|
"ساواش قوللوق‌چولارین و اونلارین عاییله عوضو‌لری‌نین سوسیال مدافیعه‌سی ایتتفیاقینین" (ش.ی.ت) رَیی ایستینطاق کومیسیونونون ماتئریال‌لارین‌دان ایستیفاده ائدیلمکله حاضیرلانمیش‌دیر. بو رَی 1990-جی ایلده شوروی-نین و جومهوریتین کوتلوی اینفورماسیون واسیطه‌لری (ک.ی.و) طرفین‌دن یاییلمیش، او جومله‌دن اؤزگه دیللرده یاییلمیش‌دیر.
حیساباتدان (راپورتدان) بللی اولور کی، باکی‌یا یئریدیلمیش قوشون شرطی- بیر سایی معلومات‌لارا گؤره اونون سایی 60 مین نفره چاتیردی. اونلار "دؤیوش تاپشینغینی" یئرینه یئتیرمک اوچون مؤجکممؤحکم پسیکولوژی(روحی) حاضیرلیق کئچمیشدی‌لر. “ش.ی.ت” تشکیلاتی موستقیل ساواش موتخصصیصلری‌نین حئساباتیندا اوخویوروق: "سیزی باکی‌یا روس‌لاری مودافیعه ائتمک اوچون گتیرمیش‌لر، یئرلی اها‌لی اونلاری وحشیجه‌سینه محو ائدیر؛ تمامیتچیلر [[سالیان]] قازارما‌لارینین (باکیدا اساس حربی قارنیزونون یئرلشدیگی اراضی) اطرافین‌داکی ائولرین داملاریندا تک گوللـه آتانلار (اسنایپر) یئرلشدیرمیش‌لر، تکجه بو اراضیده 110 آتیش نؤقطه‌سی وار؛ تیکینتیلر،ائولر آذربایجان خالق جبهه‌سی‌نین یاراق‌لی‌لاری ایله دولودور، اونلار سیزی گوج‌لو آوتومات-موسلسل آتیشینا توتا‌جاق‌لار". فاکت‌لارلا ثبوت اولونموش‌دور کی، آذربایجانا گؤندریلن اوردو حیسسه‌لری‌نین ترکیبینه ایستاوروپول، کراسنودار و روستوفدان سفربرلییه (بسیج اولونماغا) آلینمیش ائرمنی عسگر و ضابیطلر، شوروی ساواش حیسه‌لرینده خیدمت ائدن ائرمنی‌لر، حتی، ائرمنی کورسانت‌لار (ساواش اؤیرتیمی اؤیرنجیلری/افسرلیک اؤیرنجیلری) دا داخیل ائدیلمیشدی.
راپورتداکی 3-جو بؤلمه‌دن (اوردونون ساواش جینایتلری) بیر پارچا:
* مریضخانا‌لارین، "اورژانس یاردیم" ماشین‌لارینین آتیشا توتولماسی. اؤنک ایچین: 67-50 агп، 67-51 агп، 39-97 агс دؤولت ساییلی "اورژانس یاردیم" ماشین‌لاری تانک‌لار ایله آتیشا توتولموش‌دور. حکیم آ.م.مارخئوکا اؤلدورولموش‌دور.
* سونگو-پیچاقلا (سرنیزه ایله) اؤلدورمه جینایتلری. بئله قوربان‌لاردان بیری کوْر و میللیتجه روس دور.
* "کالاشنیکوو" اوتوماتیک سیلاحلاریندا آغیرلیق مرکزی دَییشن 5.45 م.م.میلی‌متر کالیبرلی گولـله‌لردن ایستیفاده ائدیلمیش‌دیر.
== آذربایجان طرفینین موقعی ==
[[فایل:Martyrs'_Lane_common_view.JPG|left|thumb|300x300px|شهیدلر خیاوانی]]1992-جی ایل یانوارینژانویه‌سی‌نین 18-ده آذربایجان رئسپوب‌لیکاسینینجومهوریتی‌نین قانونو ایله "شهیدلر گونو" آدی آلتیندا آذربایجانجومهوریتین رئسپوب‌لیکاسینین امکاَمَک قانون‌لارییاسالاری مجلله‌سینه علاوه ائدیلمیش 66-1-جی مادده‌نین آدی (مادده 66-1. شهیدلر گونو) و متنی 1999-جو ایلده قوه‌یهقووه‌یه مینمیش امک مجلله‌سینده تامامیلهبوتونلوکله دییشیلدی و یئنی رئداکسیادادوزلیش بئله وئریلدی: ▼
خالقین بو آغیر گون‌لرینده، 1990-جی ایل یانوارین 21-ده حیدر الیئو آذربایجانین موسکوا‌داکی دایمی نماینده‌لیگینه گله‌رک، تشکیل اولونموش ییغینجاقدا چیخیش ائده‌رک، خالقلا بیرگه اولدوغونو بیلدیردی، 20 یانوار فاجعه‌سینه سیاسی قیمت وئردی، اونون حقوقا، دئموکراتیایا، هومانیزمه ضد اولدوغونو، مرکزین و او زامانکی رئسپوب‌لیکا رهبرلری‌نین گوناهی اوزون‌دن یول وئریلمیش کوبود سیاسی سهو اولدوغونو گؤستردی. بو تاریخی چیخیشین متنی دونیایا، رئسپوب‌لیکایا گئنیش یاییلدی. خالقین قلبینده اومید چیراغی یاندی.
