اقتصادیات]] یارادیل‌دی، اؤزل بؤلمه ایله یاناشی دؤولت بؤلمه‌سینین اینکیشافینا دقت یئتیریل‌دی، بؤیوک صنایع آچیغا چیکمامیشی میدانا گل‌دی. [[یاشیل اینقیلاب]] ۷۰-جی ایللرده اؤلکه‌نی ارزاق تاخی‌لی ایله تامین ائتمه‌یه ایمکان وئردی. ۸۰-جی ایللرده هیندوستان‌دا بازار اصلاحاتلاری کئچیریلمه‌یه باشلان‌دی. اوّللر صنایع‌ده اساس دقت ایدخالی آزالتماغا یؤنلمیش‌دی‌سه، ایندی ایخراجا ایشله‌یه‌ن صنایع ساحه‌لرینین اینکیشاف ائتدیریلمه‌سینه اوستونلوک وئریل‌دی. هیندوستان بؤیوک اینتئللئکتوال آچیغا چیکمامیشی واردیر. ۷۰-جی ایللرده اؤلکه‌ده [[نۆوه انرژی‌سی]] الده اوْلون‌دو. هیندوستان ۱۹۸۰-جی ایلده اؤز راکئتداشیییجی‌سی واسطه‌سیله اوزایا رابطه پئیکینی بوراخ‌دی، ۹۰-جی ایللردن اعتباراً اؤلکه‌ده تاکتیکی و باللیستیک راکئتلر حاضیرلانیر. لاکین فعال [[دئموقرافیک سیاست]]ین آپاریلماسینا باخمایاراق، اهالی آرتیمینین سۆرعت‌لی اولماسی، بونا قارشی اصلاحاتلارین تأثیرینی آزال‌دیر. اهالینین بؤیوک اکثریتی یوخسوللوق حدین‌دن آشاغی سوییه‌ده یاشاییر.
خط ۱۴۰:
 
== اقتصادیات ==
ایکینجی دونیا محاربه‌سینینمۆحاریبه‌سینین اوّللرین‌ده هیندوستان هر نفر حسابیله بریتانیادان ۳۶ دفعه.ژاپوندان ایسه ۷ دفعه آز چوغون اۆرتیم (تولید) ائدیردی. صنایع بیرطرفلی آپاریلیردی. یونگول صنایع داها اۆستون ایدی. ماشینقاییرما یوخ ایدی،کند چیفتلیک (مزرعه) تنززوله اوگرامیش‌دی. ساوادلیلارین خصوصی چکی‌سی ۱۸%،اورتا عؤمور مدتی ۳۲ ایل تشکیل ائدیردی. ۱۹۴۷-جی ایلده اؤلکه ایکی حیصّه یه بؤلونموش‌دور-هیندوستان و پاکیستان. هیندوستان سیاسی موستقیل‌لیک الده ائتدیک‌دن سوْنرا اؤلکه‌نین اقتصادیاتینی صنایع اساسلاری اۆزرینده قورماغا ایمکان یارانمیش‌دیر. لاکین ۱۹۵۷،۱۹۷۲،۱۹۸۵-جی ایللرده اۆرتیم (تولید)ین آرتماسین‌دا لنگیمه‌لر مؤوجود اوْلموش‌دور.
