متورولوژی: نوسخهلر آراسینداکی فرق
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
M.XIII (دانیشیق | چالیشمالار) ک ایملا دۆزلیشی using AWB |
M.XIII (دانیشیق | چالیشمالار) ک ایملا دۆزلیشی using AWB |
||
خط ۱۱:
متورولوژی [[آتموسفر]] و اوْرادا باش ورهن حادثهلری اؤیرنیر. متورولوژی حاقیندا ایلک تصوّرلری ارادان اوّل ۳۴۰-جی ایلده یونان عالیمی [[ارسطو]] ورمیشدیر. اوْ "متورولوژی" آدلی اثرینده بۇ علم حاقیندا معلومات ورمیشدیر. بۇ اثر هله ده هاوا، [[ایقلیم]]، [[کیمیا]]، [[نوجوم]] و [[جوغرافیا]] اۆچون قایناق رولونو اوْیناییر. اثرده [[بولود|بولودلار]]، [[یاغیش]]، [[قار]]، [[کولک]]، [[دولو (یاغینتی)|دولو]]، [[ایلدیریم]] و [[قاسیرغا]] حاقیندا معلومات احاطه اوْلونوب. همین زامانلاردا، سمادان دۆشهن جیسیملر "[[متور|متوروید]]" آدلاندیریلدی. بونا گؤره ده متورولوژی سؤزو بۇ سؤزدن گلیر. "متوروس" یونانجا یۆکسکده دایانان دمکدیر. بۇ متورویدلر کی، یئر سطحینه باشقا پلانتلردن گلیر. سو و یا بوز شکلینده دۆشهن جیسیملر ایسه هیدرومتوروید آدلانیر.
"متورولوژی" اثرینده ارسطو بۇ علمی، فلسفی-بدیعی اۆسلوبدا یازمیشدیر. اثرین بدیعی طرفینده سهولر تاپیلسا دا تخمیناً ۲ مین ایلدیر بۇ اثردن ایستیفاده ادیلمهیه داوام ادیر. لاکین متورولوژینین یارانیشی بۇ دؤور اوْلاراق یوخ، متورولوژی جیهازلارین کشفی ایله باغلیدیر. [[۱۶۴۳]]-جو ایلده [[بارومتر]] ([[آتموسفر تضییقی|تضییق]] اؤلچمک اۆچون)، ۱۷۰۰-جو ایللرین سوْنوندا [[هیقرومتر]] (روتوبتلیگی اؤلچمک اۆچون) کشف ادیلمیشدیر. بۇ جیهازلارلا آپاریلان مۆشاهیده معلوماتلاری فیزیک قانونلاری نظره آلیناراق آپاریلمیشدیر. لاکین داها مۆکمّل جیهازلار ۱۹-جو عصرده اینکیشاف اتدیریلمهیه باشلادی. هاوا مۆشاهیدهلری اۆزرینده داواملی مۆشاهیدهلر [[۱۸۴۳]]-جو ایلده تلقرافین کشفی ایله داها دا اینکیشاف اتدی. بونون نتیجهسی اوْلاراق، هاوا آخینلاری و قاسیرغالارین حرکتی بللی ادیلدی و ۱۸۶۹-جو ایلده ایلک دفعه [[ایزوبار]]لار (
[[file:Lightning striking the Eiffel Tower - NOAA.jpg|200px|thumbnail|left|ایفل قوللهسینی ایلدیریمین وۇرماسی]]
متورولوژینین اینکیشافینین نؤوبتی مرحلهسی ۱۹۵۰-جی ایللرده، [[بیگی سایار تکنولوژیسی]] و ریاضی مودللرین اینکیشافی ایله باغلیدیر.
[[file:Cumulonimbus NOAA gov.jpg|thumbnail|left|200px|چوْخ یاخشی اینکیشاف اتمیش توْپا-یاغیش بولودو]]
خط ۲۱:
== آتموسفرین آراشدیرما یوْل لاری ==
[[file:Surface analysis.gif|200px|thumbnail|left|یئر اۆستو هاوا خریطهسینده هاوانین تحلیلی]]
آتموسفرین یئر کورهسینده اینسانین حیاتی و فعالیّتی اۆچون اهمیتی چوْخ بؤیوکدور. اگر یئرده آتموسفر اوْلماسا ایدی، جانلی عالم اوْلمازدی. آتموسفرین ترکیبینه داخیل اوْلان قازلاردان بیری اوکسیژن جانلی عالمین نفس آلماسینا و یانما پروسسینه کؤمک ادیر. کربون قازی ایسه بیتکیلرین، یارپاقلارین یئیجکلانماسی اۆچون ایستیفاده اوْلونور و بیتکیلر طرفیندن آتموسفره اوکسیژن بوراخیلیر. آتموسفرین اساس قازی آزوت پروتئین و آزوتلو بیرلشمهلرین ترکیبینه داخیل اوْلوب یئرده حیاتین اینکیشافی ایله سیخ علاقه داردیر. آتموسفر آزوتون، اوکسیژنین، آرقونون، نونون و باشقا قازلارین صنایع اۆصولو ایله آلینماسیندا توکنمز رول اوْیناییر. آتموسفر، گوندوزلر یئرین گونش شوالاری طرفیندن حدسیز قیزماسینین، گجهلر ایسه حدسیز سویوماسینین قارشیسینی آلیر،
آتموسفر سسین یاییلماسیندا موهیم رول اوْیناییر و آویاسییا اۆچون خصوصی ماراق کسب ادیر. اگر اینسان قورودا و سودا یوزلرله km/ساعت سۆرعته نایل اوْلوبسا، هاوادا سسدن ایتی سۆرعتلی طیّارهلر بیر نئچه مین km/ساعت سۆرعتله حرکت ائدیرلر. آتموسفر و اوْندا باش ورهن حادثهلرین اؤیرنیلمهسی بیر نئچه عصر داوام اتسه ده، بۇ آراشدیرمالار یئره یاخینقاتلا مهدودلاشیردی. آنجاق، ۱۹-جو عصرین سوْنوندا طیّارهنین و رادیونونکشفیندن سوْنرا یئره یاخین قاتلا برابر آتموسفری مۆختلیف هوندورلوکلرده مۆنتظم اؤیرهنمهیه باشلادیلار. آتموسفرین قورولوشو و فیزیکی خصوصیتلری حاقیندا معلومات آلماق اۆچون بیرباشا و دولایی یوْللاردان ایستیفاده اوْلونور. بیرباشا یوْللار یئر اۆزرینده و هوندورلوکلرده شار زوندلار، طیّارهلر و راکتلرله قالیدیریلان جاهازلار واسطهسیله آتموسفرین پارامترلرینی اؤلچمهیه ایمکان وریر. یئر سطحینده ایسه آتموسفری بیرباشا اؤیرهنمک اۆچون متورولوژی منطقهلردن و پوستلاردان ایستیفاده ائدیلیر. ۱۹۳۰-جو ایلده آتموسفری اؤیرنمیین ینی – رادیو-زوندلاشدیرما متودو یاراندی.
|