:::::::::'''مادده 106. عوموم خالق گونو '''
▲1992-جی ایل یانوارین 18-ده آذربایجان رئسپوب‌لیکاسینین قانونو ایله "شهیدلر گونو" آدی آلتیندا آذربایجان رئسپوب‌لیکاسینین امک قانون‌لاری مجلله‌سینه علاوه ائدیلمیش 66-1-جی مادده‌نین آدی (مادده 66-1. شهیدلر گونو) و متنی 1999-جو ایلده قوه‌یه مینمیش امک مجلله‌سینده تامامیله دییشیلدی و یئنی رئداکسیادا بئله وئریلدی:
:::::::::هر ایل ژانویه نین 20سی — آزربایجانین باغیمسیزلیغی و اراضی بوتؤو‌لوگو اوغروندا اؤلدورولموش شهیدلرین خاطیره‌سینی یاد ائتمه گونو — عوموم خالق یاس گونودور. بو گون ایش گونو حیساب ائدیلمیر.
[[فایل:Martyrs'_Lane_common_view.JPG|left|thumb|300x300px|شهیدلر خیاوانی]]
آذربایجان رئسپوب‌لیکاسی آلی سووئتی‌نین 1990-جی ایل 22 یانوار تاریخ‌لی فؤوقه‌لاده سئسسیاسیندا قبول اولونموش قراردا سسری آلی سووئتی ریاست هئیتی‌نین 1990-جی ایل 19 یانوار تاریخ‌لی فرمانی قانون‌سوز ساییلمیش، اونون اساسیندا حیاتا کئچیریلن حربی-سیاسی تدبیر سووئرئن آذربایجان رئسپوب‌لیکاسینا قارچی تجاووز کیمی، باکی شهری‌نین یوزلرله ساکینی‌نین هلاکینا و یارالانماسینا سبب اولموش حربی قوللوق‌چولارین حرکت‌لری ایسه آذربایجان خالقینا قارشی جینایت کیمی قیمتلندیریلمیش‌دیر. رئسپوب‌لیکا آلی سووئتی‌نین همین سئسسیاسیندا یانوار فاجعه‌سی‌نین تحقیقی اوزره دئپوتات-ایستینتاق کومیسسیاسی یارادیلمیش، کومیسسیانین ترکیبینه آذربایجان خالق جبهه‌سی‌نین نماینده‌لری ده داخیل ائدیلمیشدی. م.ت.آباسوو کومیسسیانین سدری، ت.ی.قارایئو سدرین مواوینی تسدیق ائدیلمیشدی. ▼
▲آذربایجانآزربایجان جومهوریتی رئسپوب‌لیکاسیعالی آلیشوروی سووئتی‌نیننین 1990-جی ایل 22 یانوارژانویه تاریخ‌لی فؤوقه‌لادهاولاغان سئسسیاسیندااوستو اوتوروموندا قبول اولونموش قراردا سسریشوروی آلی سووئتیعلی ریاست هئیتی‌نینهئیاتی‌نین 1990-جی ایل 19 یانوارژانویه تاریخ‌لی فرمانی قانون‌سوز ساییلمیش، اونون اساسیندا حیاتا کئچیریلن حربی-سیاسی تدبیر سووئرئنمونسجیم آذربایجان رئسپوب‌لیکاسیناجومهوریتینه قارچیقارشی تجاووز کیمی، باکی شهری‌نین یوزلرله ساکینی‌نین هلاکینا و یارالانماسینا سبب اولموش حربی قوللوق‌چولارین حرکت‌لری ایسه آذربایجان خالقینا قارشی جینایت کیمی قیمتلندیریلمیش‌دیردَیَرلندیریلمیش‌دیر. رئسپوب‌لیکاجومهوریت آلیشوروی سووئتی‌نیننین همین سئسسیاسیندااوتورومدا یانوارژانویه فاجعه‌سی‌نینفاجیعه‌سی‌نین تحقیقیآراشدیرماسی اوزره دئپوتاتوکیل- ایستینتاقایستینطاق کومیسسیاسیکومیسیونو یارادیلمیش، کومیسسیانینکومیسیونون ترکیبینه آذربایجان خالق جبهه‌سی‌نین نماینده‌لریتمثیلچیلری ده داخیل ائدیلمیشدی. م.ت. آباسووعابباسوف کومیسسیانینکومیسیونون سدری،صدری، ت.ی.قارایئو سدرینصدرین مواوینییاردیمچیسی تسدیقتصدیق ائدیلمیشدی.
