متورولوژی: نوسخهلر آراسینداکی فرق
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
M.XIII (دانیشیق | چالیشمالار) ک ایملا دۆلیشی using AWB |
M.XIII (دانیشیق | چالیشمالار) ک ایملا دۆزلیشی using AWB |
||
خط ۲۳:
آتموسفرین یئر کورهسینده اینسانین حیاتی و فعالیّتی اۆچون اهمیتی چوْخ بؤیوکدور. اگر یئرده آتموسفر اوْلماسا ایدی، جانلی عالم اوْلمازدی. آتموسفرین ترکیبینه داخیل اوْلان قازلاردان بیری اوکسیژن جانلی عالمین نفس آلماسینا و یانما پروسسینه کؤمک ادیر. کربون قازی ایسه بیتکیلرین، یارپاقلارین یئیجکلانماسی اۆچون ایستیفاده اوْلونور و بیتکیلر طرفیندن آتموسفره اوکسیژن بوراخیلیر. آتموسفرین اساس قازی آزوت پروتئین و آزوتلو بیرلشمهلرین ترکیبینه داخیل اوْلوب یئرده حیاتین اینکیشافی ایله سیخ علاقه داردیر. آتموسفر آزوتون، اوکسیژنین، آرقونون، نونون و باشقا قازلارین صنایع اۆصولو ایله آلینماسیندا توکنمز رول اوْیناییر. آتموسفر، گوندوزلر یئرین گونش شوالاری طرفیندن حدسیز قیزماسینین، گجهلر ایسه حدسیز سویوماسینین قارشیسینی آلیر، عینی زاماندا جانلی اوْرقانیزملری گونشین اۇلترابنؤوشیی و [[کوسمیک]] شوالاریندان قورویور. آتموسفرین یوخاری قاتلاری قیسا دالغالاری قایتاردیغینا گؤره اۇزاق مسافهلرله رادیو رابطهسی یاراتماقدا اساس رول اوْیناییر.
آتموسفر سسین یاییلماسیندا موهیم رول اوْیناییر و آویاسییا اۆچون خصوصی ماراق کسب ادیر. اگر اینسان قورودا و سودا یوزلرله km/ساعت سۆرعته نایل اوْلوبسا، هاوادا سسدن ایتی سۆرعتلی طیّارهلر بیر نئچه مین km/ساعت سۆرعتله حرکت
رادیوزوند آرولوژی جیهاز اوْلوب، تِمپراتور، تضییق و روتوبتلیک وریجیسیندن، کود قورغوسوندان و رادیووریجیدن عبارتدیر. رادیوزوندو سربست اۇچوشا قالدیرماق اۆچون خصوصی رزین طبقهدن ایستیفاده اوْلونور. مۆختلیف هوندورلوکلرده اؤلچولموش متورولوژی المنتلر رادیوسیقناللار واسطهسی ایله یئره وریلیر، کود آچیلیر و آنالیز ائدیلیر. دولایی یوْللارلا آتموسفرین قاتلاری اؤیرنیلیر. سدف کیمی و گوموشو بولودلار، متوریتلرین ایزی، دالغالارین یاییلماسی و باشقا مۆشاهیدهلر آپارماقلا هاوانین ترکیبی، تِمپراتورو، تضییقی، روتوبتلیگی و هاوا آخینلاری حاقیندا معلومات آلماق اوْلور.
خط ۶۱:
رال آتموسفرده هاوانین ترکیبینده همیشه سو بوخاری وار. قازلاردان باشقا، آتموسفرین آشاغی قاتلاریندا سو بوخاری کوندنساسییاسینین (کریستاللاشماسینین) محصوللاری، بیرده کیچیک توز ذراتی اوْلور. آتموسفرین ترکیبینه داخیل اوْلان قازلاردان اساس یئری سو بوخاری، کربون قازی و اوْزون توتور. سو بوخاری آتموسفره سو حؤوزهلریندن، بیتکی اؤرتویوندن و نم تورپاقدان بوخارلانماقلا داخیل اوْلور. کربون قازی آتموسفرین قیزماسیندا آز رول اوْیناییر. هوندورلوک آرتدیقجا آتموسفرده کربون قازینین میقداری آزالیر. اوْزون (اوْ۳) – خصوصیّتی ایگی اوْلان رنگسیز قازدیر. یئرده حیاتین اوْلماسیندا بؤیوک وار. اوْزون گونشین شوالاندیردیغی اۇلترابنؤوشیی شوالاری اۇدماق قابیلیتینه مالیکدیر. اوْزون ۵۰ – ۶۰ km هوندورلویه قدر مۆشاهیده اوْلونور، لاکین اوْنون ماکسیمال جملشمهسی ۲۰ – ۲۵ km آراسیندا اوْلور.