 
اقتصادیاتین لنگارتی‌می بیر چوْخ حاللاردا میلّی کاپیتالین ضعیف‌لیگی ایله ایضاح ائدیلیر. اقتصادیاتین ساهوی قورولوشو. ۲۰۰۵-جی ایلده هیندوستان عمومیعومومی داخیلی محصولو ۷۷۲،۰ ملرد.هر نفره دوشه‌ن محصول ایسه ۷۰۰ دوللارا برابر اوْلموش‌دور (مؤ قایسه اۆچون قئید ائتملیگیک ki.bu گؤستریجیلر ۱۹۹۵-جی ایلده مۆافیق اولاراق ۳۴۰ ملرد. دوللار و ۳۸۷ دوللار تشکیل ائتمیش‌دیر). اودم-ین اورتایل‌لیک آرتیم سۆرعتی ایلک ۳۵-۴۰ ایلده ۳،۵%-دن آرتیق اولمامیش‌دیر. لاکین سون ایللرده بۇ گؤستریجی آرتاراق۱۹۹۹-۲۰۰۰-جی ایللرده ۶،۲%،۲۰۰۳-۲۰۰۵-جی ایللرده ایسه ۸،۴% تشکیل ائتمیش‌دیر. عمومیعومومی داخیلی محصولون ۲۵%-i کند چیفتلیک (مزرعه)ینین،۲۷%-i صنایعنین،۴۷%-i خیدمت ساحه‌لرینین پایینا دوشور. جمعی ایشچیلرین ایسه ۶۷%-i کند چیفتلیک (مزرعه)ین‌دا چالیشیرلار. هیندوستان آقرار-صنایع اؤلکه‌سی حساب ائدیلیر.
 
کند چیفتلیک (مزرعه) نسبتاً ثابت و دینامیک اینکیشاف ائدیر. کند چیفتلیک (مزرعه)ینی اساسینی اکینچی‌لیک تشکیل ائدیر.کند چیفتلیک (مزرعه)ین‌دان الده اوْلونان گلیرین ۷۵%-ایبیتکیچیلیین پایینا دوشور. بئجریله‌ن توْرپاق ساحه‌سی ۱۴۱ ملن. هئکتاردیر. بونون‌دا ۱۵ ملن. هئکتاری ایلده ۲ دفعه اکیلیر. ۸۴ ملن. هئکتار صونعی سووارما ایله بئجریلیر. هیندوستان چای یئر فیندیغی،شکر قامیشی اۆرتیم (تولید)ینا گؤره بیرینجی،دویو و پامبیق اۆرتیم (تولید)ینا گؤره ایکینجی،توتون اۆرتیم (تولید)ینا گؤره اوچونجو یئری توتور. ۲۰۰۳-جو ایلده اساس کند چیفتلیک (مزرعه) محصوللاری اۆرتیم (تولید)ی-تاخیل ۲۲۵ ملن. تون(او جمله‌دن بوغ‌دا ۷۶ملن. تون،دویو ۱۳۲ ملن. تون)،چای ۷۷۰ ملن. تون،قهوه ۲۰۰ مین تون،پامبیق ۲،۱ ملن. تون،شکر قامیشی ۲۷۲ ملن. تون توتون ۶۶۰ مین تون، کارتوف ۲۱ ملن. تون اوْلموش‌دور. یئر فیندیغی و کونجوت اۆرتیم (تولید)ینا گؤره دونیا اؤلکه‌لری اوزره محصولون ۳۰%-نه مالیک‌دیر. کتان توخومو و گنگرچک یاغی اۆرتیم (تولید)ینا گؤره بیرینجی یئری توتور. ادویات محصوللاری اۆرتیم (تولید)ی چوْخ یاییلمیش‌دیر – بیبر،دارچین،راپس،زنجفیل،ساریکؤک،هیل و س. بوتون تروز و مئیوه تۆره لری واردیر. ایریبوینوزلو مال-قارانین سایینا گؤره ده هیندوستان دونیادا بیرینجی یئری توتور. دونیا اوزره جمعی جامیشلارین ۵۷%-i،اینکلرین ۱۶%-i هیندوستان پایین دوشور. ۷۵ ملن. تون سود اۆرتیم (تولید) ائدیر. ۱۳ ملن. دونوزلاری وار. اراضی‌سینین ۱۹،۳%-i مئشه‌لیک‌دیر. هیندوستان دنیزدن توتولان بالیغا گؤره ۶-جی،ایچمه‌لی سودان توتولان بالیغا گؤره ۲-جی یئری توتور. جمعی توتوتلان بالیغین حجمی-۵،۳ ملن. تون‌دور. بۇ ساحه مشغوللوغون آرتماسین‌دا و خاریجی تیجارت‌ده بؤیوک رول اویناییر. ۴۰۰ مین تون دنیز محصولو ایخراج ائدیر.
