ویکی‌پدیا:قارالاما دفتری: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
خط ۷۳:
قايناق:عمومي ديلچيليک، دوکتور علي داشقين
تخليص ائدن: مهدي شاهوردي زاد
 
== ديلچيليک بيليکينين(علمي نين) قوللاري ==
 
 
1- فونئتيک(سس شوناسليق)
بورادا فونئم اساس اولاراق نظرده توتولور. هر بير وارليق هم ده دوغرو- دوزگون وارليق بير چئشيد(نؤوع) قورولوش (ساختار) و سيستئمه يييه اولمالي دير. ديل سيستئمي آيدين و دورو بير واحيد يا دا واحيدلردن دوزه لير. ديلين سيستئملريندن بيري ده سس سيستئمي دير.
سس سيستئمينده فون و فونئملر اؤز بؤيوک روللاريني اويناياراق، او ديلين ايلکين، اورتا و چاغداش دورومونو آچيقلايير و ديل سسلردن دوزه لن بير وارليق کيمي گونده ليک ايشيني گؤرور.
2- لئکسيکولوژي(لوغت شوناسليق)
هر ديلين آياقدا دوروب دونيا ديللري ايله قارشيليقلي ياشاماسي اوچون، اونون بؤيوک و گئنيش سؤز قايناغي اولمالي دير. ديلين سؤز قايناغي نه قدر گئنيش اولورسا، او ديل بير او قدر گوجلو، آنلاملي، اوخوناقلي و يازاناقلي اولار.
3- اونومولوژي(اونوماستيک)
هر ديلده آدلار ايکي آيري قولا آيريلير، بيري اؤزل(خصوصي) و او بيريسي گئنل(عمومي) اولاراق تانينير. عمومي گئنل(هاميليق) آدلار تکرار اولوب دؤنه لرجه ايشلندييي بير حالدا، اؤزل آدلار بير دؤنه ايشلنير. ديلين اؤزل آدلارينين توپلوسونا(مجموعه سينه) اونومولوژي دئييلير.
4-سئماسيئولوژي)معنا شوناسليق)
ديل و ديلين سؤزلري، جومله لري، دئييم-دويوملاري ائله اولمالي دير کي، دئين ايله يازانين دوشونجه، گؤروش و فيکير طرزي چاتسين. فيکير آنلاييشي و دوشونجه آيدينليغيني اؤيره نيب، اؤيره دن قول و سيستئمه، او ديلين سئمانتيکي يا دا سئما سيئولوژيسي دئييرلر.
5-فرازئولوژي(ايصطيلاح شوناسليق)
بير سيرا سؤز، سؤزجوک(کلمه)، دئييم(اصطلاح)، دويوم (ائحساس) و عبارتلر ده واردير کي، زامان گئچيميندن آسيلي اولماياراق، گوندمده دورور و هر کسين دوشونه بيلدييي اؤلچوده اؤز وظيفه سيني داشييير. بئله سؤزلر اوست- اوسته بيرلشميش سؤزلر دير و همين ديلده ده ييشيلمز اولاراق ايشلنيرلر. بو عبارتلري تدقيق ائديب اؤيردن قولا فرازئولوژي دئييلير.
اؤرنک: اوره يي آغزينا گلمک، باغري چاتلاماق و اؤدو پارتلاماق.
6-ائتيمولوژي(ريشه شوناسليق)
سؤزلر ايکي آيريجا بؤلمه يعني کؤک و اکدن(شکيلچي دن) عبارت اولور.
سؤزلرين کؤکونو يعني باشلانغيج بؤلومونو اؤيرنمک اوچون ديلچيليک علمينده اؤزل بير قول يارانميش و همين قولون آدي ائتيمولوژي دير.
7- دئريواتولوژي(ائشتيقاق شوناسليق)
بو قول، يئني سؤزلرين نئجه و نه شکليلده دوزلمه سينه باشچيليق ائدير و ديلده هر هانسي بير اؤز باشيناليغين، ديدرگين لييين(سرگردان ليغين) قارشيسيني آلير. بو قول اولمازسا، هر کس اؤز بيلديي کيمي يئني سؤزلر اورتايا آتار، ديلي علمي مجرادان چيخارار.
8- مورفولوژي(صرف)
ديلده کي هر بير سؤزو هانسي فورمادا، هانسي قورولوشدا ايشلتمک اوچون ديلين دوزنينه (انتيظامينا) اويغون(موناسيب) اولان بير چاليشما قولو لازيم دير و همين قول مورفولوژي دير.
بو قول سؤزلرين قورولوش و شکليني ائله دوزنله يير کي، اؤيرتيم و تعليم زاماني هر کس اونو باشا دوشور و ديل تعليمينده بؤيوک بير بيرليک يارانير.
9- سينتاکس(نحو)
بو قولدا هر تورلو دوزن، نظم، سيرا، ترتيب، دوروش و يئرلشيمدن سؤز گئدير.
سؤزون يا کلمه نين قورولوشونو يوخلاييب اونا ريتميک بير دوزن وئرمک اوچون سينتاکس قولوندان يارارلانيريق(فايدالانيريق).
قايناق:عمومي ديلچيليک، دوکتور علي داشقين
اؤزتله ين: مهدي شاهوردي زاده