دیلچیلیک: نوسخه‌لر آراسینداکی فرق
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
صحیفه‌‌نی ' گئنل ( عمومی) ديلچيليک آداملار گرکلريني(ائحتییاج لارینی) بير- بيرلرينه دوشوندوروب،...' ایله يارات |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱۱:
3- قارشيليقلي(موقاییسه لی) مورفولوژی
ديلين بوتون قارشيليقلي حاديثه، گئديشات (پیشرفت) ياخود پروسئس (روند)و فاکتلاري (واقعیتلری) اؤيره نيلملي دير. بو ديلچيليک قولونون باشليجا ايشي ده، بير کؤکلو، ياخين و قوهوم اولوب- اولمايان ديللرين ان کيچيک بؤلمه و آيرينتيلاريني(جزئییاتلارینی) اله آليب تدقيق ائتمک دير.
ديلچيليک قوللارينين باغلانتي و علاقه لري
تخليص ائدن: مهدي شاهوردي زاده▼
1- دييالئکتيک باغلانتي دييالئکتيک اصلينده گؤروشوب، تانيشيب، دانيشيب و آنلاشماق(تفاهم) دير. دييالئکتيک ايليشکي(ايرتيباط) ياخود باغلانتي ديلين و ديللرين آيري-آيري قوللارينين گليشمه سيني(توسعه سيني) گوجلنديرملکه ياناشي، يئني قوللارين دا يارانماسينا يول آچير. 2- يئني يارانميش قوللار ديل سيستئمين ده گرگينليک(تنش)، چاتيشمازليق(کمبود)، هر تورلو(نوع) احتيياج اورتايا چيخينجا، آنا و گوجلو قولدان آليب يئني حاديثه لر ايله اوز- اوزه گلميش قولا وئريريک. تطبيقي ديلچيليک تطبيق و اوزلاشديرما بيزه يارديم ائدر کي، دونيادا وار اولان هر بير ديلين هم ده او ديلده دانيشيب ياشايانلارين گونده ليک حيات، احتيياج، اينکيشاف، ياراديجيليق، آغري، آجي، حسرت، اوغور، شنليک، داوا- دالاش و مينلرجه مسئله لري ايله ياخيندان تانيش اولوب، اؤز ياشاميميز و ديليميزده موثبت يؤنلري ايشله دک، زييان وئريجي جهتلري ده تجروبه ائتمه دن بير يانا بيراخاق. تطبيق، علمي- نظري باخيمدان يارديم ائدر کي، چاغداش(موعاصير) دونيادا دانيشيق ديللري تانينسين، ادبي و يازي ديللري ترجومه ائديليب يايينلانسين، هر بير اولوسون(ميللتين) دوشونجه طرزي و مدني گؤروشو اؤيرنيلسين.
۵ تطبيقلي ديلچيلييين قوللاري
1- گرافيک قولو گراف و گرافيک سؤزو سسله نينجه، يازي، يازماق و يازي واسيطه لري دوشونولور. هر بير ديل اوچون اويغون(سازگار) اليفبا سيراسي و حرفلر دوشونوب سئچندن سونرا، اونلارين فورماسي دوشونولور. اؤرنک(مثال) اوچون بير حرفين نئچه شکيلي، نئچه رولو اولمالي و هانسي يئرلرده هانسي شکيلده يازيلماسي اؤنملي(مهم) دير. بو مسئله لري حل ائتمک اوچون گرافيک قولو يارانميش دير. 2-اورفوگرافي حرفلرين بير – بيرلرينين يانيندا نئجه و هانسي قايدا – قانونلا، هانسي يازي فورماسي ايله يازيلماسي بو قولدا دانيشيلير. 3-اورفوائپي بو قولدا دانيشيق فورماسي آراشديريلير(بررسي اولور) و عمومي هم ده ادبي ديله ياخين بير دانيشيق بيچيمي(اولگوسو) نظرده توتولور. ديلين ادبي، سيياسي، فيزيکي، تاريخي، ايجتيماعي، ديني، موسيقي و باشقا نورما(اؤلچو) ايله واحيدلري اولمالي دير. همين بؤلمه لرين هر بيرينده ائشيدن اوچون تام معنادا سؤز تحويل وئريب آنلايشش ياراتماق اوچون، گؤتورولن مؤوضوعون اؤزونه عاييد واحيدلر لازيم دير. 4-لئکسيکوگرافي هر بير ديل اوچون سؤز قايناغي(منبعي) لازيمدير. ديلچيلر آراشديرما نتيجه سينده هم يئني سؤزلرين يئرين آيدينلاديرلار، هم ده ايشدن چيخميش اسکي(قديم) سؤزلره يئني يئر آچيرلار. دئمک، بير ديلين لوغت ياراتما، سؤزلوک توپلاما، اولان سؤزلرين آراشديريلماسي و بوتؤولوکده ديلين گوندمده( Up to Date ) قالماسي اوچون ياراديلميش اساس ديلچيليک قوللاريندان بيري دير. 5-چئويرمنليک(ترجومه شوناسليق) ديللري قارشيليقلي(تطبيقي) بيلمکله ياناشي، ترجومه اوچون نظرده توتولموش ديللرين بوغاز ادبياتي، يازيلي ادبياتي، ادبي ديل واحيدلريني، دئييم طرزلريني،فولکلورونو، عمومي تاريخيني، انساني جوغرافيياسيني، عادت- عنعنه لريني، ديني گؤروشلريني، ميللي مراسيملريني و ... ده اؤيرنمک لازيم دير.