کومیسسیا دئپوتات‌لارین ایشتیراکی ایله سورغولار کئچیرمیش، ابدوررهمان وزیروو، ویکتور پولیانیچکو، افراند داشدمیروو، حسن هسنوو، رافیق زئینالوو، رافیق الیئو، ائلمیرا قافارووا، آیاز موتللیبوو، آیدین مممدوو، واقیف هوسئینوو، ن. کریموو، ابولفز الیئو، هیکمت هاجی‌زاده، ثابت باغیروو، ایسا قمبروو، نجف نجفوو، توفیق قاسیموو، سابیر روستمخان‌لی، فیرودین سمندروو سورغو-سوال ائدیلمیش‌لر. ▼
▲کومیسسیاکومیسیون دئپوتات‌لارینوکیللرین ایشتیراکیقاتیماسی ایله سورغولار کئچیرمیش، ابدوررهمانعبدالرحمان وزیروو،وزیروف، ویکتور پولیانیچکو، افراند داشدمیروو،داش‌دمیروف، حسن هسنوو،حسنوو، رافیق زئینالوو، رافیق الیئو،علیئو، ائلمیرا قافارووا، آیاز موتللیبوو،موطللیبوو، آیدین مممدوو،مَممدوو، واقیف هوسئینوو،حوسئینوو، ن. کریموو، ابولفزابولفض الیئو،علیئو، هیکمتحیکمت هاجی‌زاده،حاجی‌زاده، ثابتثابیت باغیروو، ایساعیسا قمبروو،قمبر، نجف نجفوو، توفیق قاسیموو، سابیرصابیر روستمخان‌لی، فیرودین سمندرووسمندروف سورغو-سوال ائدیلمیش‌لر.
1990-جی ایل یانوارین 19-20-ده باکی شهرینه قوشون‌لارین یئریدیلمه‌سی ایله علاقه‌دار فاجعه‌لی حادثه‌لرین تفسیلاتینین و سبب‌لری‌نین تحقیقی اوزره آذربایجان رئسپوب‌لیکاسی آلی سووئتی‌نین دئپوتات-ایستینتاق کومیسسیاسینین یارادیلماسینا و آذربایجان رئسپوب‌لیکاسی آلی سووئتی میللی شوراسینین 19 یانوار 1992-جی ایل تاریخ‌لی ایجلاسیندا همین کومیسسیانین ایشی‌نین یئکون‌لارینین موزاکیره ائدیلمه‌سینه باخمایا‌راق، 1994-جو ایله قدر بو مسئله‌یه سیاسی-حقوقی قیمت وئریلممیش‌دیر. یالنیز اوموممیل‌لی لیدئر حیدر الیئو حاکمیته قاییتدیق‌دان سونرا آذربایجان رئسپوب‌لیکاسی میللی مج‌لی‌سی‌نین 29 مارت 1994-جو ایل تاریخ‌لی ایجلاسیندا 1990-جی ایل یانوارین 20-ده باکیدا تؤردیلمیش فاجعه‌لی حادثه‌لر موزاکیره ائدیلمیش و بو حادثه‌لره سیاسی-حقوقی قیمت وئریلمیش‌دیر.
1990-جی ایل ژانویه نین 19-20-ده باکی شهرینه قوشون‌لارین یئریدیلمه‌سی ایله باغلی فاجیعه‌لی اولایلارین تفصیلاتینین و سبب‌لری‌نین آراشدیرماسی اوزره آذربایجان جومهوریتی عالی شوروی نین وکیل-ایستینطاق کومیسیونون یارادیلماسینا و آذربایجان جومهوریتی عالی شوروی میللی شوراسینین 19 ژانویه 1992-جی ایل تاریخ‌لی ایجلاسیندا همین کومیسیونون ایشی‌نین نهایتی نین دانیشیق ائدیلمه‌سینه باخمایا‌راق، 1994-جو ایله قدر بو سوروما سیاسی-حقوقی قیمت وئریلممیش‌دیر.
== فیلموقرافی ==
== قارا یانوارا دوزلمیش فیلملر (فیلموقرافی) ==
# آزادلیغا گئدن یول‌لار (فیلم، 1990)
# هئچ کیم و هئچ نه اونودولمایا‌جاق - 20 یانوارژانویه (20.01.1994)
# ایمپئریا ایله توققوشما. 20 یانوار 1990 (آز تی.وی)
# (آزتو) کان‌لیکانلی یانوار. آغلا کارانفیل آغلا (تورکیه، بئنگو تورک تو)
# کارانفیلین گؤزیاش‌لاری (ترتتورکیه، ت.ر.ت آواز)
# قان‌لیقانلی یانوارژانویه 1990 (آزتوآز تی.وی)
# قارا یانوارژانویه . قیرمیزی قره‌نفیل‌لرقرَنفیل‌لر (آنسآ.ان.اس توتی.وی)
# زامانین سیناق یولو (ایتو)
# дело №2. "чёрный январь" (جبجسی.بی.سی توتی.وی)
# قان‌لیقانلی یانوارژانویه (فیلم، 2015)
== قایناق ==
| 