|
[[file:Da Vinci Vitruve Luc Viatour.jpg|left|thumb|لئوناردو داوینچی "ویترووی آدامی" آدلی اثری]]
{{بیرلشدیرمک|رنسانس}}
رونسانس یا رینسانس (فرانساجا:: Renaissance) یئنی اولماق و یئنی یاراتماق یا یئنی اولوشو.یئنی اولماق اورپاده ایقتصادی و هونری و سیاسی ایشلر یاراتدی کی بو چاغدا چوخلو عقیده لر و کوهنه سیاستلر و دونوشلر یئنی اولوندی.اورپانین وسطی یوزایللریندن سورا و یئنی یوزائیللردن قاباخ بو چاغ آریا گلدی.اونون باشلانیشین 14اونجی یوز ایلده ایتالیا قوزینده باشلانیشین بیلیبلر.و بیرینجی دفعه بو آدی فرانسادا 16 اینجی یوز ایلده ایشلتدیلر.15اینجی یوز ایلده اورپانین قوزی طرفی رونسانسا قاریشدی.و بیر باخیشدا رونسانس بیر یئنی اولماقدی کی 300 ایل بویوندا اوز وئردی و [[فلورانس]] شهری [[ایتالیا]]دن باشلادی و سون ایللر یئنی باخیشلار اروپاده یاراتدی.
'''رنسانس''' ( فرانسیزجا : Renaissance "ینئی دن دوغولما" معناسیندا دیر) – [[آوروپا|آوروپا]] اورتا عصر مدنیتیندن سونرا یارانمیش مدنیت مرحله سی دیر. تخمینی XIV—XVI عصرلر آراسیندا مؤوجود اولموشدور.
بیر آیری باخیشدا 1300اونجی میلادی ایلده ایتالیا قوزینده باشلادی و 300 ایل اورپاده یایلدی.بو 300 ایلده چوخلو یئنی ایشلر و اینقلاب و سیاسی و هونری وایقتصادی ایشلر یاراندی و بو ایللره گوره اوروپاده یئنی ایللر باشلادی و ایندیکی دونیا بو رونسانس اولماقا باغلیدی.<ref> رنسانس، ص۹</ref>
اؤز ایلکین معناسینا گؤره "رنسانس" بورادا "آنتیک دؤورن ده یرلرینین یئنی دن دوغولماسلی"کیمی باشا دوشولور. داها اطرفلی اولاراق "رنسانس"یئنی دن دوغولان کلاسیک یونان و روم ده یرلرینین علمه ، اینجه صنعته ، جمعیته ، ایداره ائدیجی و اینسانلارین اورتا عصرلرده مالیک اولدوقلاری معین سوسیال طبقه لردن ایندیویدوال (individual) سربست لییه چئوریلمه لرینه تاثیر ایله مشایعت اولونان بیر پروسئس ایدی. چوخ حال لاردا رنسانس اینجه صنعت تاریخی باغلی بیر دؤورو کیمی ده ایشله دیلیر.
بو یاللرده چوخلو بیلنلر و بیلگیلر یاراندی و یئنی تکنولوژی و صنعت قورولدی و چوخلو فلسفه لر و ادبیات و هونری ایشلر قورولدی .بو ایللرده اسکی [[یونان]] و[[روم]] دان قالان ایشلر یئنی دن دوغولدی و اولاری بیلنلر اولکه لرده قوردولار.
بو یئنی مدنی مناسیبت آوروپادا جمعیت ده باش وئرمیش کؤکلو دییشیک لیک لر نتیجه سینده مومکون اولموشدور. شهرلرین بؤیومه سی فئودال مناسیبت لرده ایشتیراک ائتمیه ین : اوستا و پئشه کارلاری ، تاجیرلری ، بانکیرلرین جمعیت ده باش وئرن پروسئس لرین گئدیشینه تاثیرینی آرتیرمیشدیر. نتیجه ده اینسانین شخصیتی ، آزادلیغی ، جمعیت قوروجولوغونون قیمت لندیرمه کریتری یاسی (kriteriyası) و ان یوکسک ده یه ر ساییلان آکتیو اینسان یارادیجیلیغینی اساس سایان یئنی فلسفی ایستیقامتین - هومانیزمین یارانماسینا ایمکان یارانمیشدیر.