۶ ديلچيليک بيليکينين(علمي نين) قوللاري
1- فونئتيک(سس شوناسليق) بورادا فونئم اساس اولاراق نظرده توتولور. هر بير وارليق هم ده دوغرو- دوزگون وارليق بير چئشيد(نؤوع) قورولوش (ساختار) و سيستئمه يييه اولمالي دير. ديل سيستئمي آيدين و دورو بير واحيد يا دا واحيدلردن دوزه لير. ديلين سيستئملريندن بيري ده سس سيستئمي دير. سس سيستئمينده فون و فونئملر اؤز بؤيوک روللاريني اويناياراق، او ديلين ايلکين، اورتا و چاغداش دورومونو آچيقلايير و ديل سسلردن دوزه لن بير وارليق کيمي گونده ليک ايشيني گؤرور. 2- لئکسيکولوژي(لوغت شوناسليق) هر ديلين آياقدا دوروب دونيا ديللري ايله قارشيليقلي ياشاماسي اوچون، اونون بؤيوک و گئنيش سؤز قايناغي اولمالي دير. ديلين سؤز قايناغي نه قدر گئنيش اولورسا، او ديل بير او قدر گوجلو، آنلاملي، اوخوناقلي و يازاناقلي اولار.
3- اونومولوژي(اونوماستيک)
هر ديلده آدلار ايکي آيري قولا آيريلير، بيري اؤزل(خصوصي) و او بيريسي گئنل(عمومي) اولاراق تانينير. عمومي گئنل(هاميليق) آدلار تکرار اولوب دؤنه لرجه ايشلندييي بير حالدا، اؤزل آدلار بير دؤنه ايشلنير. ديلين اؤزل آدلارينين توپلوسونا(مجموعه سينه) اونومولوژي دئييلير. 4-سئماسيئولوژي)معنا شوناسليق) ديل و ديلين سؤزلري، جومله لري، دئييم-دويوملاري ائله اولمالي دير کي، دئين ايله يازانين دوشونجه، گؤروش و فيکير طرزي چاتسين. فيکير آنلاييشي و دوشونجه آيدينليغيني اؤيره نيب، اؤيره دن قول و سيستئمه، او ديلين سئمانتيکي يا دا سئما سيئولوژيسي دئييرلر. 5-فرازئولوژي(ايصطيلاح شوناسليق) بير سيرا سؤز، سؤزجوک(کلمه)، دئييم(اصطلاح)، دويوم (ائحساس) و عبارتلر ده واردير کي، زامان گئچيميندن آسيلي اولماياراق، گوندمده دورور و هر کسين دوشونه بيلدييي اؤلچوده اؤز وظيفه سيني داشييير. بئله سؤزلر اوست- اوسته بيرلشميش سؤزلر دير و همين ديلده ده ييشيلمز اولاراق ايشلنيرلر. بو عبارتلري تدقيق ائديب اؤيردن قولا فرازئولوژي دئييلير. اؤرنک: اوره يي آغزينا گلمک، باغري چاتلاماق و اؤدو پارتلاماق. 6-ائتيمولوژي(ريشه شوناسليق) سؤزلر ايکي آيريجا بؤلمه يعني کؤک و اکدن(شکيلچي دن) عبارت اولور. سؤزلرين کؤکونو يعني باشلانغيج بؤلومونو اؤيرنمک اوچون ديلچيليک علمينده اؤزل بير قول يارانميش و همين قولون آدي ائتيمولوژي دير. 7- دئريواتولوژي(ائشتيقاق شوناسليق) بو قول، يئني سؤزلرين نئجه و نه شکليلده دوزلمه سينه باشچيليق ائدير و ديلده هر هانسي بير اؤز باشيناليغين، ديدرگين لييين(سرگردان ليغين) قارشيسيني آلير. بو قول اولمازسا، هر کس اؤز بيلديي کيمي يئني سؤزلر اورتايا آتار، ديلي علمي مجرادان چيخارار. 8- مورفولوژي(صرف) ديلده کي هر بير سؤزو هانسي فورمادا، هانسي قورولوشدا ايشلتمک اوچون ديلين دوزنينه (انتيظامينا) اويغون(موناسيب) اولان بير چاليشما قولو لازيم دير و همين قول مورفولوژي دير. بو قول سؤزلرين قورولوش و شکليني ائله دوزنله يير کي، اؤيرتيم و تعليم زاماني هر کس اونو باشا دوشور و ديل تعليمينده بؤيوک بير بيرليک يارانير. 9- سينتاکس(نحو) بو قولدا هر تورلو دوزن، نظم، سيرا، ترتيب، دوروش و يئرلشيمدن سؤز گئدير. سؤزون يا کلمه نين قورولوشونو يوخلاييب اونا ريتميک بير دوزن وئرمک اوچون سينتاکس قولوندان يارارلانيريق(فايدالانيريق).