خط ۱۴۸:
هاسیلات صنایع‌سی باخیمین‌دان هیندوستان اقتصادیاتین اینکیشافی اۆچون کیفایت قدر مینرال احتیاطلارا مالیک‌دیر. بئله کی،دونیا دمیر فیلیزی احتیاطینین ۲۵%-ا قدری،مارقانس فیلیزی چیخاریلماسینین ۱۵%-i،سلیودانین ۶۰%-i بۇ اؤلکه‌نین پایینا دوشور. ۲۰۰۳-جو ایلده اؤلکه‌ده ۳۱۵ ملن. تون کؤمور،۳۳ ملن. تون نفت،۴۴۸ ملرد. کوت. ساعت الکتریک انرژی‌سی اۆرتیم (تولید) ائدیلمیش‌دیر. کؤمور ائهتیاتی ۱۴۸ ملرد. تون قیمتلندیریلیر. ۷،۳ ملن. تون دمیر فیلیزی، ۶،۸ mln.ton بوکسیدلر، ۳،۱ ملن. تون میس فیلیزی،۱،۷ ملن. تون مارقانس فیلیزی، ۲،۴ مین تون قیزیل، ۵۳ مین تون گوموش، ۴۰،۶ مین کارات آلماز،۶۳ مین تون قورغوشون اۆرتیم (تولید) ائدیلیر. بۇ ساحه‌لرین جمعی محصولو ۱۰،۳ ملرد. دوللارا برابردیر. اؤلکه اوزره جمعی ایخراجین ۱۶%-i بۇ ساحه‌نین پایینا دوشور.
 
عمومیعومومی داخیلی محصولون ۱۸%-i ائمال صنایع‌سینی پایینا دوشور. پارچا صنایع‌سی داها بؤیوک اۆستون‌لویه مالیک‌دیر. ۹۰ ملن. نفر آدام ایشلییر. اۆرتیم (تولید)ین ۱۹%-i خیردا ال ایشلرینه اساس‌لانیر. ایخراج‌دان اوْلان گلیرین ۳۰-۳۳%-i توخوجولوق صنایع‌سی محصوللارین‌دان‌دیر. هیند کن‌دیری اۆرتیم (تولید)ینا گؤره دونیادا بیرینجی،بو ساحه‌دن اوْلان حاضیر ممولاتلار ایخراجینا گؤره ایکینجی یئری توتور. اؤلکه‌ده ۱۴۴ ملن. تون گوبره اۆرتیم (تولید) ائدیلیر. تلباتی ۷۰% اؤدییر. اجزاچی‌لیق صنایع‌سی چوْخ یوکسک سوییه‌ده اینکیشاف ائدیب. بۇ ساحه‌ده ۲۵۰ مین بؤیوک موس‌سی‌سه ایشلییر. حاضیردا جمعی صنایعنین ۱۷،۲%-i پارچا صنایع‌سینین، ۱۶،۵%-i نفت و کؤمور صنایع‌سینین،۱۴%-i یئیینتی صنایع‌سینین،۷%-i سئللووز-کاغیذ صنایع‌سینین،۵%-i ائلئکتروتئخنیکا صنایع‌سینین پایینا دوشور. ۱۹۵۰-۲۰۰۵-جی ایللرده صنایع اۆرتیم (تولید)ی ۱۵ دفعه آرتمیش‌دیر. عمومیعومومی داخیلی محصول دا ائمال صنایع‌سینین خصوصی چکی‌سی ۱۹۵۰-جی ایلدکی۱۱،۴%-دن ۲۰%-ا چاتمیش‌دیر. ائمال صنایع‌سی محصولونون عمومیعومومی حجمین‌ده آغیر صنایع ۳۲%-دن ۶۴%-دک آرتمیش‌دیر. اۆرتیم (تولید)ین قورولوشون‌دا دییشیک‌لیک یارانمیش‌دیر. اوزون مدت اۆچون نظرده توتولان ایستهلاک شئیلرینین خصوصی چکی‌سی آرتمیش‌دیر. ائمال