هیندوستان: نوسخهلر آراسینداکی فرق
محتوای حذفشده محتوای افزودهشده
بدون خلاصۀ ویرایش |
M.XIII (دانیشیق | چالیشمالار) ک ایملا دۆزلیشی using AWB |
||
خط ۱۲۱:
[[ایکینجی دونیا ساواشی]]نین سونلارینا یاخین [[بؤیوک بریتانیا]]نین موستملکهسی اوْلان هندوستانده ملّی-آزادلق حرکاتی گئنیشلهندی. بؤیوک بریتانیا هیندوستانا دومینیون حۆقوقو وئرمهیه مجبور اوْلدو. همین ایلین آوقوستوندا [[جواهیرلل نئهرو]] باشدا اوْلماقلا موقتی حؤکومت تشکیل اوْلوندو. لاکین بۇ تام آزادلیق دئییلدی. خالقین موباریزهسی داوام ائدیردی. بۇ موباریزه نتیجهسینده ۱۹۴۷-جی ایلده هیندوستاندا اینگیلیس آغالیغینا سون قویولدو. همین ایلین آوقوستون ۱۵-ده هیندوستان اراضیسینده دینی علامتلر اساس گؤتورولمکله ایکی موستقیل دؤولت، هیندوسلارین چوخلوق تشکیل ائتدیی هیندوستان و اهالیسی اساساً موسلمانلاردان عبارت اوْلان [[پاکیستان]] دؤولتلری قۇرولدو. ائله ایلک ایللردن بۇ دؤولتلرین بیر-بیرینه قارشی اراضی ادعالاری میدانا چیخدی. غرب دؤولتلری بۇ ایکی بؤیوک دؤولتلری بیر-بیرینه قارشی مۆحاریبهیه سوروکلهیهرک اونلارین هر ایکیسینی اینکیشافدان ساخلاییردی. هیندوستان بۇ ادعالاریندا [[شوروی]]-نین، پاکیستان غربین کمکینه آرخالانیردی. کشمیر بولگه نینا صاحبلیک اۆزرینده ۱۹۴۸-جی ایلده [[بیرینجی هیندوستان-پاکیستان ساواشی]] باش وئردی. [[بیرلشمیش میلتلر تشکیلاتی تهلوکهسیزلیک شوراسی]]نین واسطهچیلیک میسسییاسینین فعالیّتی سایهسینده باریشیق الده اوْلوندو. قوزئی-غربی کشمیر و یا کشمیرین اوچده بیر حیصّه سی (آزاد کشمیر) پاکیستانین، قالان اراضیسی ایسه هیندوستان نظارتی آلتینا دوشدو. ۱۹۶۵-جی ایلده کشمیر موسسیسلر مجلیسینین قبول ائتدیی آنا یاسا کشمیری هیندوستان اتفاقینین ترکیب حیصّه سی اعلان ائتدی. بو، [[ایکینجی هیندوستان-پاکیستان ساواشی]]نه سبب اوْلدو. بۇ دفعه [[چین]]ین موباریزهیه قاریشاجاغیندان احتیاطلانان شوروی-نین فعال واسطهچیلیگی ایله مۆحاریبه ۱۹۶۶-جی ایلده دایاندیریلدی و [[داشکند بیاننامهسی]] ایمضالاندی. کشمیر مسئلهسی ۱۹۸۷، ۱۹۸۸، ۱۹۹۷-جی ایللرده ده ایکی دؤولت آراسیندا قانلی حربی توققوشمالارا سبب اوْلدو. پاکیستان کشمیر مسئلهسینین بئینلخالق سوییهده حل اوْلونماسینا چالیشیر، اونو هیندوستان ترکیب حیصّه سی کیمی تانیمیر. بورادا [[بیرلشمیش میلتلر تشکیلاتی]]-نین نظارتی آلتیندا رئفئرئندوم کئچیریلمهسی طلب ائدیلیر، لاکین هیندوستان بونا راضیلیق وئرمیر. هیندوستان اراضیسی ایله همسرهد اوْلان غربی پاکیستاندان آیریلان شرقی پاکیستاندا ۱۹۷۱-جی ایلده گئنیش موختاریت اوغروندا موباریزه باشلانارکهن هیندوستان قوْشونلارینی شرقی پاکیستان اراضیسینه یئریتدی و بورادا موستقیل [[بنقلادش]] دؤولتینین یارانماسینا کؤمک ائتدی.