۷ ديلچيليک علمينين ساحه لري
1-نظري ديلچيليک 2- تطبيقي ديلچيليک 3- عمومي ديلچيليک 4- خصوصي ديلچيليک ديل ساحه سينين اؤنملي(مهم) مسئله لري: 1- يازي مسئله سي سسلري، سسليک لري، حرفلري و سؤزلري تانيياندان سونرا، اونلاري نئجه ياناشديرماق(بيربيرينه ياخين ائتمک)، اويغونلاشديرماق(موناسب ائتمک)، فورما و شکيل وئرمک و... کيمي دوشونجه لر، اؤزو ده بؤيوک مسئله ايدي. يازي ائله اولمالييدي کي، اونو هر بير ديله باغلي اولانلارين هاميسي اوخويا بيلسين. بونا گؤره ده، يازينين ثابيت و دينج اؤيرنيملي يول- يؤنتمي اولماليدير. 2-نورما مسئله سي ديلچيليک علمي بير سيرا آنلاتما واسيطه يا دا واحيدلرينه يييه دير. بير علم قولونو راحات و دينج ليکله آنلاتماغا چاليشديغيميز زامان ايستيفاده ائتديييميز واحيدلر يا دا تئرمينلر(اصطلاحلار) نورما(معيار) دير. اؤرنک: ادبيات قولوندا گؤزلجه ايشله ديليب سئويلن دئييم، دويوم، بنزتمه و سؤز اويناتمالاري طبيعي کي، رياضيياتدا يئرسيز دير. ديلده سس، سسليک، حرف، فون، فونئم، آغيز، بوغاز و ... کيمي سؤزلر اولدوغو حالدا، رياضيياتدا چارپي، ائکسي، آرتي، بؤلو و ... کيمي دئييم و واحيدلر يئر توتور. 3-لوغت مسئله سي لوغت يا سؤز، هر بير ديلين لئکسيک قايناغي و گوج آنباري ساييلير. هر بير موعاصير و چاغداش ديل اوچون سئچيلميش لوغت و سؤزجوکلر او ديلين قورولوش، گونده ليک دانيشيق و اينساني جوغرافيياسيني دا نظرده توتمالي دير. زامان آشاماسيندا اسکيليب و يوخ اولوب گئدن لوغتلرين يئريني ديل و ديلچيليک عاليملرينين دوشونوب داشينديغي سؤزلرله دولدورماق لازيم دير. 4-نورماتيو(قايدالي) اثرلر هر بير توپلومون و ايجتيماعنين انسانلاري آيري آيري بؤلگه و منطقه لرده ياشاديغي اوزوندن، اونلار اوچون واحيد، بنزر و اويغون درس واسيطه لري حاضيرلاماق لازيم دير. درسليک لر ايسه، ديلين اؤزونه مخصوص نورما(معيار) يا دا واحيدلرين کؤمه يي ايله ال وئريشلي(مطلوب) دير. درسليکلر اورتاق فيکير، اورتاق اليفبا، اورتاق شکيل و رسيم، اورتاق فونت و يازي قايداسي ايله الده ائديليرسه، نورماتيو اثر کيمي آليناجاق دير. 5- آوتوماتيک ترجومه مسئله سي بير ديلده يارانان مؤوضوعنو زامان ايتيرمه دن و قيسا بير موددت ايچريسينده باشقا ديللي خالقلارا چاتديرماق ايسته ييريک سه، او اثري آوتومات اولاراق چئويرمه لي و آنلاشيلان شکيلنده عموم خالقا تقديم ائتمه لييک. ترجومه چي هر ايکي ديلي اولدوغو کيمي بيلمه لي و اونون خالق آراسينداکي بوغازلاريني قاورامالي(هر يؤنونو آنلامالي) دير. بئله اولمازسا، نظرده توتولموش ترجومه اثري طبيعي وارليغيني ايتيرر و آيري بير آنلاييشلا اورتايا چيخار.