صنایع‌سینین ساهوی قورولوشون‌دا دا دییشیک‌لیک یارانمیش‌دیر. ارزاق ماللاری،پامبیق پارچا،هیند کن‌دیری و توخوجولوق ممولاتلاری اۆرتیم (تولید)ینین خصوصی چکی‌سی ۱،۵-۲ دفعه آزالدیلمیلش‌دیر. ۱۹۵۰-جی ایللرده صنایع محصوللارینین ۶۰%-i یئیینتی و توخوجولوق ماللارین‌دان عبارت اوْلدوغو حال‌دا،۲۰۰۵-جی ایلده بۇ ۲۵%-دن آز اوْلموش‌دور. نفت محصوللارینین و ماشینقاییرمانین خصوصی چکی‌سی ۲-۳ دفعه آرتمیش‌دیر.
 
اؤلکه‌ده سنایئلشمه‌نین اینکیشافی چوْخ ساحه‌لی چیفتلیک (مزرعه) کومپلکسینین یارانماسینا ایمکان وئریر. میلّی چیفتلیک (مزرعه)ین اؤز-اؤزونه اینکیشاف ائدن برقرار اولا بیله‌ن بیر سیستمه چئوریلمه‌سی اؤزونو گؤستریر. معین معنادا اقتصادیات‌دا ایکی‌لی بازار مؤوجوددور. بیر طرف‌دن اهالینین چوْخ حیس‌سه‌سی اۆچون زروری ایستهلاک شئیلرینه اوْلان تدییه قابیلیت‌لی طلب‌ده طلب‌ده دورغونلوق یارانیر،دیگر طرف‌دن ایسه اوزون مدته ایستیفاده ائدیله‌ن ایستهلاک شئیلرینه اوْلان تدییه قابیلیت‌لی طلب آرتیر. بوتونلوکله میلّی اقتصادیاتین اینکیشاف ائتدیریلمه‌سین‌ده خصوصی بؤلمه‌نین داها بؤیوک رولو واردیر. بئله کی،اودم-ین ۷۵%-i خصوصی بؤلمه‌ده فورمالاشیر. کند چیفتلیک (مزرعه)،یونگول ماشینقاییرما،یونگول یئیینتی و طیب صنایع‌سی، اینشاات، تیجارت، آوتوماشین نقلیاتی و دیگر ساحه‌لرده خصوصی بؤلمه داها گئنیش یاییلمیش‌دیر.
خط ۱۶۰:
هیندوستان‌دا اوتوموبیل صنایع‌سی ایلده ۶۴۲ مین مۆختلیف نؤعده اوتوموبیل بوراخیر. قارا متالوژیدا ۷ بؤیوک زاوود تام گۆجو ایله ایشلییر. ایلده ۱۰،۱ ملن. تون پولاد اۆرتیم (تولید) ائدیلیر.
 
هیندوستان‌دا نقلیات سیستمی ده گئنیش ووسعت تاپمیش‌دیر. بئله کی،دمیر یولونون عمومیعومومی اوزون‌لوغو ۱۰۷ مین km-ره برابردیر. بونون دا ۲۹%-i ائلئکتریکلشدیرمیش‌دیر. هیندوستان ایئوؤ-ده ان بؤیوک تیجارت دونانماسینا مالیک‌دیر. دونانما ۴۹۰ دنیز گمی‌سی واردیر. اؤلکه‌ده ۱۱ بؤیوک و ۱۳۹ کیچیک لیمان فعالیّت گؤستریر. هیندوستان دونیادا قاباقجیل اوتوموبیل یوللاری شبکه‌سینه مالیک‌دیر. هیندوستان‌دا پوچت شبکه‌سی سیستمی ده یوکسک سوییه‌ده‌دیر. جمعی‌سی ۱۵۴ مین پوچت شبکه‌سی فعالیّت گؤستریر.