شهرلرده کلیسالارین تاثیری آلتیندا اولمایان مترقی علمی و اینجه صنعت مرکزلری آشیلیر . یئنی دونیا گؤرونوشو آنتیک دؤوره مراجعت ائدیر. بورادا او هومانیزمین ده یه رله رینی گؤرور. XV عصرین اورتالاریندا کیتاب چاپینین ایختیراع سی آنتیک دؤوردن قالان بیلیکلرین آوروپادا سورعت له یاییلماسینا تکان وئریر.
==رونسانس و بیلگیلر==
رونسان اینسان بیلگیلرینده چوخلو یئین ایشلر قوردی و یئنی ائولر و قصرلر و نقاشیلر و هونری ایشلر فلسفه و ساغلیق بیلگیلری یاراندی و [[باروت]] و [[چاپ]] صنعتی قورولدی و دنیز ایشلری گوجلندی قوطب تاپان و تلسکوپ تاپیلدی و اولدوز و دنیز ایشلری و بیلگیلری چوخالدی. کلیسا چوخلو ایشلردن سالیندی و دینی ایشلر چوندی و دموکراتیک ولائیک مسلکلری اروپانی آلدی.
رنسانسین ایلکین علامت لری Xİİİ و XİV عصرلرده ایتالیادا نظره چارپسادا ، او یالنیز XV عصرین 20 – جی ایللرینده دایانیقلیق تاپیر. فرانسا ، آلمانیا و باشقا اؤلکه لرده او داها گئج باشلانمیشدیر. XV عصرین سونوندا رنسانس اؤزونون ان یوکسک پیله سینه قدم قویموشدور. XVİ عصرده رنسانس ایدیاسی بحرانا دوچار اولور. بوندان سونرا مانیریزم (manyerizm) و باروکو (barokko) میدانا گلیر.
ژان فرسنل بئله یازیر:
رونسانس بیر یئنی ایشلر یاراتدی چاپ صنعنتی بیلگیلری یایدی و کوهنه کیتابلار و ال یازیلاری یئنی اولدی قوطب تاپان دنیز ایشلرین گوجلندیردی و آمریکا قاره سی تاپیلدی و باورت تاپیلدی و ویریشمادا یئنی بیر ایشلر یاراندی.بولار هامیسی یئنی چاغین اولماسیدی.<ref> Quited in Peter Burke, The Renaissance. London: Longman, 1964, p.1</ref>
==وسطی ایللری==
وسطی ایللرینده اورپا [[فئودالیسم]] الیله دولانیردی و فئودالی ایشلر جماعتین چوخون یوخسول ائتمیشدی.بو ایللرده کلیسا جماعتی فئودالار قاباغیندا تک قویدی و فئوداللار بوتون جماعتی قول تکین ایشلدیردیلر.کلیساده یانلیز ایشلر چوخالدی و فساد و اوغرولوق کلیسانی ساتقین ائتدی.بو ایللرده کلیسا اوز ئیرین شورائی ایشچیلره وئریردی اما 1450 اینجی ایلده بو شورائی ایللر پاپ الیله آرادان گئتدی و پاپ و کلیسا سوینجاق اولدولار.روحانیلر چوخلو تجارت وسیاست وصنعت ایشلرین اله گتیرمیشدی و روحانیلر بوتون مملکتین ایشلرین دولاندیریدی.اما سون ایللرده صلیبی ویریشمالار اوز وئردی و اولکه لرده یئنی ایشلر یاراندی.و جماعت کلیسانی دوشمان بیلدیلر و روحانیلر کی بوتون ایشلری دولاندریردی دوشمان سایلدی.
==اسکی یونان ورونسانس==
15 اینجی یوز ایلده اورپا و موسلمان اولکه لرده اسکی یونانجا یازیلان ال یازیلاری کوهنه کیتابخانا و قصرلردن تاپیلدی و عربی و یئنی لاتین ویونانی دیله چورولدی و [[افلاطون]] [سوقراط]] , [[سیسرو]] , ]]سوفل]] و [[پلوتارک]] ایشلری اورپا وموسلمان اولکه لرده یایلدی.<ref> رنسانس، صفحهٔ ۱۳</ref> بو کیتابلار یئنی بیلگیلر یاراتدی یئنی فلسفه کلیسا قاباغیندا قورولدی.ایسنان اولماق مسیحی و نصرانی الماق یئرین آلدی و اینسانلیق هر بیر شی دن باش اولدی.<ref> رنسانس، صفحهٔ ۱۴</ref>
==قایناق==
| 