۸ ديل و ديلچيليک ايکي آيريجا بؤلمه ده اؤيره نيلير
1- اؤزل(خصوصي) بو ساحه ده چاليشانلار يا اوزمانلار(موتخصيص لر) بير ديلين يا دا بير ديل قروپونون ييغجام اولاراق علمي آراشديرما و تدقيقي ايله مشغول اولورلار. ايکينجي ياندان، اؤزل ديلچيليکده يالنيز بير ديل گؤز اؤنونه آلينير و باشقا ديللر قيراغا قويولور. 2- گئنل(عمومي) بو ساحه ديلين عمومي نظرييه لريني اؤز ايچينه آلير و همين يؤنده چاليشير. بورادا آنجاق بير ديل يوخ، بير نئچه ديل و اونلارين ياخين، اورتاق، بنزر و يا شريک نوقطه لريني آراشديرير و گؤز اؤنونه آلديغي ديلين بوتون قوللاريني هم ده آسان بير شکيلده تدقيق ائدير. ديلچيلييين ايجتيماعي اولمايان علملرله علاقه سي: 1-آنتروپولوژي(اينسان بييولوژيسي) اينسان اوغلو هارادا، نئجه، هانسي شراييطده، نه زامان و نه اؤلچوده يارانميش و اورتايا چيخميش، مؤوضوعسونو آراشديران قول آنتروپولوژي آدلانير. 2-فيزييولوژي(بدن قورولوشو) اينسان و حئيوانلارين بدن قورولوشو، چاليشما طرزي و سيستئم چرچيوه سي ايله مشغول اولان علمه فيزييولوژي دئييلير. 3-فيزيک(طبيعي حاديثه، حرکت و قورولوش) طبيعتده باش وئرن حاديثه لر بوتونلوکجه قانونا اويغون و موثبت حاديثه لر دئييل دير، طبيعتين قورولوشو، سيستئمي و همين قورولوشون ايچريسينده کي حرکت و ترپنيش لري آراشديران علمه فيزيک دئييلير. 4-سئمييوتيک( ايشاره لر سيستئمي) طبيعت و جمعييتي اؤز دوزن و چرچيوه سينه آليب اينتيظاملي بير شکيلده يئريدن ايشاره لر سيستئمينه سئمييوتيک دئييلير. 5-جوغرافييا(يئرله باغلي علم) بو علم، طبيعي هم ده محصول وئريجي توپراقلارين تدقيق و آراشديرماسي ايله مشغول اولور. جوغرافييا علمي بشره يارديم ائدير کي، يئر کوره سينده کي بوتون وارليقلار ايله داغ، داش، توپراق، ياتاق، سو و ... باخيميندان تانيش اولسون و اوندا کي ايمکانلاردان درين هم ده آسانليقلا فايدالانسين. 6- رياضييات ريياضييات سويوتلاما( انتزاع) و منطيقي قوللاناراق و سيستئملي چاليشما ايله فيزيکسل مؤوضوعلارين بيچيملريني و حرکتلريني ساييماغي، حئسابلاماغي و اؤلچمه يي مومکون ائدير. 7- سايبئرنئتيک(ايداره ائتمک) ايجتيماعدا ضروري و واجيبي چاليشمالاري دوزگون يولونا قويماق اوچون، دقيق و باش بيلن آداملارين کؤمه يي ايله بير سيستئم و ايداره يارانميش و همين ايداره نين آدي سايبئرنئتيک آدلانميش دير 8- تئکنيک تئکنيک اصلينده موهندسيليک دير و بيزيم بورادا کي موباحيثه ميز ده موهندسيليک ديلچيلييي دير. 9- آسترونومي(اولدوزچولوق) بو علم و ساحه کائنات ايله مشغول اولان بير علم دير، گؤي جيسيملريني اؤز ايچينه آلان و اونلار ايله باغلي گئنيش معلومات وئرن بير ساحه دير. و ساير ...