 
۲۶۰-۳۰۰ ملن. نفر کاسیب‌چی‌لیق شرایطین‌ده یاشاییر.
خط ۱۹۴:
 
== اهالی ==
هیندوستان دونیانین ان چوخمیللت‌لی دؤولتی‌دیر. هیندلی آنلاییشی مۆختلیف دیل‌ده دانیشان بیر نئچه یوز خالق و طایفه لرین (هیندو، بنگال، پنجاب و س.) بیرلیگی کیمی باشا دوشولمه‌لی‌دیر. اؤلکه‌ده ائله بیر دیل یوخ‌دور کی، اهالینین بؤیوک اکثریتی بۇ دیل‌ده دانیش‌سین. دؤولت دیلی اؤلکه‌ده ان چوْخ سای‌لی [[هیندو دیلی|هیندولارین دیلی‌دیر]]. ایکینجی دؤولت دیلی کیمی [[اینگیلیس دیلی]]ندن ایستیفاده اوْلونور. بونونلا یاناشی هر بیر اوستان‌دا یئرلی خالقلارین دیلینده یئرلی حؤکومتلرین قرارلاری، قزئتلر، ژورناللار درج ائدیلیر. هیندوستان‌دا [[۱۸۸۱-جی ایل]]دن باشلایاراق هر اون ایلده‌ن بیر اهالی سیاهییا آلینیر. عصرین اوّللرین‌دن (۱۹۰۱-جی ایلده ۲۳۸ میلیون نفر) ۲۰۰۰-جی ایلدک اؤلکه‌نین اهالی‌سی ۴،۳ دفعه آرتمیش‌دیر. بۇ دا طبیعی آرتیمین یوکسک اولماسینی ثبوت ائدیر (ایندی ایللیک آرتیم ۱،۸-۱،۹%-دیر). اهالینین سۆرعتله آرتماسی اقتصادیات‌دا علاوه چتین‌لیکلر یارادیر. بونا گؤره هیندوستان [[عائله پلانلاشدیریلماسی]] سیاستینی حیاتا کئچیره‌ن ایلک دؤولتلردن بیری‌دیر. لاکین [[دئموقراف]]لارین حسابلامالارینا گؤره اهالینین سابیتلشمه‌سی یالنیز [[خخی عصر]]ین اورتالارین‌دا اولا بیلر. اهالی اؤلکه اراضی‌سی اوزره اوْلدوقجا غیری-برابر یئرلشمیش‌دیر. دنیزساهی‌لی اراضیلر، محصولدار اووالیقلار (خصوصیله [[هیند-قانق اووالیغی]])، چایلارین وادیلری و دئلتالاری داها چوْخ مسکونلاشمیش‌دیر. ایندی اؤلکه‌نین داخیلی حیصّه لری ([[دئکان یایلاسی]]) سۆرعتله منیمسنیلیر. اؤلکه‌نین قوزئین‌دا اوجقار داغ‌لیق اراضیلر سئی‌رک مسکونلاشمیش‌دیر، حتی اینسان یاشامایان اراضیلر ده وار. ۳۰۰ میلیون نفرله شهر اهالی‌سینین سایینا گؤره هیندوستان چین‌دن سوْنرا دونیادا ایکینجی یئری توتماسینا باخمایاراق، شهر اهالی‌سینین عمومیعومومی اهالییه نیسبتینه گؤره (۳۰%) هیندوستان ضعیف [[اوربانیزاسییا]]لاشمیش اؤلکه‌لر سیراسینا عاییددیر. بونونلا یاناشی اؤلکه‌ده اوربانیزاسییا پروسسی