۹۰ – ۱۰۰ km هوندورلویه قدر بۆتون قازلار مولکولیار وضعیتده اوْلور و اوْنلارین نیسبی فایز ترکیبی (آرقون و کربون قازیندان باشقا) پراکتیکی اوْلاراق دییشمز قالیر. بۇ پروسس هاوانین شاقولی ایستیقامتده قاریشماسی ایله ایضاح اوْلونور. بئلهلیکله، هاوانین اوْرتا مولکولیار چکیسی بۇ قاتدا دییشمیر. بۇ علامتلرینه گؤره آتموسفرین بۇ حیصّه سی هوموسفر آدلانیر. ۱۰۰ km-دن یوخاری آتموسفر بیرده ایکی اساس قازدان – آزوت و اوکسیژندن عبارتدیر. آنجاق، ۹۰ – ۱۰۰ km-دن باشلایاراق اوکسیژن گونشین اۇلترابنؤوشیی شوالارینی اۇددوغونا گؤره (دالغا اۇزونلوغو ۰،۲۴ م) اوکسیژن موْلکوللاری آتوملارا آیریلیر (پارچالانیر). حسابلامالارا گؤره پارچالانمانین یوخاری سرحدی تقریباً ۲۰۰ km-ده
== آتموسفرین قورولوشو و خصوصیتلری ==
خط ۶۷:
آتموسفرین دقیق ایفاده اوْلونموش یالنیز آشاغی سرحدی – یئر سطحی وار. آتموسفرین یوخاری سرحدینی گؤسترمک اوْلدوقجا چتیندیر، چونکی هاوانین سیخلیغی هوندورلوک آرتدیقجا آزالیر و تخمیناً ۱۰۰ km-ده یئر ستهیندکیندن میلیون دفعه آز اوْلور. بیرباشا و دولایی مۆشاهیدهلرین نتیجهلری گؤستریر کی، آتموسفه لایلی قورولوشا مالیکدیر. تِمپراتورون شاقولی پایلانماسینا گؤره آتموسفر بش اساس طبقهیه (لایا) بؤلونور:
تروپوسفرین و ایستراتوسفرین آراسیندا کچید زوناسی – تروپوپاوزا
* '''ایستراتوسفر''' – تروپوپاوزادان یوخاریدا
قیشدا ایستراتوسفرده گۆجلو غرب کولکلری اۆستونلوک تشکیل ادیر. یایدا ۱۵ – ۲۰ km هوندورلوکده غرب کولکلرینین سۆرعتی ۴ – ۶ م/سان-دک آزالیر.
* '''مزوسفر''' – ایستراتوسفردن یوخاریدا
* '''ترموسفر''' – هوندورلویونه گؤره ان قالین لایدیر – ۸۰ km-دن ۸۰۰ km-ا قدر. بۇ طبقهده اوکسیژن و آزوت موْلکوللارینین آتوملارا پارچالانماسی باش وریر. اوکسیژن و آزوت آتوملارینین گونشین قیسادالغالی رادیاسییاسینی اۇدماسی نتیجهسینده ترموسفرده تِمپراتور کسکین آرتماغا باشلاییر و اوْنون یوخاری سرحدینده ۸۰۰ – ۱۰۰۰۰ سی-یه چاتیر.
ترموسفرده چوْخلو الکتریک یوکلو ذرات – یونلار وار. اوْ یئرده کی، یونلارین جملشمهسی چوخالیر، اوْرادا رادیودالغالارین یاییلماسی آسانلاشیر. بۇ خصوصیتلرینه گؤره ترموسفره ایونوسفر ده دئییلیر. ایونوسفرده قوتب پاریلتیسی مۆشاهیده اوْلونور، بۇ حادثه گونشین اۇلترابنؤوشیی شوالارینین تأثیری آلتیندا سیرک هاوانین ایشیقلانماسیدیر. قوتب پاریلتیسینین ایسپکترینین اؤیرنیلمهسی ایمکان وریر کی، بۇ قاتلاردا آتموسفرین ترکیبی و تِمپراتور رژیمی حاقیندا معلومات الده اوْلونسون.
* '''اکزوسفر''' – یئر سطحیندن ۸۰۰ km-دن یوخاریدا یئرلشن آتموسفر قاتیدیر. آتموسفرین بۇ کنار قاتی، یاییلان قات آدلانیر. بورادا هاوانین سیخلیغی اوْ قدر آزدیر کی، آتوملار و موْلکوللار بؤیوک مسافهلری توققوشمادان قت
یئرین صونعی پیکلرینین معلوماتینا اساساً آتموسفرین یوخاری سرحدی ۲۰۰۰ – ۳۰۰۰ km حساب اوْلونوردو. سوْنرالار، آیا طرف بوراخیلان کوسمیک راکتلرله ۲۰.۰۰۰ – ۲۲.۰۰۰- km هوندورلوکده ایونلاشمیش قازلار آشکارلاندی. آتموسفرین بۇ حیصّه سی یئر تاجی آدلانیر. آتموسفری شرطی اوْلاراق ۲ حیصّه یه آییریرلار: آشاغی، یاخود سیخ قات ۱۵۰ km-ا قدر و یرترافی کوسمیک فزا – ۱۵۰ km-دن ۹۳۰.۰۰۰ km-ا قدردیر.
|