۹ دیلچیلیک ایله ایلگیلی علم قوللاری
1-فلسفه 2-منطیق 3-پسیکولوژی(روان شوناسلیق) 4-پئداقوژی(تعلیم و تربیت) 5-تاریخ 6-سوسیولوژی(جامیعه شوناسلیق) 7-ائستئتیک(گؤزللیک تانیتیمی)
دیلچیلیک و ادبیاتچی لیق: الف) ادبیات نظریه سی 1-بدیع ادبیاتین اجتیماعی ماهییتی(ایچ اوزو) 2-بدیع ادبیاتا باغلی یؤن و جهتلر 3-ادبیاتدا و بدیعییاتدا قانونا اویغونلوق 4-بدیع اثرلرین ژانری یا نؤوعو 5-دیل و باشقا اؤزللیک لر(خصوصییاتلار)
ب)ادبیات تاریخی 1-ادبیاتین انکیشاف(توسعه) تاریخینی آردیجیل اولاراق آراشدیرما 2-ادبی پروسئس یا ادبی گئدیشاتین ایزلنمه سی(تعقیب ائتمه سی) 3-ادبی حادیثه لرین اؤنم و اهمییتی
ج)ادبی تنقید 1-ادبی حادیثه نی ایده (بدیعی باخیم)-دان تحلیل ائدیر 2-هر دؤنم و دؤورون ادبی گئدیشاتینا یؤن و جهت وئریر 3-یارانمیش اثری دیل، تصویر، دئییم، اوبراز(تصویر) یا گؤرکم (ظاهر) و آیری جهتلردن آچیقلاییر
دیلچیلیک علمی نین اجتیماعی قوللاری: 1-ادبیات شوناسلیق 2-متن شوناسلیق 3-فلسفه چیلیک 4-منطیق 5-پسیکولوژی 6-پئداقوژی 7- تاریخ 8-سوسیولوژی(جامیعه شوناسلیق) 9-ائتیک(اخلاق علمی)
۱۰ ديلچيليک و اجتيماعي آخيني
ديلچيليک اجتيماعي باخيمدان ايزلنميش و بو جهتده موختليف فيکيرلر، مکتب لر و کاناللار يارانميش دير. بو آخينين ان تانينميش و اولو باشچيلاري دا بونلاردير: 1-آ. مئيئه 2-ژ. وانديري يئس 3-آ. سئشئه 4-ش. باللي ديلچيليک علمينه آخين ائتميش و بير تور ساحه ياراتميش همين مسئله و مؤوضوعنون ايکي آيريجا مکتبي ده يارانميش دير: الف)جئنئوره مکتبي قول و ساحه لري: 1- عمومي ديل و ديلچيليک 2- فرانسه اوسلوبلاري 3- ديل و ديريليک 4- عمومي ديلچيليک و فرانسه ديلي ب)پاريس مکتبي بو مکتبده آشاغیداکی قوللار اؤيره نيلير: 1- هيند- آوروپا ديللري 2-تاريخي ديلچيليکده موقاييسه لي مئتود 3- کلاسيک ديللرين موقاييسه لري گرامئري 4- لاتين ديلي نين تاريخي 5- عموم ايسلاو ديللري
۱۱ يئني ديلچيليک آخيني
م. بارتولي بو آخينين ايلکه لريني و تمل داشيني قويموش و اؤز فعالييتلريني ديلين هر آن يئني بير دوروما گلديييني و هر گون داها بير تاپينتي ايله قارشيلاشا بيله جه ييني دوشونه رک مئيدانا چيخارميش دير. اونون اثرلرينين آدلاري بئله دير: يئني ديلچيلييه گيريش-1925 يئني ديلچيلييين دورومو- 1947 بو يولدا فئردينات د. سؤسسور(1857-1913) آشاغيدا قئيد اولان قونولارا گؤره اثرلر ياراتميش: 1-ديلين گؤستريش کاراکتئري 2- ديل سيستئم اولاراق 3- ديل و دانيشيغين ايلگيسي 4- سينکرونيک( بير زاماندا) ديل 5- دياکرونيک (زامان کئچيمينده) ديل موسکو ديلچيليک مکتبي بو مکتبين باشلايانلاري بونلارديرلار: 1-ف. فورتوناتوو(باشچي) 2-آ. شاخماتوو 3-م. پوکروويسکي اونلارين چاليشديقلاري ساحه لرين قونولاري بئله دير: 1-ديل ايله تفککورون ايليشکي يا دا باغلانتيسي 2-قارشيليقلي ديلچيليک