سۆرعت‌لی‌دیر. ایری و میلیون‌چو شهرلرین سایی سۆرعتله آرتیر. هیندوستان ان ایری شهرلری اؤلکه اراضی‌سی اوزره دؤردبوجاق شکلین‌ده یئرلشه‌ن [[کلکته]]، [[بومبئی]] (مومبای)، [[دهلی]]، [[چئننای]] (مدره‌سه)، [[اهمداباد]] و حئیدرآباددیر. کلکته هیندوستان ان ایری شهری‌دیر. شهرین اهالی‌سی ۱۵ میلیون نفردن آرتیق‌دیر. بۇ شهر تخمیناً ۱۵۰ ایل [[اوست-هیند]] اینگیلیس شیرکتینین اینضیباطی مرکزی اوْلموش‌دور. هیند و موسلمان معمارلیق اوسلوبو ایله تیکیلمیش و [[۱۹۱۱-جی ایل]]دن اؤلکه‌نین باشکندی اوْلان دهلی دونیانین ان قدیم شهرلرین‌دن بیری‌دیر. هیندوستان بؤیوک شهرلرین‌ده کسکین ایقتیصادی، سوسیال و اکولوژی پروبلملر مؤوجوددور. کوچه‌لرده دیله‌ن‌چیلر، سرگردان موسیقی‌چیلر، ایلان اووسون‌چولاری، ائو-ائشیک‌سیز آداملار چوخ‌دور. اتنیک مۆختلیف لیکلرله علاقه دار شهرلرده میلّی محله‌لر فورمالاشیر، میلّی و دینی اداوت بعضاً قیرغینا سبب اولور. بیر سیرا صنایع شهرلرین‌ده (خصوصیله بومبئی) آتموسفر حدین‌دن آرتیق چوْخ چیرکلنمیش‌دیر. هیندوستان‌دا کند مسکونلاشما فوْرمالاری اوستونلوک تشکیل ائدیر. اهالینین ۷۰%-i کندلرده یاشاییر. سوواریلان اکینچی‌لیک رایونلارین‌دا کندلر خصوصیله سیخ یئرلشیب. کند ائولری اوْلدوقجا مۆختلیف لیگی ایله فرق‌لنیر. بورادا داش‌دان، تاختادان، گیل‌دن تیکیلمیش ائولره، پالما یارپاقلاری ایله اؤرتولموش کومالارا راست گلمک اولار.
 
=== دیل ===
خط ۲۰۸:
هیندوستان موسلمان اهالی‌سی ۱۱ فایز تشکیل ائدیر. موسلمانلارین اکثریتی ایسه سوننولویون حنفی مذهبینه اعتیقاد ائدیر. مالابار ساحلین‌ده شافیی‌لیک یاییلیب، اوتتار-پرادئش و غربی بنگالییادا سوننولوک اؤزونون واههابی تئندئن‌سییاسی ایله مۆشاهیده اوْلونور. بورادا اهمدییه تریقتینین آردیجیللارینا دا راست گلمک مومکون‌دور. شیعه‌لر ایسه اساساً شهرلرده یاشاییرلار. اونلار آراسیندا ایسمای‌لیلر ده واردیر، اما اونلار سای اعتباریله اورتودوکسال شیعه‌لردن آزدیرلار. هیند ایسمای‌لیلری نیزاریلر (خوجا) و موستاریلره (بوخرا) بؤلونورلر. هیندوستان‌دا آز سای‌دا بهایلرده یاشاییرلار.