۱۹۵۰-جی ایلده هیندوستان جومهوریتی اعلان اوْلوندو. همین ایل قبول اوْلونموش آنا یاسا هیندوستانی ۲۲ اوستان و ۹ موتتفیق اراضیدن عبارت فدراتیو جومهوریتی، ایداره فوْرماسینا گؤره پارلانمئنت جومهوریتی کیمی تثبیت ائتدی. "نئهرو خطی"نین حیاتا کئچیریلمهسی سایهسینده اؤلکهده نیسبتاً ثابت دموکراتیک اینکیشافی تامین ائدن اساسلار یاراندی. هیندوستاندا هئچ واخت دؤولت چئوریلیشلری، حربی رژیملرین حاکمیّتی اولمامیشدیر. هیندوستانی "دونیانین ان بؤیوک دموکراتییاسی" آدلاندیریرلار. نئهرو و سلفلری، قیزی [[ایندیرا قاندی]] و نوهسی [[راجیو قاندی]] ۳۹ ایل هیندوستان حؤکومتینه باشچیلیق ائتمیشدیلر. [[هیندوستان میلّی کوْنقره سی]] اوزون مدت سیاسی حیاتدا رئال موخالیفته راست گلمهدن رهبر اوْلموشدور. "نئهرو خطی" ایقتیصادی اینکیشافی
۱۹۸۰-جی ایللرده هیندوستاندا سیقه فاناتیزمی دالغاسی قالخدی. موستقیل [[سیقه دؤولتی]] یاراتماق اوغروندا موباریزه آپاران بۇ ایجمانین عضولری مرکزی حؤکومته تضییق واسطهسی کیمی تئررور کامپانییاسینا باشلادیلار. باش نازیرلر ایندیرا قاندی ۱۹۸۴-جو ایلده، راجیو قاندی ایسه ۱۹۹۱-جی ایلده بۇ تئررورون قوربانی اوْلدولار. جواب تئپکیسی کیمی [[هیندوسلار]] دا هیندوس دؤولتی یاراتماق اوغروندا موباریزهیه باشلادیلار. انحصارچیلارین کیچیک بیر قروپونون ایقتیصادی قودرتینین آرتماسی ایله اونلارین حاکم پارتییانین رهبرلیینه تأثیری گۆجلهنیردی. عئینی زاماندا آنتیانحصارچی قوهلر ده آرتیردی. حاکم پارتییا ایکی حیصّه یه پارچالاندی. انحصارچی قوهلره خیدمت ائدن ساغلاردان عبارت سیندیکات و ایندیرا قاندینین باشچیلیغی ایله سوْل-مرکزچی کوالیسییا یاراندی. ایندیرا قاندی "قاندی خطی"-نی داوام ائتدیردی. داخیلی پارچالانما، یارانان یئنی موناسیبتلره چئویک موناسیبت گؤستریلمهمهسی، دینی آیریسئچکیلیک ادعالاری، دینی-سیاسی قوهلرین فاللاشماسی هیندوستان میلّی کوْنقره سینین نفوذونو چوْخ آزالتدی. اؤلکهده سیاسی بحران باش وئردی. حاکمیّت اوغروندا موباریزه کسکینلشدی. ۱۹۷۷-۱۹۸۰-جی ایللرده [[جاناتا پارتییاسی]]، ۱۹۸۹-۱۹۹۱-جی ایللرده موخالیف میلّی جبهه حاکمیّته گلدی. ۱۹۹۱-۱۹۹۶-جی ایللرده هیندوستان میلّی کوْنقره سی حاکمیّتی اله آلسا دا، اونو اوزون مدت اؤزونده ساخلایا بیلمهدی. ۱۹۹۸-جی ایلده [[بهاترییا جاناتا پارتییاسی]] حاکمیّته گلدی. بوتون سادالانان چتینلیکلره باخمایاراق، هیندوستان یئنه ده، گونئی آسیادا آپاریجی مؤوقئیینی ساخلاییر. اقتصادیاتین لیبئراللاشدیریلماسی، خاریجی کاپیتالین گئنیش جلب ائدیلمهسی، اؤزللشدیرمه اونون اینکیشافیندا باشلیجا مئیللردیر.
خط ۱۶۶:
هیندوستان ایقتیصادی اینکیشافی آیری-آیری دؤورلرده معین خصوصیتلری ایله بیر-بیریندن فرقلنیر. بئله کی،هیندوستان موستقیللیک الده ائتدیی ایلک ۱۰ ایللیک سابیتلشمه دؤورو آدلانیر. بۇ مرحلهده اؤلکهده چیفتلیک (مزرعه) مکانیزممینین اساسلاری فورمالاشیردی. موستقیللیک الده ائدیلمهسیله غیری-ایقتیصادی مجبوریت و تیجارت واسطهسیله آیری-آیری ساحهلره قویولان کاپیتال واسطهسیله بریتانیانین سیاسی نفوذ دایرهسینین گئنیشلهنمهسینه سون قویولموشدور. بۇ مرحلهده مرکزلشدیریلمیش پلانلاشدیریلما ایله بازار علاقهلرینین گئنیشلندیریلمهسی سیاستی اساس گؤتورولموشدور. میلّی اقتصادیاتین اینکیشافینین ایلکین شرطلریندن بیری کیمی صنایعیه قویولموش ایری کاپیتالا ماراق یاراتماق،ایدخالدا هیمایدارلیق سیاستی و پول نظارتی حیاتا کئچیرمک نظرده توتولوردو.
ایکینجی دؤور ۱۹۵۰-جی ایللرین اورتالاریندان ۱۹۶۰-جی ایللرین اورتالارینادک اوْلان واختی
دؤولت مولکیتی یارادیلماسی آشاغیداکی ایستیقامتلرده حیاتا کئچیریلیردی؛ موستملکهچیلرین حاکم دایرهسینده اوْلان مولکیتین میلّی دؤولتین ایختیارینا کئچمهسی؛ میلّی کاپیتالا مخصوص اوْلان بعضی خصوصی شیرکتلرین میللیلشدیریلمهسی؛ دؤولت یاردیمی حسابینا یئنی موسسهلر یارادیلماسی.
|