۱۲ قازان ديلچيليک مکتبي
بو مکتبين بينؤوره کرپيجيني قويانلار بونلاردير: 1-بودئن دئ کورتئنئه(باشچي) 2-ن. و. کروشئويسکي 3-و.آ. باقروديتسکي 4-س. ک. بوليچ 5-آ. اي. آلئکساندروو اونلارين آشاغيداکي ساحه لرده فعالييت و چاليشمالاري اولوبدور: 1-دييالئکتولوژي(دئييم طرزيني گؤسترن بير يول و يؤنتم) 2-لئکسيکوگرافي( لوغتلرين کؤکونو آراشديرماق) 3-فونولوژي( فون،مورف و فونئملري آراشديرماق) 19-جو يوز ايلين سونلاري و گنج گرامئرچي لر: 1-کارل بروکمان 2-هارمان اوستهوف 3-آوگوست لئسکين 4-هئرمان پائول بئرتولد دئبروک اونلارين اثرلري: 1-مورفولوژي تدقيقاتا گيريش 2-ديل تاريخي نين پرينسيپ لري 3-هيند- آوروپا ديللري نين اؤيره نيمينه گيريش گنج گرامئرچي لرين فعالييت لرينين سونوجو: 1-ناتوراليزمدن(دوغاچيليقدان) اوزاقلاشماق 2-ديلين فونئتيک ده ييشيکليک لرينين تدقيقي 3-ديري ديللري و اونلارين دييالئکتلريني اؤيرنمک 4-ديلين ديلچيليک جهتلريني آراشديرماق يوخاريدا قئيد اولونان گنج لرين ديلچيليک ساحه سينده قصورلاري و عئيبلري بونلاردان عيبارت ديرلر: 1-آنا(اوريجينال) ديلي ياخشي و اولدوغو کيمي تانيميرلاردي 2-اونلار ديل واحيدلريني سيستئم کيمي گؤرمورلردي 3-لئکسيک سيستئمينه اؤنم و اهمييت وئرميرلردي 4-سينتاکسين اؤزلليک لريني نظرده توتمورلاردي
۱۳ اون دوققوزونجو یوز ایللیک و میصیر هئروقلیفی
بو ساحه ده فرانسوا شامپولیئون آدینی اونوتماق اولماز. بورادا و مربوط اولان موجادیله لرین آرخاسینجا آشاغیداکی مسئله لر هم ده گئنیش شکلیده اورتایا آتیلیب: 1- دیل اجتیماعی حادیثه دیر 2-دیل ناتورالیزم جریانی دیر. آوگوست شلئیخئر، ژئرمن، ایسلاو و بالتیک دیللرینی آراشدیرما و تحلیل مؤوضوعسو اولاراق گؤتورموش و آشاغیداکی فیکیرلری سؤیله میش دیر: دیل اصلینده تفککوردور و سسلرله ایفاده ائدیلیر. دیل جانلی و دیری اورقانیزم ایله بیرلشیر. دیل واردیرسا دا، آنا دیل قورماق ضروری دیر. هیند- آوروپا دیللری آغاجی و خوللاری نظرییه دیر. دیل معنا و موناسیبت ساییلیر. منطیقیزم: بو ساحه ده کی فیکیر و دوشونجه، دیلین بیچیم، تؤکوم، قورولوش، سیستئم، مورفولوژی و سینتاکس کیمی مسئله لرینی منطیق و قانون چرچیوه سینه گتیریب اثبات ائتمک ایسته میشلردی. کارل بئککئرین فیکرینجه منطیق ایله مورفولوژینین گؤزه گلیم بیر سینیر و سرحدی یوخدور. فییودور ایوانوویچ دئییر کی، منطیق و فلسفه ان قدیم علم ساحه و قوللاریندان اولاراق دونیانین بیر چوخ علم مرکزلرینده تعلیم وئریلمیش و بیر چوخ آیری علملری ده اؤز باشینا توپلامیش دیر.