 
هیندوستان‌دا ۳-جو بؤیوک دینی قروپ کریستیانلاردیر (اهالینین ۳ %). گونئی هیندوستانا ایلک خرایتیانلار هله بیرینجی مینیللیینمین‌ایللیگین ۱-جی عصرین‌ده گلمیشلر. حال-حاضیردا هیندوستان کریستیانلارینین یاری‌دان چوخو اؤلکه‌نین جنوبون‌دا (اساساً کئرالا اوستانین‌دا و مدره‌سه رایونون‌دا) مسکونلاشیب. ناقئلئند اوستانین‌دا دا چوْخ سای‌دا کریستیان یاشاییر. اؤلکه کریستیانلارینی ایکی قروپا بؤلمک اولار. بیرینجی قروپا هیندوستان قدیم کریستیان اهالی‌سینین سوْنراکی نسیللری عاییددیر. پورتوقال لیلارین اؤلکه‌یه موداخیله‌سین‌دن سوْنرا کریستیانلارا مجبوری شکیل‌ده کاتولیک‌لیگی قبول ائتدیرمیشلر. اونلاری روم ایله اونییایا داخیل اولماغا مجبور ائتمیش، بونون نتیجه‌سین‌ده ده هیندوستان‌دا سیلومالابار کلیساسی یارادیلمیش‌دیر. معین زامان کئچدیک‌دن سوْنرا بیر قروپ روم ایله موناسیبتلری پوزاراق کلیسادن اوزاقلاشمیش، لاکین اؤز اوولکی نئستئریان عنعنه‌لرینه قاییتمامیشلار. اونلار یاکوبیت (مونوفیزیت) ائهکاملارینی قبول ائتمیشلر. بئله‌لیکله، حال-حاضیردا گونئی هیندوستان‌دا قدیم کریستیان کلیسالری مؤوجوددور: سیرو –مالابار کلیساسی (خالدو-کاتولیک، ۲۱۷۸مین نفر)، سیرو-مالانکار کلیساسی (سیرو-کاتولیکلر، ۲۱۳ مین نفر)، یاکوبیت مالانکار پراووسلاو کلیساسی (۱،۵ ملن. نفر)، مقدس فوما مالابار کلیساسی (۵۵۰ مین نفر)، نئونئستوریان خالدئی کلیساسی (۵ مین نفر).
 
کریستیانلارین ایکینجی قروپونون فورمالاشماسی آوروپالی میسسیونئرلرین فعالیّتی ایله باغلی‌دیر. اونلار اساساً ۱۹-جو-۲۰-جی عصرلرده اؤز فعالیّتلرینی داها دا آکتیولشدیرمیشلر. حال-حاضیردا محض بۇ قروپ کریستیانلار سای اعتباریله اوستونلوک تشکیل ائدیرلر. روم کاتولیک کلیساسی داها چوْخ نفوذا مالیک‌دیر (۹۷۰۴ مین نفر آردیجیللاری وار). کاتولیکلر داها چوْخ اؤلکه‌نین جنوبون‌دا، و ده بعضی غرب رایونلارین‌دا مسکونلاشیبلار. پروتئستانت کلیسالری (۴،۳ ملن نفر) ایچریسینده داها چوْخ آردیجیللاری اولانلار گونئی هیندوستان کلیساسی (۷۰۰ مین نفر) و قوزئی هیندوستان کلیساسی‌دیر (۱۵۳۰ مین نفر). گونئی هیندوستان کلیساسی ۱۹۴۷-جی ایلده اؤلکه‌نین جنوب حیصّه سین‌ده یاشایان پروتئستانت تشکیلاتلار طرفیندن یارائدیلیب. بون‌دان باشقا، هیندوستان‌دا باپتیستلر (۲،۱ ملن. نفر)، لوتئرانلار (۱،۱ملن. نفر)، مئننونیتلر، قورتولوش اوْردوسو (۲۲۷ مین نفر) آردیجیللاری دا واردیر.
«https://azb.wikipedia.org/wiki/هیندوستان»-دن آلینمیش‌دیر