۱۴ دیلچیلییین یئنی دؤورو
19-جو یوز ایلین ایلکینده یئنی جیغیرلار آچیب سؤز دئینلر بونلاردیلار: آ. ف. بئرن قارد- دوشونجه لرینین باشلیقلاری: دیل ایله علاقه دار تعلیم-دیلچیلیک علمی نین ایلک اساسلاری فریدریک شلئگئل- دوشونجه لرینین باشلیقلاری: مورفولوژیک تصنیف مسئله سی- دیللرین قارشیلیقلی آراشدیرماسی- هیندلرین دیل و حیکمتی فرانس بوپ، راسموس راسک، یاکوب قریم، آلئکساندر ووستوکوو- دیللرین قوهوم اولماغی دوشونجه لری: 1- دیل بیلگیسی اویغونلوغو باخیمیندان 2- لئکسیک اویغونلوغو باخیمیندان "هومبولت"ون عمومی نظری دیلچیلیک آراشدیرمالاری: 1- دیلین ایچ اوزو 2- دیلین بیچیمی 3- دیلده دوشونجه نین یئری 4-دیلین قایناغی، کؤکو و انکیشافی. 5-دیلین تیپولوژی یا دا تؤکوم تصنیفی و سیرالانماسی 6- اؤنجه اولموش، آنجاق اونودولموش بیر سیرا یازیلارین نئجه اوخونماسی.
۱۵ دیل و مدنییت گلیشمه سینین آددیملاری
1- کلاسیک و قدیم فیلولوژی علملرینه ماراق آرتمیش و سامی دیللری لوغت، دیل بیلگیسی و ... باخیمیندان اؤیره نیلمه یه باشلانمیش دیر. 2- دیلین ماددی وارلیغا چئوریلمه سی مسئله سی اورتایا چیخیب بوتون آیرینتیلاری ایله اینجه لنمه یه باشلامیش دیر. 3- دیلین کؤکو و تملی مسئله سی چوخ جیددی اولاراق اورتایا گلمیش و بو یؤنده گئنیش دارتیشمالار اوزه چیخمیش دیر. 4- اؤیره نیلمیش و تانینمیش دیللرین گئنیش لنمه سی و داها آچیق و بؤیوک بیر آلاندا تدقیق ائدیلمه سی بیر سیرا دیلچی عالیملر طرفیندن ایره لی سورولموش دور. 5- دیللرین یاخینلیق و قوهوملوق مسئله سی بحثه یول تاپیب آراشدیریلمیش دیر. 6- دیلین گلیشمه آنلاییشی بیر داها دا موذاکیره مؤوضوعسو اولموش دور. 7- دیری دیللرین یئنی تیپلی لوغت و سؤزلری ایکی آیریجا بؤلمه ده: 1- ایضاحلی لوغت. 2- چوخ دیللی لوغت. فورماسیندا تدقیق ائدیلمیش دیر. 8- میللی دیللرین دیل بیلگیسی، بیر احتییاج اولاراق یارانمیش دیر و همین مؤوضوعو ایکی آیریجا بؤلمه ده: 1- قورالسال(قایدالی) گرامئر 2- عمومی گرامئر. شکیلینده اورتایا قویولوب بحث ائدیلمیش دیر. قايناق:عمومي ديلچيليک، دوکتور علي داشقين
| |||